به گزارش برنا؛ کامران رضایی اظهار کرد: هفته گذشته جلسهای در شورای برنامهریزی استانداری البرز برگزار شد که در آن، نتایج مطالعات انجام شده ما برای اجرا به تصویب رسید. یکی از اصلیترین مشکلات تالاب صالحیه وجود زهکشی به طول حدود ۴۷ کیلومتر در قلب تالاب است که در استانداری البرز مصوب شد، باید در اسرع وقت به طور کامل حذف شود.
وی افزود: حدود یک ماه پیش نیز در حضور استاندار قزوین، تمامی نتایج مطالعات ارائه شد و ایشان نیز موافقت کردند که اثرات زیست محیطی زهکش بوده بسیار زیاد بوده و موجب تشدید خشکیدگی تالاب و افت شدید آب زیرزمینی شده است. خوشبختانه اکنون هر دو استان البرز و قزوین و همچنین سیستمهای اجرایی به این جمعبندی رسیدهاند که حذف زهکش، اولویت اول احیای تالاب صالحیه است.
مدیر مطالعات تالاب صالحیه با اشاره به مراحل بعدی احیای این تالاب بیان کرد: پس از حذف زهکش، وارد مراحل تکمیلی مدیریت تالاب و احیای آن میشویم. این مراحل شامل مدیریت چرای دام سنگین به ویژه شتر، مدیریت برداشت آب زیرزمینی برای کشاورزی سنتی منطقه و مجموعهای از اقدامات جانبی دیگر است. حتی اگر همین امروز هم بخواهیم اقدامات احیایی را آغاز کنیم، تا زمانی که زهکش حذف نشود، این اقدامات هیچ اثربخشی نخواهد داشت. به همین دلیل، برای دستگاهها و سازمانهای مختلف وظایفی تعریف شده که ابتدا حذف زهکش انجام شود و سپس اقدامات تکمیلی در دستور کار قرار گیرد.
رضایی ادامه داد: اقدامات تکمیلی میتواند شامل بوتهکاری و اصلاحات بیولوژیک در بستر تالاب باشد. همچنین استفاده از باد شکنها برای کاهش سرعت باد و کنترل ریزگردها از دیگر برنامههاست. در این زمینه حتی یک شرکت سرمایهگذار اعلام آمادگی کرده که بهجای بادشکنهای سنتی، از نیروگاههای خورشیدی استفاده شود تا هم از انرژی برق بهرهبرداری شود و هم نقش بادشکن در کاهش سرعت باد و کاهش پهنههای ریزگرد ایفا شود.
وی درباره مدیریت دام و کشاورزی در منطقه نیز توضیح داد: مدیریت شترهای سرگردان یکی دیگر از اقدامات ضروری است. این شترها باید از بستر تالاب جمعآوری شده و در یک محیط محصور و به صورت نیمه صنعتی نگهداری شوند. همچنین کشاورزی سنتی در اطراف تالاب، برداشت بیرویه آب زیرزمینی، نقش مهمی در تخریب تالاب داشته است.
رضایی عنوان کرد: بسیاری از چاههای کشاورزی اطراف تالاب فاقد کنتور هوشمند هستند و به صورت شبانهروزی آب زیرزمینی را برداشت میکنند که این اثرات تکمیلی و تخریبی بر اکوسیستم تالاب دارند. اگر مجموعه این اقدامات به صورت هم زمان انجام شود، قطعاً در آینده میتوان انتظار بهبود وضعیت تالاب صالحیه را داشت.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در پاسخ به پرسشی درباره نقش مدیریت منابع آب و فاضلاب در حفظ تالاب صالحیه گفت: تالاب صالحیه از گذشته نیز تالاب با تنوع زیستی بالا نبوده است. این تالاب بیشتر یک تالاب خاکی با بستر مرطوب و خاک شور بوده و همین باعث شده که زهکش ایجاد کنند. یعنی در گذشته فکر نمیکردند که کارکرد اصلی آن حفظ تنوع زیستی نبوده، بلکه جلوگیری از روند بیابانزایی است.
وی افزود: با احداث زهکش، آب زیرزمینی منطقه افت کرد و وضعیت تالاب به شرایط فعلی رسید. اگر فاضلابهای موجود در منطقه، از جمله فاضلاب شهرکهای صنعتی و فاضلاب مسکن مهر، به صورت استاندارد تصفیه شوند، میتوان پس از حذف زهکش این پسابها را به بستر تالاب منتقل کرد تا رطوبت بستر حفظ شود و از توسعه کانونهای ریزگرد جلوگیری شود. در غیر این صورت، متأسفانه کانونهای ریزگرد در بستر تالاب در حال توسعه به سمت صالحیه هستند و افزایش آن استان های همجوار را درگیر خواهد کرد.
رضایی هشدار داد: با توجه به جهت غالب باد که از سمت قزوین به سمت استانهای البرز و تهران است، این کانونهای ریزگرد در آینده اثرات منفی جدی بر استان البرز و تهران خواهند داشت.
مدیر مطالعات تالاب صالحیه در پاسخ به این پرسش که طرحهای احیای تالاب تا چه حد با واقعیتها و منابع موجود هماهنگ است، گفت: واقعیت این است که اخیرا شرایط به مرحلهای رسیده که دیگر نگرانی صرفاً محدود به محیط زیست و محققان نیست. امروز خود سیستمهای اجرایی و حتی سیستمهای سیاسی، با توجه به پیامدهای زیست محیطی و انسانی تالاب صالحیه در استانهای البرز و تهران، وارد میدان شدهاند. نتایج مطالعات به طور کامل احصا شده و پیشنهادات اجرایی در اولویت قرار گرفته است که این موضوع جای خوشحالی دارد.
وی اضافه کرد: علاوه بر این، سازمان حفاظت محیط زیست و ستاد ملی هماهنگی گرد و غبار با مشارکت طرفهای چینی و با همکاری استانداریهای البرز و قزوین، تفاهم نامهای را امضاء کردهاند که محور آن مطالعات دانشگاه تهران برای مدیریت تالاب است. در این تفاهم نامه، استفاده از تجربیات کشور چین در زمینه مقابله با بیابانزایی نیز پیشبینی شده است. موافقتها انجام شده و حتی منابع مالی نیز تخصیص یافته و پیشبینی میشود طی دو تا سه ماه آینده، روند اجرایی این مطالعات آغاز شود تا در تابستان سال آینده، اثرات ریزگردها و سایر پیامدها به حداقل برسد.
رضایی درباره به دیدگاه برخی کارشناسان مبنی بر ناکافی بودن بودجههای اختصاصیافته به حفاظت تالابها گفت: در سطح عمومی، این موضوع را میپذیرم که بودجههای محیط زیستی معمولاً کافی نیست. اما تالاب صالحیه به دلیل اثرات شدید انسانی و زیستمحیطی که بر شهرهایی مانند نظرآباد، کرج و حتی تهران داشته، دیگر صرفاً یک موضوع محیط زیستی برای حفظ تنوع زیستی نیست. اینجا بحث سلامت انسان، جلوگیری از بیابانزایی و کنترل پیامدهای زیست محیطی مطرح است.
وی افزود: به همین دلیل، مدیریت تالاب صالحیه دیگر فقط بر عهده سازمان محیط زیست نیست. ستاد ملی گرد و غبار، استانداری البرز، استانداری قزوین و مجموعهای از دستگاههای اجرایی وارد عمل شدهاند. هدف اصلی، حفظ آن و جلوگیری از پیشروی بیابان و کانونهای ریزگرد به سمت شهرهاست. در اینجا دیگر نگرانی اصلی، تنوع زیستی یا حفظ پهنه آبی نیست، بلکه جلوگیری از تهدیدات زیستمحیطی و انسانی است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره چشمانداز اقدامات انجامشده گفت: با توجه به جدیتی که اکنون در استانداریهای البرز و قزوین وجود دارد، من نسبت به آینده بسیار خوشبین هستم. اگر مدیریت صرفاً محدود به محیط زیست بود، همواره نگرانی کمبود منابع وجود داشت، اما اکنون که سیستمهای سیاسی و اجرایی به ضرورت اقدام فوری رسیدهاند، روند تخصیص منابع نیز در حال انجام است.
رضایی خاطرنشان کرد: در بیش از ۱۰ جلسه در استانهای قزوین، البرز و تهران، نتایج مطالعات ارائه شده و مسئولان قانع شدهاند که تالاب صالحیه دیگر در شرایط عادی نیست که در اولویتهای پایین قرار گیرد. امروز به صراحت اعلام شده که تالاب صالحیه اولویت اول زیست محیطی استان البرز است و باید هرچه سریعتر پیشنهادات دانشگاه تهران وارد فاز اجرایی شود تا این تالاب به یک بیابان مطلق با کانون ریزگرد تبدیل نشود.