ماجرای نیترات دار بودن آب شرب قم

به گزارش خبرگزاری برنا از قم، چندی پیش یکی از سایت های  مدعی شد که آب قم دارای مشکل نیترات است و این در یک تحقیق دانشگاهی نیز به اثبات رسیده است.

پس از درج این خبر التهاب زیادی در شهر قم به وجود آمد که موجب نگرانی مردم نیز شد که در این راستا شرکت آب و فاضلاب استان قم جوابیه ای صادر کرد.

البته سایت قم نگار مدعی شده بود که بررسی آب قم برای وجود نیترات قبلا نیز صورت گرفته است. در یک تحقیق دانشگاهی برای ارائه به همایش محیط زیست، انرژی و صنعت پاک در سال 92 که به صورت پوستر ارائه شده است، با نمونه گیری از 30 چاه در مدار قم، وجود باکتری‌های د نیتریفیان (احیاکننده نیترات) در آب چاه های استان قم با دو روش کشت و PCR ثابت شد.

در این تحقیق از 30 حلقه چاه در مدار، وجود آلودگی در 4 حلقه چاه تایید شده است. اما اکنون این چاه‌ها بنابر آمار سال 92 شرکت آب و فاضلاب استان قم به 59 حلقه رسیده است و اگر همین تقریب بدون هیچ تغییری محاسبه شود، حداقل 8 حلقه چاه دارای باکتری د نیتریفیان است و براساس این تحقیق می توان گفت حداقل 10 درصد چاه های قم به نیترات آلوده هستند.

به نظر می رسد مصرف بیش از حد آب در تابستان اخیر، سبب شده است تا آلودگی نیترات آب قم توسعه یابد. در جلسه شورای حفاظت آب قم که اخیرا برگزار شده است، چاه های بستر قمرود، عامل اصلی آلودگی عنوان شده اند، چاه هایی که اصولا نباید در مدار باشند، اما به علت مصرف بالای آب در تابستان اخیر، وارد مدار شده اند و سلامتی آب قم را وارد مخاطره کرده اند.

دکتر مجید افیونی استاد گروه خاک شناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان، دانش آموخته برتر آمریکا، متخصص در آلودگیهای آب و مدل سازی سرعت املاح در خاک و پژوهشگر نمونه استان اصفهان در سالهای 85ـ84  درباره خطرات نیترات در آب می‌گوید: ورود نیترات از طریق آب آشامیدنی و غذا و غلظت بالاتر از حداستانداردهای جهانی به بدن انسان و دام موجب اختلالاتی در آنها می‌شود.

وی می‌افزاید: مهمترین بیماری که در انسان و دام بوجود می‌آید، متهموگلوبینمیا است. در این بیماری، نیترات دردستگاه گوارش (معده) احیا و به نیتریت تبدیل می‌شود. حلالیت نیتریت نیز مانند نیترات، در آب بسیار بالاست و به سهولت از دیواره‌های دستگاه گوارش عبور و وارد خون می‌شود و آهن موجود در هموگلوبین را اکسید و به آهن سه ظرفیتی تبدیل می‌کند که این باعث ایجاد رنگدانه‌های قهوه‌ای مت هموگلوبین می‌شود که قادر به انتقال اکسیژن در خون نبوده و باعث اختلال در رسیدن اکسیژن به بدن خواهد شد و در صورت تداوم، منجر به خفگی و مرگ می‌شود.

ستاد گروه خاک شناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان، تصریح می‌کند: علایم این بیماری، رنگ متمایل به آبی مخصوصاً دور چشمها، دهان و لبها؛ سردرد می‌باشد و بیشتر در کودکان زیر 6  ماه اتفاق می‌افتد. نیترات موجود در آب آشامیدنی یا مواد غذایی باعث ایجاد اختلالات تنفسی و خونی در کودک می‌شود و عامل ایجاد نوعی بیماری به نام سندرم چشم آبی در کودکان است که در نهایت به مرگ کودک منجر می‌شود.

در بزرگسالان نیز نیترات در بدن تبدیل به نیتریت شده و با ترکیب با آمینها، ترکیب نایروس آمین را بوجود می‌آورد که تحقیقات حاکی از عوامل مهم ایجاد سرطان در انسان است. در دامها نیترات موجب سقط جنین، کاهش تولید شیر و مرگ آنها می‌شود.

به نظر می رسد وزارت نیرو باید مردم قم را از خطری که در کمین آنهاست، مطلع کند. خطری که با استفاده از تصفیه کنندگان خانگی موثر، به نحو چشم گیری کاهش می یابد اما وزارت نیرو و نمایندگان استانی آن، سیاست خود را بر نفی این دستگاه ها استوار کرده اند.

تغییر رنگ آب قم، افزایش سختی آب یا دیگر مشکلات، تاکنون سبب این نشده است که شرکت آبفای قم استفاده از دستگاه های آب شیرین کن خانگی را توصیه کند اما به نظر می رسد مردم دیگر چاره ای جز استفاده از آن ها ندارند.

جوابیه شرکت آبفای قم

پس از انتشار این گزارش ، روابط عمومی شرکت آبفای قم، در جوابیه‌ای، ضمن تایید وجود نیترات در آب، آن را کمتر از یک پنجم حد مجاز عنوان کرده است و خبر از عدم استفاده از چاه‌های با میزان نیترات بالا برای آب شرب داده است.

«در تحقیق دانشگاهی ذکرشده در این گزارش که اتفاقاً به پیشنهاد شرکت آب و فاضلاب و توسط تجهیزات پیشرفته PCR این شرکت انجام شده است 30 حلقه از چاه‌هایی که دارای بیش‌ترین غلظت نیترات بودند مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

از این تعداد چاه، 4 حلقه که وجود باکتری‌های دنیتریفیان در آن ثابت شده است یک حلقه به خاطر EC بالا سال‌هاست که از مدار خارج بوده و سه حلقه دیگر صرفاً جهت آبیاری فضای سبز شهری استفاده می‌شود.

یادآور می‌شود در حال حاضر میانگین نیترات شبکه آب قم کمتر از 10 میلی‌گرم بر لیتر است که طبق استاندارد ملی ایران به شماره 1053 حداکثر مجاز نیترات 50 میلی گرم بر لیتر است.

از مهم‌ترین دلایل پایین بودن نیترات در شبکه آب شهر قم این است که حدود 80 درصد آب شهر از منابع سطحی با نیترات کمتر از 5 میلی‌گرم بر لیتر، 10 درصد از چاه‌های دشت علی‌آباد با نیترات کمتر از 11 میلی‌گرم بر لیتر و مابقی از چاه‌های شهری تأمین می‌شود که پس از اختلاط با منابع دیگر وارد شبکه آب شهری می‌شود.

همچنین در بحث مطرح‌شده در جلسه شورای حفاظت آب قم، تاکید بر اجرای شبکه فاضلاب جهت جلوگیری از آلودگی چاه‌های آب شهری قم به عنوان صیانت از ذخایر استراتژیک محلی آب بوده است نه تأیید آلودگی چاه‌های قم به نیترات.

لازم به ذکر است که از سال 1375 طرح اضطراری جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب شهر قم با اولویت حریم چاه‌های بستر رودخانه آغاز شده است که نتیجه آن کنترل افزایش نیترات چاه‌های شهر قم بوده است و از سال 1388 پس از بهسازی 21 حلقه از چاه‌های شهر با استفاده از روش‌های پیشرفته مافوق صوت و مافوق فشار مقدار نیترات به مقدار قابل توجه‌ای نیز کاهش یافته است.

اما در خصوص دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن خانگی با توجه به تحقیقات مشترک انجام گرفته با دانشگاه علوم پزشکی و مشکلات مرتبط با این دستگاه‌ها، اظهارنظر برای توصیه به استفاده یا عدم استفاده از آن‌ها به عهده شرکت آب و فاضلاب نیست.

همچنین گفتنی است با توجه به افتتاح پروژه انتقال آب از سر شاخه‌های دز به قم و بهبود کیفیت آب شهری، در حال حاضر کیفیت آب شبکه بهداشتی در حد استاندارد شرب است با این حال شرکت آب و فاضلاب جهت افزایش سطح سلامتی شهروندان، شبکه آب شرب قبلی را که آب آن بسیار گوارا و در حد استاندارد آب شیرین کن‌ها است را نیز حفظ کرده است.

روابط عمومی و آموزش همگانی

شرکت آب و فاضلاب استان قم