آیین بزرگداشت «روز سعدی» بعد از ظهر امروز سه‌شنبه 1 اردیبهست، با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، کمیسیون ملی یونسکو در ایران و مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، در تهران برگزار شد.
محمدرضا سعیدآبادی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، ایرج شهبازی، پژوهش‌گر و سعدی‌پژوه، عبدالمهدی مستکین، معاون فرهنگی کمیسیون ملی یونسکو در ایران و شهروز فلاحت‌پیشه، مدیرکل سازمان‌‌های بین‌المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سخنرانان این مراسم بودند.
مشاهیر دریچه‌هایی برای شناخت درست ملت‌ها هستند
محمدرضا سعیدآبادی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، در این مراسم در سخنانی با اشاره به اهمیت ثبت مشاهیر و بزرگان کشورها در سازمان جهانی یونسکو، گفت: سازمان جهانی یونسکو در 5 حوزه کاری آموزش، فرهنگ، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و انسانی و ارتباطات، فعالیت می‌کند و از این راه به دنیال محقق شدن 2 هدف خود یعنی صلح و آرامش و همچنینن زندگی بهتر برای مردم است.
وی افزود: یونسکو برای رسیدن به این اهداف نه از راه دولت‌ها و مذاکرات؛ بلکه از طریق همین 5 حوزه کاری خود، تلاش می‌کند. از نظر یونسکو، هر چقدر که ملت‌ها همدیگر را از آینه مشاهیر و بزرگان هم ببینند، ارتباطات انسانی بیش‌تر و جهانی امن‌تر خواهیم داشت.
سعیدآبادی ادامه داد: من به عنوان یک ایرانی، آلمانی‌ها را نه از دریچه سیاست و نازیسم که باید از دریچه گوته ببینم و افراد آلمانی هم ایرانیان را نه از دریچه مسایل سیاسی که برای ایران ایجاد کرده‌اند؛ بلکه از دریچه سعدی، فردوسی، حافظ و مولانا ببیند.
وی در ادامه سخنان خود با تشریح کوتاه حوزه‌های کاری سازمان جهانی یونسکو، گفت: یونسکو به دنبال آموزش است؛ چون سواد و کمال بیش‌تر و آموختن و یادگرفتن، به کاهش جهل و نادانی و تعصب می‌انجامد که سرمنشأ بسیاری از مشکلات دنیای امروز است. در علوم اجتماعی به دنبال موضوعاتی مانند مشارکت قشرهای مختلف جامعه از جمله جوانان و زنان، است. در حوزه علوم طبیعی، موضوعاتی مانند آب، اقیانوس، زمین و ... را در دستور کار خود قرار داده است.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، در این بخش از سخنان خود در توضیح حوزه ارتباطات اقدامات یونسکو، اظهار کرد: از نظر سازمان جهانی یونسکو، جامعه‌ای سالم خواهد بود که اطلاعات در دسترس همه باشد و در آن رسانه‌های واقعی فعالیت کنند.
وی تأکید کرد: یکی از موضوعات مهم یونسکو، موضوع مشاهیر است. در حال حاضر هر 2 سال یک بار، در کنفرانس عمومی یونسکو، کشورها به دنبال ثبت مشاهیر خود هستند و با این کار می‌خواهند اندیشه‌ها و تفکرات فرهنگ خود را به دیگران، معرفی کنند.
وی افزود: اگر امروز ما سعدی را ثبت جهانی کرده‌ایم، می‌خواهیم بگوییم که اندیشه سعدی که برآمده از همین فرهنگ و تمدن و خاک است، به عنوان آموزه‌هایی کاربردی، توانایی همگانی شدن و جهانی شدن را دارند و با این آموزه‌ها می‌توان جهان بهتری داشت.
سعیدآبادی ادامه داد: تاکنون 30 تن از مشاهیر ایران در سازمان جهانی یونسکو، ثبت شده‌اند. البته ثبت این مشاهیر پایان کار نیست و باید با نام یونسکو در سطح جهانی تلاش کنیم و با استفاده از ابزارهایی مانند کتاب و نمایش، آموزه‌های آنان را جهانی کنیم.
سرسسله ارکان ادبیات فارسی
در ادامه شهبازی، پژوهش‌گر و سعدی‌پژوه، ضمن ارایه مقاله‌ای با عنوان «روابط انسان در آرمان‌شهر سعدی» به روابط انسانی که در بوستان سعدی شرح آن رفته است، پرداخت. وی گفت: سعدی در کنار فردوسی، حافظ و مولانا، 4 رکن اصلی زبان و ادبیات فارسی را تشکیل می‌دهد. البته فردوسی تنها مثنوی حماسی سروده، حافظ تنها غزلیات دارد و مولانا، هم مثنوی و هم غزل دارد؛ ولی سعدی به این دلیل که هم در نثر و هم در نظم، آثاری بی‌همتا دارد، در رأس این ارکان قرار دارد.
وی با تأکید بر اینکه صاحب‌نظران بوستان سعدی را شاهکار بزرگ این استاد سخن می‌دانند، گفت: بوستان سعدی، راه شناخت آرمان‌شهر سعدی است که در آن می‌توان مبانی فکری، اخلاقی و جهان‌شناسی سعدی را دریافت. سعدی در بوستان مانند یک معلم و دوست، دست ما را می‌گیرد و اگر کسی از آن پیروی کند، هرگز پشیمان نخواهد شد.
وی ادامه داد: بوستان 4011 بیت شعر دارد که حجم زیادی نیست؛ اما سعدی در این حجم کم هم دنیایی از اندیشه و تفکر را در معرض دید ما قرار داده و به صورت رایگان در اختیار ما قرار گرفته شده است.
شهبازی افزود: بوستان دارای 10 فصل است؛ عدل و تدبیر و رای، احسان، عشق، تواضع، رضا، قناعت، تربیت، شکر، توبه و مناجات و ختم کتاب.
این پژوهش‌گر ادبیات فارسی همچنین با یادآوری اهمیت روابط انسانی در دنیای امروزین، گفت: انواع ارتباط انسان‌ها 4 گونه است؛ من با خدا، من با طبیعت، من با جامعه و من با خودم. در خصوص رابطه انسان با جامعه هم زیرشاخه‌هایی مانند حاکم با مردم، مردم با حاکم، والدین با فرزندان، زن و شوهر و ... وجود دارد.
وی ادامه داد: در این سخن می‌خواهم در خصوص 5 رابطه حاکمان با شهروندان، شهروندان با حاکمان، شهروندان جامعه با هم، حکومت با دشمن (سیاسی و فردی) و روابط انسان با افراد نادان، که سعدی در بوستان، توصیه‌هایی بر آن دارد، توضیحاتی ارایه دهم.
شهبازی گفت: از نظر بوستان سعدی، در تمامی روابط انسانی 3 اصل مصلحت‌اندیشی، جبرگرایی و ناپایداری جهان، وجود دارد. در اصل مصلحت‌اندیشی می‌گوید که با اخلاق زندگی کن تا به زندگی بهتری برسی. سودهایی زندگی با اخلاق عبارتند از اطاعت زیردستان، جلب حمایت اطرافیان، کسب خوشنامی، ماندگاری نیک‌نامی، رفتن به بهشت و در امان ماندن از نفرین دیگران.
وی افزود: در جبرگرایی هم معتقد است که نباید برای داشتن نعمت‌هایی که به خاطر جبر و غیر از درخواست ارادی ما از جمله زیبایی یا به دنیا آمدن در زمان و مکانی خاص از آنها برخورداریم، به دیگران فخر بفروشیم. در خصوص ناپایداری جهان هم اعتقاد دارد که جهان ناپایدار و در حال تغییر است و انسان هم به مانند آن در حال تغییرات است.
وی درباره توصیه‌های بوستان سعدی در روابط انسانی گفت: سعدی در خصوص این روابط، اصولی را بیان کرده است. درباره رابطه حاکم با مردم 3 اصل اساسی نقدپذیری، عدالت و شفقت را عنوان می‌کند. در رابطه مردم با حاکم 4 اصل دارد؛ چاپلوسی نکردن، نصیحت کردن، نقد کردن و اطاعت. سعدی همچنین شفقت و احسان، عزت نفس، قدردانی، تواضع، آسان‌گیری، غیبت نکردن و پرهیز از سخن‌چینی را از اصول روابط شهروندان یک جامعه می‌داند. مدارا، مردانگی، احسان، تبدیل کردن دشمن به دوست، احتیاط و مقابله در صورت ناامیدی از اصلاح دشمن و یا بیم از دشمن، هم اصول روابط با دشمن از نظر سعدی است.
شهبازی همچنین مدارا و نرمی، صبر، خاموشی و اصل فرار را از توصیه‌های سعدی در رابطه با افراد نادان عنوان کرد.
وی در پایان سخنان خود، همچنین درباره روابط انسان با خدا، گفت: عبادت، عشق، رضا، صبر، تسلیم و خود را ندیدن در برابر خدا، اصولی هستند که سعدی بر آنها در رابطه با خدا، تأکید می‌کند.
با سعدی مصاحبت کنید
عبدالمهدی مستکین، معاون فرهنگی کمیسیون ملی یونسکو در ایران، دیگر سخنران این مراسم بود. وی با بیان اینکه سعدی، حکیمی غفلت‌زداست، گفت: ابیات شعر سعدی مانند این شعر «هر دم از عمر می‌رود نفسی / چون نگه کنم نمانده بسی» در عین حال که ما را زنهار می‌دهد و نگران می‌کند، نهیبی است که از خواب غفلت بیدار شویم؛ به همین دلیل این زنهار، شیرین است.
وی ادامه داد: سعدی می‌خواهد متوجه شویم که عمر خود را چگونه می‌گذرانیم. پیامبر (ص) می‌فرماید: «بهترین انسان‌ها سه ویژگی دارند؛ وقتی آنها را می‌بینید، یاد خدا می‌افتید، علم شما را فزونی می‌بخشند و شما را ترغیب به کارهای خوب می‌کنند.» باید گفت که این سه ویژگی در سعدی و آثار او به خوبی نمایان است.
مستکین با بیان اینکه با مطالعه آثار سعدی، باید در مصاحبت با سعدی باشیم، تأکید کرد: باید در مصاحبت با خوبان باشیم. هر کس با بدان بنشیند اگر طبیعت او را دریافت نکند، به طریقت او متهم خواهد شد.
وی همچنین سعدی را دام‌شناس معرفی کرد و گفت: سعدی هم دام‌شناس و هم دانه‌شناس خوبی است. در حال حاضر که ما اسیر دام‌های بسیار با استفاده از ارتباطات امروزی هستیم، استفاده از سعدی کارگشاست.
معاون فرهنگی کمیسیون ملی یونسکو در ایران، سخنان خود را اینگونه ادامه داد: توجه به روابط زناشویی، تربیت فرزندان و دوری از حرص و طمع، از دیگر اصولی هستند که سعدی به آنها تأکید بسیاری دارد و در آثارش به کرات دیده می‌شوند.
با سعدی در دنیا نفوذ می‌کنیم
شهروز فلاحت‌پیشه، مدیرکل سازمان‌‌های بین‌الملل و موافقت نامه های فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سخنران آخرین این مراسم بود. وی گفت: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دستگاه دیپلماسی عمومی ایران در خارج از کشور است و در بیش از 80 نقطه از جهان دارای دفاتر فرهنگی است.
وی ادامه داد: تلاش این سازمان این است که تصویر مردم جهان و ذهن مخاطبانی جهانی خود را نسبت به ایران اصلاح کنیم و نقطه شروع کار ما برای این مهم، بهره بردن از گنجینه‌های زبان و ادب فارسی است.
فلاحت‌پیشه با بیان اینکه بزرگان ادبیات فارسی، داشته‌های فرهنگی ایران برای حضور در عرصه فرهنگی جهان هستند، اظهار کرد: جهان ما را با فردوسی، سعدی، مولانا و حافظ، می‌شناسد. ما با آنها در دل مردمان دنیا نفوذ می‌کنیم و عاملی هستند برای دفع تصاویر سیاهی که به دروغ درباره ایران در اذهان عمومی جهان ثبت کرده‌اند.
وی ادامه داد: سعدی برگ‌ترین جامعه‌شناس عصر خودش و عصر ماست. در بوستان، برنامه‌های مختلفی برای تربیت فرزندان، روابط خانوادگی و اجتماعی و ... دارد؛ به همین دلیل کتاب و افکار سعدی از گذشته و حال تا آینده، زنده بوده و زنده خواهد ماند.
وی با بیان اینکه «بنی آدم اعضای یکدیگرند» سعدی، شعار جهان‌وطنی ماست، گفت: شعار «جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری» که توسط رییس جمهوری محترم ایران عنوان و در مجمع عمومی سازمان ملل هم ثبت شد، در دنیای سعدی وجود دارد.
وی سخنان خود را اینگونه به پایان برد: وظیفه یونسکو و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و دیگر دستگاه‌های فرهنگی این است که سعدی و افراد همچون او را تبدیل به بسته‌های قابل عرضه کنیم که نیاز امروز جهان است.