امید محسنی: ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، این روزها در سخنرانیها و پیامهای پیدرپی به مردم کشورش هشدار میدهد که «ممکن است اوکراین با انتخابی بسیار دشوار روبهرو شود؛ میان از دست دادن کرامت یا خطر از دست دادن یک شریک اصلی»، جملهای که بازتابی از موقعیت دوگانه و بحرانی کییف در برابر فشارهای آمریکا و واقعیتهای میدان جنگ است.
زلنسکی در کانال تلگرام خود نوشت که «اوکراین همیشه و همچنان به خواست رئیسجمهور آمریکا برای پایان دادن به خونریزی احترام گذاشته و ما با هر پیشنهاد واقعبینانهای برخورد مثبت داریم»، اما همزمان تأکید کرد که «به کشورش خیانت نخواهد کرد» و در برابر طرح ترامپ «استدلال خواهد کرد، متقاعد خواهد کرد و جایگزینهایی ارائه خواهد داد».
*نگرانی اوکراین از امتیازدهی در طرح ترامپ
او همچنین بلافاصله مشورتهای فوری با رهبران فرانسه، آلمان و بریتانیا انجام داد و پس از تماس با فریدریش مرتس، امانوئل مکرون و کیر استارمر اعلام کرد: «ما روی سندی که طرف آمریکایی تهیه کرده کار میکنیم.» زلنسکی هشدار داد که هر طرحی باید «صلحی واقعی و آبرومندانه برای اوکراین» فراهم کند؛ عبارتی که نشان میدهد او از میزان امتیازدهیهای گنجاندهشده در طرح آمریکا عمیقا نگران است.
ترامپ در مصاحبهای جدید با فاکسنیوز اعلام کرده که روز پنجشنبه مهلت نهایی «ضربالاجل مناسبی» برای تصمیم اوکراین است؛ همزمان، رویترز از تهدید دولت آمریکا برای قطع کمکهای اطلاعاتی و تسلیحاتی به کییف خبر داده است تا این کشور را به پذیرش توافق وادار کند. درزهای رسانهای از مفاد طرح نشان میدهد که این پیشنهاد مجموعهای از خواستههای دیرین مسکو را برآورده میکند: واگذاری اراضی بیشتر، محدود شدن ارتش اوکراین، ممنوعیت پیوستن این کشور به ناتو، لغو تحریمهای روسیه و حتی بازگشت مسکو به گروه هشت. پوتین این طرح را «نسخهای جدید» از پیشنهادهای پیشین واشنگتن دانسته و گفته است میتواند «پایهای برای یک توافق نهایی صلح» باشد، اما گلایه کرده که متن «بهطور جدی با روسیه بحث نشده» و علت آن را «عدم پذیرش اوکراین» دانسته است. به گفته او، کییف و برخی متحدان اروپاییاش «هنوز در توهم شکست استراتژیک روسیه در میدان نبرد» به سر میبرند.
*واقعیتهای سخت میدان جنگ
اما واقعیت میدان جنگ برای اوکراین هر روز سختتر میشود. در حمله موشکی روسیه به ترنوپیل دستکم ۳۱ نفر کشته و ۹۴ نفر زخمی شدهاند. کرملین ادعا میکند حدود ۵ هزار سرباز اوکراینی در ساحل شرقی رودخانه اوسکیل در محاصرهاند. اوکراین بهسختی در برابر تلاش روسیه برای پیشروی به سوی پاکروفسک و میرنوهراد مقاومت میکند و همزمان ارتش روسیه در محور زاپوریژیا نیز در حال پیشروی است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، میگوید واقعیتهای موجود باید زلنسکی را متقاعد کند که «مذاکره اکنون بهتر از بعدا است» و «فضای تصمیمگیری او با از دست رفتن مناطق کوچکتر میشود». تحلیلگران غربی نیز میگویند کاهش توان نظامی اوکراین و کمبود تجهیزات در ماههای آینده ممکن است کییف را به توافقی ناخواسته سوق دهد.
*استقبال ظاهری اروپا از تلاشهای آمریکا
در اروپا، نگرانیها بهسرعت رو به افزایش است. پاریس، برلین و لندن در گفتوگوهای فوری با زلنسکی اعلام کردهاند که هر تصمیمی درباره اوکراین باید با «توافق اروپا و ناتو» همراه باشد. بیانیه صدراعظمی آلمان بر «حفظ منافع اساسی اروپا و اوکراین» و لزوم تداوم توان دفاعی ارتش اوکراین تأکید میکند. رهبران اروپایی ضمن استقبال از «تلاشهای آمریکا» بار دیگر «حمایت کامل و ثابتقدم» خود از اوکراین برای دستیابی به «صلحی پایدار و عادلانه» را تکرار کردهاند. با این حال، پرسشهای مهمی درباره میزان امتیازدهی قابلقبول برای اروپا وجود دارد و در نهایت تصمیم نهایی نه در بروکسل بلکه در مسکو، واشنگتن و کییف گرفته خواهد شد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، نیز هشدار داده که هر طرح صلحی باید تمامیت ارضی اوکراین را مطابق منشور ملل متحد رعایت کند. او تأکید کرده طرح آمریکا «هرگز بهصورت رسمی ارائه نشده» اما یادآور شده که قطعنامههای مجمع عمومی صراحتاً بر احترام به تمامیت سرزمینی اوکراین تأکید دارند.
*شانس اندک برای موفقیت طرح ترامپ
در این میان، به نظر میرسد شانس موفقیت طرح ترامپ «بسیار اندک است اما صفر نیست». ترامپ شاید با «دیپلماسی تهاجمی» خود به توافقی دست یابد، اما توافقی که ممکن است برای اوکراین «فاجعهبار» باشد. حالت چهره زلنسکی در سخنان اخیرش نشان میدهد که او شدیدا نگران پیامدهای این طرح است. برخی نخبگان اوکراین نیز در محافل خصوصی اعتراف کردهاند که شاید لازم باشد هرچه زودتر توافقی به دست آید، «حتی اگر همه میدانند مسکو طرف قابل اعتمادی برای مذاکره نیست». برخی سرویسهای اطلاعاتی اروپایی پیشبینی میکنند که شرایط نظامی، اقتصادی و اجتماعی اوکراین را ممکن است وادار کند «در شش ماه آینده امتیازات بسیار ناخوشایندی بدهد، از جمله واگذاری بخشهایی از قلمرو».
*شرایط شکننده اوکراین در وضعیت تردید
با این حال، طرح فعلی آمریکا از نظر سیاسی تقریباً برای هیچ مقام اوکراینی قابل دفاع نیست. بر اساس گزارشها، این طرح خواهان عقبنشینی اوکراین از مناطقی است که هنوز در کنترل دارد، اعطای عفو کامل برای تمام جنایات جنگی روسیه و تکیه بر تضمینهای امنیتی مبهمی است که مشخص نیست چگونه مانع حمله دوباره مسکو در آینده خواهد شد. یک مقام اطلاعاتی اروپایی گفته است: «چنین پیشنهادی حتی ارزش کاغذی را که روی آن نوشته شده ندارد.» مقام اروپایی دیگری تأکید کرده که اگر تضمینهای امنیتی صرفاً بر وعدههای مبهم ترامپ یا «حسن نیت روسیه» تکیه کند، نه اروپا و نه اوکراین آن را قابل اعتماد نمیدانند. او افزود: «روسیه تصور میکند میتواند بر دولت آمریکا اثر بگذارد اما هیچ طرحی که بدون اوکراین و اروپا طراحی شده باشد، قابل امضا یا اجرا نیست.»
اوکراین اکنون میان سه فشار همزمان گرفتار شده است: فشار نظامی روسیه در میدان؛ فشار سیاسی و زمانی آمریکا برای پذیرش توافق؛ و فشار اروپا برای جلوگیری از صلحی که به زیان امنیت بلندمدت این قاره تمام شود. در چنین وضعیتی، زلنسکی - با هشدار درباره «انتخابی دشوار» - تلاش میکند نه حمایت آمریکا را از دست بدهد، نه مشروعیت سیاسی داخلی و عزت ملی اوکراین را. به گفته رسانههای اروپایی شرایط به گونهای است که هرگز در طول جنگ، موازنه میان «امتیازدهی اجباری» و «حفظ استقلال و کرامت ملی» تا این اندازه شکننده نبوده است.
انتهای پیام