به همین بهانه، پای صحبت علیرضا قاسم‌خان معاون پژوهشی مرکز نشستیم تا جویای مباحث پژوهشی سینمای مستند در سالی که گذشت، باشیم...
25 جلسه نمایش فیلم مستند و توجه به نقد مستند
معاون تحقیقات و پژوهش مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در خصوص فعالیت این بخش در سال ۹۳ گفت: «در سالی که گذشت ۲۵ جلسه نمایش فیلم مستند همراه با نقد و تحلیل آن در مرکز گسترش برگزار شد. این جلسات در جشنواره سینماحقیقت هم ادامه داشت و مستندهای حاضر در این جشنواره مورد ارزیابی منتقدان قرار گرفت.»
وی ادامه داد: «از آنجایی که نقد در حوزه مستند مهجور است، سعی کردیم زمینه را برای نقد آثار مستند فراهم کنیم تا فعالیت‌ها در حوزه پژوهش نمود بیرونی داشته باشد. متاسفانه به جز فصلنامه سینماحقیقت نشریه تخصصی دیگری در حوزه سینمای مستند وجود ندارد و به نقد آثار مستند در رسانه‌های دیگر هم توجه چندانی نمی‌شود؛ به همین خاطر ما در مرکز گسترش وظیفه خود می‌دانیم به نقد آثار مستند توجه کنیم.»
قاسم‌خان با یادآوری نقدهای مکتوب بر ۱۵۰ فیلم مستند منتخب هشتمین دوره جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت، خاطرنشان کرد: «۱۵۰ نقدی که در همکاری مرکز گسترش با انجمن منتقدان و نویسندگان درباره فیلم‌های حاضر در بخش مسابقه سینماحقیقت نوشته شد، در سال ۹۴ به صورت کتاب منتشر خواهد شد. با این کار زمینه را برای درس‌گفتارهای نقد در سال جدید به وجود می‌آوریم. در واقع در سال ۹۳ سعی کردیم بگویییم در حوزه نقد سینمای مستند کجا هستیم و چه مسیری را باید طی کنیم. همچنین انتشار فصلنامه سینماحقیقت سبب شده تعدادی از منتقدان بر سینمای مستند تمرکز کنند و به آن نگاه متفاوتی نسبت به سینمای داستانی داشته باشند.»
انتشار 9 کتاب جدید در سال 94
معاون تحقیقات و پژوهش مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با اشاره به دیگر فعالیت‌های این مرکز در سال ۹۳، خاطرنشان کرد: «علاوه بر چهار کتابی که در جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت رونمایی شد، مرکز گسترش ۹ کتاب دیگر در دست انتشار دارد. از این تعداد، چهار کتاب به پایان رسیده و در مرحله ویرایش یا چاپ است. یکی از این کتاب‌ها «تاریخ سینمای نوین مستند» ترجمه مازیار اسلامی است. عمده کتاب‌هایی که در حوزه سینمای مستند در ایران ترجمه و به چاپ رسیده است، عموماً تاریخ سینمای مستند را تا دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی در‌بر‌می‌گیرد و این کتاب به سینمای مستند امروز پرداخته و اتفاقاً تاریخ نقد سینمای مستند نیز در آن بررسی شده است.»
وی خاطرنشان کرد: «کتاب انسان‌شناسی تصویری نوشته پیتر کرافورد، از دیگر آثاری است که فتاح محمدی ترجمه آن را بر عهده دارد. این کتاب در ۶۰۰ صفحه به انسان‌شناسی تصویری و رابطه آن با فیلم مستند می‌پردازد و یکی از منابع موثق برای علاقه‌مندان سینمای مستند است. همچنین بوردول در کتاب «تاریخ سینما» فصلی تحت عنوان «سینمای مستند و تجربی» در ویراست پنجم اضافه کرده که در ایران ترجمه نشده بود. ما این بخش را که چیزی حدود ۱۰۰ صفحه است، به صورت جداگانه منتشر خواهیم کرد. کتاب «هنر دقت» مایکل اپیتیس با مقدمه و ویرایش دکتر احمد الستی و ترجمه محمد همتی نیز از دیگر کتاب های در دست چاپ مرکز گسترش است.»
وی در ادامه، با اشاره به برگزاری همایش باستان‌شناسی و سینمای مستند توسط مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در سال ۹۳، عنوان کرد: «مجموعه مقالات باستان‌شناسی و سینمای مستند که توسط اساتید این دو حوزه ارائه شد، به صورت کتاب منتشر می‌شود. همچنین ۳۰ فیلم مستند در حوزه جنگ و دفاع مقدس که طی ۲۰ سال گذشته جوایزی گرفته و حاوی ارزش هستند را انتخاب کرده‌ایم و زیر نظر دکتر بهمن نامور‌مطلق و حلقه نشانه‌شناسی تهران، به صورت گروهی نشانه‌شناسی می‌شوند. ماحصل این کار به صورت کتابی با عنوان «نشانه‌شناسی در سینمای جنگی ایران» در سال ۹۴ عرضه می‌شود.»
انتشار فصلنامه سینمای انیمیشن
قاسم‌خان با بیان اینکه در سال ۹۴ با توجه به مسئولیت مرکز گسترش در حوزه انیمیشن، فعالیت در این بخش بیشتر می‌شود، گفت: «ما باید به لحاظ پژوهشی نیز فعالیت در زمینه سینمای انیمیشن را افزایش دهیم. به همین خاطر طی جلسات متعدد و با توجه به نظر مساعد آقایان طباطبایی‌نژاد و ایوبی قرار شد فصلنامه‌ای در قد و قواره سینماحقیقت در حوزه انیمیشن منتشر کنیم تا بتوانیم فعالیت‌های پژوهشی این بخش را در آن نشریه به صورت جدی‌تر دنبال کنیم. با توجه به تعطیلی نشریات تخصصی در حوزه انیمیشن خلاء آن احساس می‌شد و از همین رو مرکز گسترش متولی راه‌اندازی آن شد. همچنین با توجه به اینکه قرار است مرکز همایش بین‌المللی انیمیشن در اردیبهشت ماه 1395 برگزار کند، باید زمینه‌های لازم برپایی این همایش فراهم شود تا بتوانیم دورخیز علمی و پژوهشی مناسبی برای برگزاری آن داشته باشیم.»
رابطه‌ی مطلوب شورای پژوهش و شورای تولید
معاون تحقیقات و پژوهش مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با تاکید بر فعالیت تاثیرگذار شورای پژوهش در سال ۹۳، اظهار داشت: «خوشبختانه رابطه خوبی میان شورای پژوهش و شورای تولید به وجود آمده است. شورای تولید طرح‌هایی که مبنای کامل پژوهشی ندارند، به شورای پژوهش معرفی می‌کند. در سال ۹۳، ۱۵ طرح به شورای پژوهش معرفی شد. همچنین برخی از طرح‌ها نیاز به پژوهش تصویری داشتند. یعنی قبل از صرف هزینه تولید، هزینه حداقلی برای تصویربرداری داده می‌شد. بعد این تصاویر مورد بازبینی و ارزیابی قرار می‌گرفت و اگر پژوهش اثر با مشکل مواجه بود، فیلمساز را راهنمایی می‌کردیم که مسیر پژوهش را تغییر دهد. ناگفته نماند ما در دوره جدید، پژوهش صرف کمتر داشتیم؛ یعنی دوستان پژوهشگر و فیلمساز به نیاز مرکز در حوزه پژوهش و فرم‌هایی که در سایت قرار داده بودیم، توجه چندانی نداشتند و پژوهش صرفاً برای تولید صورت می‌گرفت. شاید ما باید نیازمان را به پژوهش به صورت جدی‌تر مطرح می‌کردیم، البته امیدوارم این نیاز در سال جدید با اختصاص برخی از طرح‌ها به پژوهش، تامین شود.»
حمایت از پایان‌نامه‌های مستند
قاسم‌خان جمع‌آوری پایان‌نامه‌های مربوط به سینمای مستند را یکی دیگر از فعالیت‌های بخش پژوهش مرکز گسترش دانست و توضیح داد: «قرار است پایان‌نامه‌های سینمای مستند سه دانشگاه تربیت مدرس، هنر و صدا‌و‌سیما با مسئولیت آقای دکتر محمود اربابی جمع آوری شود. خلاصه، عکس و مشخصات این پایان‌نامه‌ها برای دسترسی راحت‌تر علاقه‌مندان گردآوری می‌شود. همچنین مرکز گسترش پایان‌نامه‌هایی با موضوعات تازه و متفاوت سینمای مستند را خریداری می‌کند.»
برپایی دو هفته فیلم در سال 94
معاون تحقیقات و پژوهش مرکز از برگزاری هفته‌های فیلم مستند در سال ۹۴ خبر داد و گفت: «در سال جدید ما دو هفته فیلم برگزار می‌کنیم. البته یکی از این هفته‌های فیلم به سینمای انیمیشن اختصاص دارد. همچنین جلسات نمایش فیلم‌های مستند نیز هفته‌ای یک بار برگزار می‌شود و در حوزه انیمیشن هم هر ۱۵ روز یک بار نمایش فیلم همراه با جلسات نقد و بررسی خواهیم داشت.»
درس‌گفتار گویندگی و نویسندگی در سینمای مستند برگزار می‌شود
این مقام مسئول در ادامه صحبت‌های خود اظهار داشت: «برگزاری درس‌گفتار گویندگی و نویسندگی در سینمای مستند با مدیریت آقای درخشان را برای نیمه اول سال 94، در نظر گرفته‌ایم و قرار است از گویندگان درجه یک سینمای مستند دعوت کنیم تا ماحصل تجربیات خود را برای علاقه‌مندان ارائه دهند. بخشی از این کارگاه نیز به صورت عملی است و حاضران در پایان صدایشان را در استودیو تست می‌کنند. این درس‌گفتار با توجه به اهمیت متن در سینمای مستند و نیاز به کارگردانی آن برگزار می‌شود.»
قاسم‌خان در پایان گفت: «کارگاه آموزش دوربین‌های HD’SLR نیز در سال ۹۴ برگزار می‌شود. از آقای ارسطو مداحی‌گیوی دعوت کردیم طی دو روز در این کارگاه حضور داشته باشند تا هنرجویان بتوانند کار با این دوربین‌ها را فرا بگیرند. همچنین قرار است یک روز هنرجو‌ها را به بیرون از شهر ببریم تا بتوانند کار با دوربین‌های پروازی را از نزدیک تجربه کنند.