به گزارش گروه جوان و جامعه خبرگزاری برنا ، در راهروهای دانشکده های پزشکی که قدم بزنی یکی از قسمت هایی که برای چند دقیقه ای بر زمین میخکوبت می کند رسیدن به تابلوی اتاق تشریح است . کلاس درسی که بدون شک برای پزشک شدن گذرت به آنجا می افتد ، کلاسی با جسدهایی که آرام خوابیده اند ، آنقدر آرام که انگار از ابتدا در این دنیا نزیسته اند و روزگاری یکی از میلیون ها انسانی که هر روز با آن ها سر و کار داریم و در اطرافمان مبینیم نبوده اند.
برای کسانی که دستی بر آتش تشریح دارند ، پاسخ خیلی از سوال ها درباره اجساد روشن است اما برای افرادی که از تشریح ، جسد و متخصص پزشکی قانونی جز نام آن ها چیز دیگری نمی دانند ، سوال های بسیاری مطرح است . از نحوه تامین اجساد تا حیطه فعالیت یک متخصص پزشکی قانونی. به همین منظور به سراغ یکی از پزشکان پزشکی قانونی رفتیم تا پاسخ سوالاتی که شاید برای خیلی از افراد مطرح است را از زبان یک کارشناس متخصص بشنویم.
دکتر علیمحمد علی محمدی ، پزشک متخصص پزشکی قانونی درباره فعالیت ها و وظایف شغلی یک متخصص پزشکی قانونی ، ضمن بیان اینکه زیباترین هنری که نزد یک انسان از جانب خداوند به یادگار نهاده شده است هنر خود شناسی است ، گفت :« شاعران با توصیف دلدار،خود را میستایند و مجسمه سازان و دیگر هنرمندان تجسمی، به خلق چهره و تندیس آدمی روی میآورند تا خود را بازگو کنند. اما پزشکان غنی ترین هنرمندان روی زمینند زیرا با انسان واقعی روبه رو هستند ابتدا با ساختار و عملکرد بدن آشنا میشوند سپس گام را فراتر نهاده آسیب های وارده بر سلامت جسم و جان را تجزیه و تحلیل می کنند.اما اوج هنر پزشکی زمانی نمایان می شود که یک جراح چیره دست، برای یافتن دلیل مرگ یک انسان ، جسم وی را میشکافد و به دریای ناشناخته بدن وارد می شود و گاهی ساعتها ، حتی روزها به دنبال دلیل مرگ هستند»
وی در ادامه با تاکید بر اینکه تشریح جسد یک هنر است افزود:«این هنر که زیبائی خاص خودش را دارد شاید از بیرون خشن به نظر برسد ولی از درون زیباو دوست داشتنی است. وقتی دانش و آگاهی تو کمکی می شود برای رسیدن به دست نیافتنیها، وقتی دستهایت مرهمی میشود بر شانه های آنانی که عزیزی را از دست داده اند، تمام خستگی ساعت ها و روزها انتظار از تن آدمی خارج می شود»
علی محمدی از حس و حال خودش در اولین روزهایی که تشریح را شروع کرد، چنین گفت:« من در هنگام کالبد گشایی احساسی کودکی را داشتم که وارد شهربازی بزرگی می شود که هر روز اسباب بازی جدیدی برای بازی کردن در آن نصب می شود و او اجازه دارد از آن بهره ببرد»
این متخصص پزشکی قانونی، نظر خود را در رابطه با تحولات علم پزشکی از گذشته تا امروز اینطور بیان کرد:« در دنیای شتابان امروز دانش های جدید هر روز و هر ساعت خود را نشان می دهند . سالهای نه چندان دور ، وجود یک سلمانی که شکسته بندی و یا دندان کشیدن میدانست در روستا یا شهرهای کوچک بسیاری از نیازهای جامعه را از نظر پزشکی تأمین و یا تنها اگر یک قابله وجود داشت و در سال صدها کودک را به دنیای جدید راهنمایی میکرد، نعمت بزرگی بود و اگر در حین زایمان کودکی میمرد،دستی بد جوش می خورد یا فکی در اثر عفونت دندان تحلیل می رفت ، بر کسی خرده نمیگرفتند، چرا که توان و دانش عوامل اجرا کننده در همان حد بوداما امروزه اگر دندان دردی سبب مرگ فرد شود، جنینی به سلامت نتواند کانال زایمان را طی نماید ویا دست و پایی کج جوش بخورد،افراد بیشماری زیر سوال میروند و باید پاسخگو باشند. نیازهای جامعه امروز بسیار فراتر از پنجاه سال قبل است .این تغییرات در همه عرصهها پدید آمده وعلوم پزشکی پرچمداراین تغییرات است.»
وی در ادامه گفت :« امروزه در تمام دنیا دیگر پزشکان به صرف علاقمند بودن و تنها با مطالعه چند سطر در خصوص مرگ ، جایگاهی در حل پروندهها ندارد در روزگاری زندگی می کنیم که متخصصان و فوق متخصصان جای پزشکان تجربی را گرفته اند.اگر چه در سالهای گذشته پیشرفتهای چشمگیری در پزشکی قانونی ایران صورت گرفته است ولی هم اکنون جایگاه علمی پزشکی قانونی و استفاده از توانائی های آن در جامعه ما رضایت بخش نیست ، متأسفانه علی رغم تربیت نیروهای متخصص پزشکی قانونی در سه دانشگاه علوم پزشکی مطرح کشور یعنی تهران، ایران و شهید بهشتی و وجود فارغ التحصیلان بیکار این رشته در سطح جامعه به دلیل موانع قانونی متعدد امکان جذب و بکارگیری این عزیزان در سیستم پزشکی قانونی به کندی صورت میگیرد.»
این متخصص پزشکی قانونی در رابطه با تلاش هایی که در کشور ما برای بهبود وضعیت این رشته ی علمی صورته گرفته است گفت :« در این خصوص تلاش های زیادی صورت گرفته که اگر چه قابل تقدیراست ، ولی جوابگوی رشد روز افزون نیازهای جامعه مدنی امروز ایران نیست. هنوز در بسیاری از استان های کشور و شهرهای بزرگ متخصصان پزشکی قانونی در سیستم دانشگاهی یا سیستم قضایی حضور ندارند که این حالت به هیچ وجه در شأن نظام مقدس جمهوری اسلامی و مردم بسیار بزرگوار و شریف ایران نیست .»
علی محمدی توصیه خود برای اصلاح این شرایط را اینگونه مطرح کرد:« باید سعی کنیم تا موانع قانونی حضور این عزیزان در تمام سطوح جامعه از جمله بیمارستان ها و مراکز آموزشی و قضائی را با همکاری تمام سازمان و نهادهای زیربط رفع کرده و شاهد دادرسی و عدالت بهتر در جامعه متناسب با شان و منزلت مردم کشورمان باشیم.»
بعد از دانستن از دنیای متخصصان پزشکی قانونی و شرایط فارغ التحصیلان این رشته علمی به سراغ سوال هایی در خصوص اجساد و نحوه کالبد گشایی رفتیم و دکتر علی محمدی این موضوع را اینگونه که در ادامه به آن اشاره میکنیم تشریح کرد:
علیمحمد علی محمدی متخصص پزشکی قانونی در خصوص اجسادی که برای کالبد گشایی تهیه می شوند گفت :« این اجساد عموما از بین افرادی که قبل از مرگ وصیت کرده اند که جسد شان برای کالبد گشایی در اختیار دانشگاه قرار بگیرد یا افراد غیر مسلمان یا ناشناس تامین میشودو در صورتی که اجساد اهدایی و جود نداشته باشد باید جسد از داخل کشور یا خارج از کشور خریداری شود همچنین از اجساد مجهول الهویه نیز برای کالبد گشایی استفاده می شود و در صورتی که خانواده این اجساد پیدا شوند چون اجساد بعد از تشریح با رعایت قوانین دفن میشوند ، آدرس قبر متوفی به خانواده اعلام میشود. لازم به ذکر است ، جسد برای درس اناتومی ، باید سالم و تازه باشد د و فساد نعشی نداشته باشد.»
وی درباره مراحلی که جسد در اتاق تشریح طی می کند گفت: «مراحل بسته به نوع تشریح متفاوت است ولی سر انجام ، جسد بعد از اتمام کار جهت خاکسپاری تحویل بستگان می شود. به طور کلی اگر بخواهیم تعریفی از تشریح جسد ارائه کنیم ، می توان گفت کالبدگشایی یا اتوپسی برابر با کلیه یافته‌هایی است که از شرح حال، معاینه ظاهری، کالبدگشایی، نتایج آزمایشات و بررسی یک جسد و جوانب آن حاصل میشود.در اصل کلمه اتوپسی به معنی کالبدگشایی است ولی مترادف با معاینه بعد از مرگ نیز به کار می رود. اهداف و یافته‌های اتوپسی بسیار متفاوت بوده و از تعیین نوع و علت مرگ تا تشخیص هویت، تعیین تقدم و تأخر مرگ،مشاهده و توصیف صدمات، تهیه و جمعآوری نمونه، مدرک، عکس و فیلم و سند کتبی تا نوع داروی مصرفی را شامل می شود.»
دکتر علی محمدی در رابطه باانواع کالبدگشایی اظهار کرد:«اگر معاینه اجساد توسط باستانشناسان را از این دسته بندی خارج کنیم، در مجموع اتوپسی یا کالبدگشایی به سه دسته کلی تقسیم میشود:
الف: اتوپسی دانشگاهی :
در تمامی دانشگاه‌های علوم پزشکی جهان برای آشنایی پزشکان و بعضاً کادر درمانی ، کالبدگشایی جهت آموزش ارگان‌ها و اعضای داخلی بدن صورت میگیرد. علاوه بر کالبدگشایی جسد، معاینه ظاهری جسد و استخوان‌شناسی نیز از آموزش‌های دوره پزشکی است. به مجموعه این علوم آناتومی گفته میشود. مجوز قضایی یا اقدامات خاص مشابه برای این نوع کالبدگشایی نیاز نبوده و سیر معمولی آموزش پزشکی می‌باشد.
ب: اتوپسی بالینی یا بیمارستانی
اگر شرایط اتوپسی در بیمارستان وجود داشته باشد ، بعد از اخذ رضایت از اولیاء دم جهت تعیین علت مرگ ، مکانیسم مرگ، و بعضاً برای بررسی ارگان‌های غیرمرتبط دیگر مانند بررسی قلب در فردی که دچار وضعیت غیرطبیعی قلبی بوده ولی بهدلیل خونریزی مغزی فوت نموده است، می‌توان اتوپسی بیمارستانی انجام داد. در این خصوص رضایت اولیاء دم شرط اصلی بوده و دستور مراجع قضایی برای انجام اتوپسی نیاز نیست. از دیگر اهداف، اتوپسی بالینی، مطالعه روند بیماری، بررسی تأثیر درمان و دقت اقدامات تشخیصی و ارتباط کلینیکی - پاتولوژیکی، آموزش کارشناسان بهداشت و سلامت و تحقیق و پژوهش با درنظر گرفتن ملاحظات اخلاقی است.
ج: اتوپسی قانونی:
به هر دلیلی اگر جسد یا بقایای انسانی از نظر قانونی دارای اهمیت باشند، باید به پزشکی قانونی منتقل و توسط پزشک قانونی مورد اتوپسی قرار گیرد. به این نوع اتوپسی که به دستور مرجع قضایی صورت میگیرد اتوپسی قانونی گفته میشود. در اتوپسی قانونی رضایت یا عدم رضایت بستگان جهت انجام کالبدگشایی فاقد اعتبار است، زیرا بستگان خود ممکن است یکی از عوامل دخیل در مرگ این افراد باشند.
وی در پاسخ به این سوال که از یک جسد چه اعضایی را می توان پیوند زد گفت :« از یک جسد می توان پوست- قرنیه چشم – پرده دور قلب –- دریچه قلب - استخوان ها _ تاندون ها و ... را پیوند زد »
علیمحمد علی محمدی ، متخصص پزشکی قانونی ، درپایان پیرامون فرهنگ سازی در راستای پیوند عضو از جسد گفت :در رابطه با پیوند عضو باید آموزش همگانی داشته باشیم باید به افراد آگاهی داد ساختار ظاهری جسد بعد از اهدای اعضای بدنش تغییر نکرده و سالم باقی می ماند . در این زمینه نباید نقش رسانه های جمعی را نادیده گرفت و به نظرم می توان به کمک رسانه ها تفکر مثبتی در افکار عمومی پیرامون اهدای عضو از جسد ایجاد کرد . بسیاری از افراد، اطلاعات چندانی در زمینه اهدای عضو از جسد ندارند ،همین نبود اطلاعات کافی ،دلیل تعداد زیادی از مخالفت های افراد برای اهدای عضو از جسداست »