در این گفت و گو که با مسعود پزشکیان، نماینده مجلس شورای اسلامی در شماره سه شنبه 26 آبان 1394 هجری خورشیدی به قلم احسان انصاری به چاپ رسید، آمده است: برجام و مدیریت پسابرجام کلیدواژه هایی هستند که این روزها به دغدغه اصلی مردان کابینه شیخ اعتدال و نمایندگان مجلس شورای اسلامی تبدیل شده است. روزهایی که ممکن است به عنوان یکی از مهم ترین مقاطع تاریخ معاصر ایران در تاریخ ثبت شود. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی آخرین وضعیت برجام و مدیریت پسابرجام با دکتر مسعود پزشکیان وزیر بهداشت در دولت اصلاحات و نماینده کنونی مجلس شورای اسلامی گفت وگوکردیم.
پزشکیان معتقد است: «متأسفانه عده ای در فضای سیاسی کشور حضور دارند که چشم دیدن موفقیت های دولت را ندارند. توافق هسته ای دستاوردهای بسیار بزرگی برای کشور داشته است. این توافق وحدت جهانی را علیه جمهوری اسلامی ایران به هم زد و سبب نفاق درونی و چند دستگی در بین نهادهای قدرت در ایالات متحده آمریکا شد. اجماع جهانی علیه ایران سبب خشنودی رژیم صهیونیستی شده بود. این در حالی است که پس از توافق هسته ای اسرائیل خشمگین شده و روز به روز فاصله بیشتری با کشورهای غربی و به ویژه آمریکا می گیرد. با این وجود عده ای در یک فضای ذهنی زندگی می کنند و همه چیز را به صورت سیاه و سفید می بینند. از نظر این عده، موفقیت های دولت آقای روحانی همه نوعی شکست به شمار می رود و نباید مورد توجه مردم قرار بگیرد. در ادامه متن گفت وگوی «آرمان» با دکتر مسعود پزشکیان را از نظر می گذرانید:
** آیا تشکیل کمیسیون ویژه برجام پس از پایان توافق هسته ای ضرورت داشت؟
تشکیل کمیسیون برجام به دلیل اختلاف سلیقه های سیاسی بود. اغلب افرادی که در این کمیسیون حضور داشتند کارشناس این مساله نبودند و به دلیل دغدغه های سیاسی در این کمیسیون حضور پیدا کرده بودند. با این وجود بحث ها و اتفاقاتی که در کمیسیون برجام مطرح شد نزدیک بود به یک چالش بزرگ تبدیل شود. از ابتدا مجلس قصد نداشت در این مساله ورود پیدا کند. اما به یک باره مجلس وارد این مساله شد، در حالی که از پایان ماجرا اطلاعی نداشت و نمی دانست ممکن است نتیجه بررسی های این کمیسیون چه بازتابی در بین افکار عمومی جامعه داشته باشد.
**اغلب اعضای کمیسیون برجام از منتقدان دولت آقای روحانی بودند. حضور شما در این کمیسیون در حالی که با اغلب اعضا قرابت فکری و سیاسی نداشتید چه معنایی داشت؟
عدم قرابت فکری و فاصله داشتن در مواضع، باعث شد ما خیلی زود کمیسیون را ترک کنیم. حضور ما در این کمیسیون این حُسن بزرگ را داشت که به افکار عمومی اعلام کنیم جمع بندی نهایی کمیسیون برجام درباه توافق هسته ای با دلایل و اغراض سیاسی صورت گرفته است. اگر ما در این کمیسیون حضور نداشتیم نوعی تک صدایی در این کمیسیون به وجود می آمد که ناخوشایند بود و نتیجه مطلوبی به دست نمی آمد. بنده از ابتدا تمایلی برای حضور در این کمیسیون نداشتم اما در شرایط کنونی گمان می کنم حضور ما در این کمیسیون نوعی ضرورت و مسئولیت بوده است.
این مساله که ما اجازه نمی دادیم فضایی تک بعدی در کمیسیون برجام وجود داشته باشد سبب شد که استراتژی دلواپسان برای تحت تأثیر قرار دادن سرنوشت برجام به هم بخورد و نقشه آنها نقش بر آب شود. کمیسیون برجام نتوانست برجام را به صورت کارشناسی بررسی کند. رأی گیری برای تعیین سیاست انجام می گیرد، نه برای کار کارشناسی، ولی از همان ابتدا می خواستند برای جمع بندی برجام رأی بگیرند. برای بررسی و جمع بندی برجام باید روش و چارچوب انتخاب می کردیم که در این رابطه به اجماع نرسیدیم. این در حالی است که در جلساتی که در مسیر اشتباه قرار دارد، هیچ پیشنهادی تاثیرگذار نخواهد بود. در نهایت گزارشی که کمیسیون برجام ارائه کرد، با گزارش تهیه شده توسط گروه کارشناسی کاملا متفاوت بود؛ چرا که گروهی از مزایا و گروهی از معایب چشم پوشی کرده بودند.
برجام دستاوردهای بسیار ارزشمندی برای جمهوری اسلامی دارد و به نوعی هم تضمین کننده منافع ایران و هم جهان است. به نظر من رفع تمامی تحریم های غرب علیه جمهوری اسلامی، مهم ترین و بهترین دستاورد برجام بوده است. ما با وجود فشارهایی که بر مقامات آمریکایی وجود داشت، آنان را به میز مذاکره کشانده و توانستیم تحریم هایی را که در سال های گذشته در سایه سوءمدیریت بعضی از مسئولان ایجاد شده بود بشکنیم. متاسفانه در دولت گذشته در اکثر مجامع و تریبون های بین المللی رویکرد دیپلماتیک مطلوبی نداشتیم.
** به نظر شما مخالفت ها با برجام با شائبه انتخاباتی صورت می گیرد؟
گرچه بخش هایی از مخالفان توافق هسته ای در هفته های گذشته در مشی سیاسی خود تجدیدنظر کرده و بنا را بر کمک به دولت برای اجرای بهتر برجام گذاشته اند، اما بخشی از آنها بر همان روش گذشته اصرار دارند. این دسته از نیروهای سیاسی از ابتدا مخالف مذاکرات و بعد توافق هسته ای بودند و در راه تأیید آن در مجلس سنگ اندازی بسیار کردند که البته با هوشیاری اکثریت مجلس راه به جایی نبرد. به نظر من این کیفیت از مخالفت ها با دولت در هفته ها و ماه های آینده هم ادامه خواهد یافت چرا که آنها وجود دستاوردهای بزرگ برای دولت یازدهم را نمی پسندند.
این رویکرد ناشی از یک نگاه سیاسی و انتخاباتی معطوف به رقابت پیش رو در اسفندماه است. تلاش برخی مخالفان برای ناکارآمد جلوه دادن دولت یازدهم ریشه در برنامه ریزی های انتخاباتی آنها دارد که در انتخابات پیش رو حرفی برای گفتن داشته باشند. این جریان به ویژه که در کارنامه سیاسی خود، نقطه قابل اتکایی ندارد، تلاش زیادی می کند تا دولت فعلی را نیز عاری از موفقیت نشان دهد و برخی مشکلات موجود را برجسته سازی کند. این در حالی است که اکثر کارشناسان و فعالان سیاسی و اقتصادی اذعان دارند بخش زیادی از مشکلات فعلی میراث دولت گذشته است.
دولت گذشته امکانات و منابع مالی و فرصت های زیادی در اختیار داشت اما نتیجه و عملکرد آن تورم و بیکاری برای ملت بود. در شرایط کنونی همان نیروها و شخصیت هایی که چشم بر اقدامات غیرکارشناسی دولت گذشته بسته بودند، مدام انتظار پاسخگویی از دولتی را دارند که هیچ مسئولیتی در پیش آمدن این مشکلات نداشته است.
به هر روی مخالفت این دسته از نیروهای سیاسی تداوم خواهد یافت و آنچه مهم است اراده و عزم دولت برای پیشبرد برنامه ها و سیاست های تعریف شده خود است. در این مسیر بهتر است رئیس جمهوری و سایر اعضای دولت در قالب گزارش ها و اطلاعات درست واقعیت های کشور را با مردم در میان بگذارند تا تفاوت کیفیت کار در دو دولت آشکار تر شود.
در دوره گذشته مجلس بودجه را تصویب می کرد اما دولت بی توجه به قانون بودجه، تعهدات خارج از قانون اختصاص می داد، تعهداتی که البته اجرایی هم نمی شد چون مسیر آن درست نبود. ما باید بپذیریم که در شرایط جدیدی هستیم و «برجام» پس از کش و قوس های فراوان، در نهایت، به مرحله اجرا رسیده است. در نتیجه همه ایرانیان دلسوز و آنها که دل در گرو آبادی و سعادت این سرزمین دارند، در این مرحله حساس و سرنوشت ساز، یاری دهنده دولت باشند تا از رهگذر این تصمیم گشایش های جدیدی به نفع ملت و حل مشکلات حاصل شود. نباید فراموش کرد، در وضعیت فعلی، هرگونه تلاش برای دمیدن در شراره های اختلاف و تفرقه، مغایر منافع ملی و سیاست های اعلامی رهبر معظم انقلاب است.
** در شرایط کنونی برخی با کلیدواژه «نفوذ»درصدد فشار به اصلاح طلبان و حامیان دولت و همچنین تأثیرگذاری بر فضای انتخابات مجلس هستند. به نظر شما استراتژی این عده چیست و به چه اهدافی می اندیشند؟
متأسفانه عده ای در فضای سیاسی کشور حضور دارند که چشم دیدن موفقیت های دولت را ندارند. توافق هسته ای دستاوردهای بسیار بزرگی برای کشور داشته است. این توافق وحدت جهانی را علیه جمهوری اسلامی ایران به هم زد و سبب نفاق درونی و چند دستگی در بین نهادهای قدرت در ایالات متحده آمریکا شد. اجماع جهانی علیه ایران سبب خشنودی رژیم صهیونیستی شده بود. این در حالی است که پس از توافق هسته ای اسرائیل خشمگین شده و روز به روز فاصله بیشتری با کشورهای غربی و به ویژه آمریکا می گیرد.
با این وجود عده ای در یک فضای ذهنی زندگی می کنند و همه چیز را به صورت سیاه و سفید می بینند. از نظر این عده موفقیت های دولت آقای روحانی همه نوعی شکست به شمار می رود و نباید مورد توجه مردم قرار بگیرد. این در حالی است که موفقیت های دولت آقای روحانی سبب سربلندی و عزت روزافزون ملت ایران در عرصه بین المللی شده است.
** مساله مهم درباره برجام چگونگی تفسیر و ترجمه این توافق برای افکار عمومی است. این در حالی است که برخی از رسانه های مغرض تلاش می کنند تفسیری ضدمنافع ملی از برجام نزد افکار عمومی ارائه دهند. به نظر شما خطر تفسیر نامناسب برجام را تهدید نمی کند؟
بله، بنده هم با این دیدگاه موافق هستم. تندروها تلاش می کنند توافق هسته ای را در نزد افکارعمومی درحد معاهده ترکمنچای نشان بدهند که رویکرد بسیار نادرستی است.
**دولت آقای روحانی باید چه برنامه هایی برای مدیریت دوران پسابرجام در دستور کار خود قراربدهد؟
ما در دو سال پیش در نقطه ای بودیم که کشورهای جهان قطعنامه های زیادی را علیه ایران امضا کردند و فضای جهانی را علیه ما طراحی کرده بودند. این در حالی بود که قطعنامه پشت قطعنامه علیه ایران صادر می شد و سیاستمداران وقت می گفتند که اینها کاغذپاره است؛ اما ثابت شد که قطعنامه ها کاغذپاره نیست، تأثیر دارد و برای جامعه مشکل ایجاد می کند. با این وجود کاری که دولت آقای روحانی انجام داد این بود که وحدت و اجماع جهانی صورت گرفته علیه ایران را در همان مرحله ابتدائی به هم زد. در شرایط کنونی جمهوری اسلامی ایران می تواند در منطقه با استفاده از یک دیپلماسی سیاسی فعال نقش خود را در رفع تنش های منطقه ای به خوبی ایفا کند. همچنین با رفع تحریم ها و مشکلات اقتصادی در روابط بین الملل مسئولان می توانند وضعیت به هم ریخته اقتصادی را اصلاح کنند تا عدم شفافیت موجود در بحث های ارزی و ریالی کشور شفاف شود. این عدم شفافیت منجر به بسیاری از رانت ها و فسادهای اقتصادی شد.
مساله دیگر اینکه تحقق جمع بندی میان ایران و شش کشور قدرتمند دنیا می تواند این پیام را به مردم برساند که سیاست دولت در ایجاد آرامش و تنش زدایی در پیشبرد اهداف و منافع کشور موثر بوده است. برخی قدرت های خارجی ها تلاش می کنند ایران در دوران پسابرجام بیشتر نقش مصرف کننده را ایفا کند. به همین دلیل باید خودمان را برای جلوگیری از چنین وضعیتی آماده کنیم. گروه 1+5 به خاطر اینکه به قدرت ایران در زمینه انرژی هسته ای باور داشت، پای میز مذاکره با ایران نشست، این پیشرفت ها واقعا افتخار است و همین دستاوردها باعث شد که آنان فعالیت
500 سانتریفیوژ، تولید آب سنگین و تحقیقات هسته ای ایران را پذیرفتند. در مرحله اول باید از همین دستاوردها دفاع کنیم. اینکه تصور کنیم با برداشته شدن تحریم ها اروپا و آمریکا تکنولوژی را در اختیار ما قرار می دهند، خیال خام است. باید با برنامه ای جامع سعی کنیم در تمامی زمینه ها به نیروی داخلی متکی شویم و به تکنولوژی هایی که به خاطر تحریم ها نتوانسته بودیم برسیم، دست یابیم. تحریم بانک ها باعث شده از طریق واسطه و بدون رعایت چارچوب معاملاتی، معاملات ایران با دیگر کشورها انجام گیرد و پول ها با چمدان منتقل می شدند و طبیعی است در این بین چمدانی گم شود و افرادی همچون بابک زنجانی یک شبه میلیاردر شوند.
دولت کنونی مقصر وضعیت فعلی اقتصاد کشور نیست، بلکه به این وضع افتادن اقتصاد ما، نتیجه چندین سال تحریم علیه ایران است و مطمئن باشید چندین سال طول می کشد تا اقتصاد ما ترمیم شود.
نباید که تقصیر را به گردن هم بیندازیم، مجلس و دولت قبلی باید به خاطر این وضعیت پاسخگو باشند. اینکه تندروهای آمریکا و اسرائیل منزوی شده اند، دستاورد کمی نیست. در شرایط کنونی در بین کشورهای جهان همه از ایران به خاطر دستیابی به این توافق تمجید می کنند ولی داخل کشور طوری رفتار می کنند که انگار اتفاقی رخ نداده است.
نتانیاهو با ترس، عصبانیت و اضطراب حرف می زند. نکته جالب در این زمینه این است که تندروها در گذشته به تحریم های گسترده می گفتند «کاغذ پاره» اما اکنون به دستاوردی به بزرگی برجام می گویند قرارداد ترکمنچای. بنده به این عده می گویم برجام ترکمنچای نیست، بلکه فتح الفتوح است. همه دیدند تحریم ها کاغذپاره نبود. نکته مهم در این زمینه اینکه ما در پساتحریم به وحدت و همدلی نیاز داریم و بدون این وحدت، اقتصاد مقاومتی محقق نمی شود.
**در نشست اخیر وین، ایران و آمریکا درباره موضوعی به جز پرونده هسته ای ایران گفت وگو کردند. آیا این مذاکرات نویدبخش آینده بهتری بین ایران و آمریکا خواهد بود؟آیا زمان بازنگری در رابطه ایران و آمریکا فرا نرسیده است؟
سیاست های کلان نظام مانند رابطه با آمریکا را همواره مقام معظم رهبری تعیین کرده است و بازنگری در رابطه ایران و آمریکا نیز باید با تصمیم ایشان صورت بگیرد. با این وجود براساس قانون اساسی و منویات رهبرمعظم انقلاب ما باید با تمامی کشورهای جهان به جز رژیم های نامشروع مانند اسرائیل رابطه مسالمت آمیز و مثبت داشته باشیم. به نظر من رابطه با آمریکا نیازمند نوعی هنر و دیپلماسی صحیح است که در آن کمترین ضرر و زیان به کشور وارد شود و در مقابل بیشترین فایده نیز برای منافع ملی در منطقه و جهان به وجود بیاید. رابطه با آمریکا به دقت و ظرافت و اتاق فکر منسجم و برنامه ریزی نیاز دارد.
** موفقیت دولت آقای روحانی در مساله برجام چه تأثیری بر فضای انتخابات مجلس به سود اصلاح طلبان به عنوان جریان حامی آقای روحانی خواهد گذاشت؟
اصلاح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری سال92با تصمیمی مسئولانه و مدبرانه از آقای روحانی حمایت کردند. این وضعیت در شرایط کنونی نیز وجود دارد و اصلاح طلبان تا زمانی که آقای روحانی برای برطرف کردن مشکلات داخلی و خارجی تلاش کند از ایشان حمایت خواهند کرد. اصلاح طلبان و آقای روحانی باید با عملکرد مثبت و دوراندیشانه خود از بازگشت کشور به وضعیت گذشته جلوگیری کنند. اصلاح طلبان یک اتحاد و ائتلاف نانوشته با دولت تدبیر و امید برای حل مشکلات مردم بسته اند و تا زمانی که این هدف وجود داشته باشد این اتحاد و ائتلاف باقی خواهد ماند.
اصلاح طلبان هیچ گاه از دولت آقای روحانی سهم خواهی نکردند و برای انتخابات مجلس نیز هیچ توقع اضافی از آقای روحانی نخواهند داشت. در نتیجه اصلاح طلبان هیچ بده و بستان انتخاباتی با دولت آقای روحانی نخواهند داشت. به نظر من پرونده سال92با انتخابات سال94 تکمیل خواهد شد. اگر اصلاح طلبان عجله و طمع کنند و از آقای روحانی مطالبات بیجا و غیرممکن داشته باشند آسیب زیادی به همه و از جمله آینده جریان اصلاحات خواهد رسید. در شرایط کنونی اصلاح طلبان به یک انسجام نهایی رسیده اند که امیدواریم این انسجام تا آخرین روز انتخابات باقی بماند.
بی شک محور نگاه اصلاح طلبان برای حضور در انتخابات مجلس دهم همکاری، گذشت، فداکاری و در نظر گرفتن منافع ملی است. در شرایط کنونی یک هدف و احساس مسئولیت مشترک در میان اصلاح طلبان به وجود آمده است. امروز دامنه برنامه ریزی جریان اصلاحات بسیار گسترده است. انتخابات 92 تجربه خوبی برای اصلاح طلبان بود که منافع ملی بر منافع جناحی و منافع جناحی بر منافع فردی ترجیح داده شد تا با رسیدن به وحدت یک سخن مشترک در میان اصلاح طلبان گفته شود.
متأسفانه برخی جریان های سیاسی تلاش می کنند انسجام اصلاح طلبان را با مشکل مواجه کنند تا با این روش خودشان پیروز قطعی انتخابات باشند. پراکندگی که در میان اصولگرایان وجود دارد امکان انسجام آنها را به حداقل رسانده است به همین دلیل در تلاشند تا برای رقبای خود چنین شرایطی را به وجود بیاورند. با این وجود ارزیابی ما این است که انسجام درونی اصلاح طلبان در سال های اخیر تقویت شده است.