رفتار ترکیه بر روابط این کشور با ایران و عراق تاثیر منفی خواهد داشت

به گزارش برنا آذربایجان غربی ،هوشنگ شیخی کارشناس و پژوهشگر مسائل خاورمیانه در گفتگویی در خصوص سیاست خارجی ترکیه به سوالات پاسخ داد

1-پس از بیست و پنجمین انتخابات پارلمانی ترکیه،در حوزه روابط خارجی شاهد رفتارهای خاصی همچون سرنگونی جنگنده روسی توسط این کشور بوده ایم.ارزیابی شما از این رفتارهای ترکیه چیست؟

آک پارتی بعد از پیروزی در انتخابات مجلس ملی در حوزه روابط خارجی وارد مرحله متهورانه تری از سیاست و اقدام شده است می دانیم که هر کدام از سه رهیافت اساسی سیاست خارجی ترکیه شامل به صفر رساندن مشکلات با همسایگان،عمق استراتژیک و نوعثمان گرایی دچار نارسائی و نقصان اند. دولت ترکیه تا بحال به واسطه تحلیل نادرست و تصور اشتباه از وقایع دچار خبط های فراوانی در حوزه سیاست خارجی شده است. که از نمودهای بارز آن می توان به مواضعش در خصوص بحران سوریه اشاره کرد. سرنگونی سوخو24روسیه در تاریخ 24نوامبر 2015 درهمین راستا قرار دارد.گمان می رود ترکیه در هنگام هدف قرار دادن هواپیمای روسی به مداخله جدی ناتو و تشکیل جلسه اضطراری امید بسته باشد که آنچه رخ داد غیر از این بود و نهایتاً سراسیمه درصدد معذرت خواهی برآمد. نهایتاً رفتارهای تنش زای ترکیه در محیط پیرامونی ناشی از تحلیل اشتباه و توهم استراتژیک است که منجر به پیامدهای جدی خواهد شد.

2- پیامدهای سرنگونی سوخو24روسیه برای ترکیه چه می تواند باشد؟

همچنان که رئیس جمهور روسیه اعلام کرد این عمل می تواند عواقب وخیمی برای ترکیه در پی داشته باشد. در آغازین واکنش ها از جانب روسیه مشاهده شد که واردات محصولات کشاورزی از ترکیه با محدودیت مواجه شد. همچنین خبر تأیید نشده تصمیم روسیه به قطع صدور گاز به ترکیه در آستانه زمستان سرد منطقه برای تنبیه ترکیه، دولتمردان آک پارتی را به تکاپو انداخت تا با با سفرهای منطقه ای درصدد جایگزینی برای تأمین انرژی خود برآیند. روسیه بیش از نصف گاز ترکیه را تأمین می کند که در صورت قطع این صادرات ترکیه را با مشکلات جدی مواجه خواهد ساخت. سفر اردوغان به قطر و عقد قرارداد بلندمدت خرید ال ان جی از این کشور در راستای کاهش وابستگی به گاز روسیه است. همچنین سفر داوود اوغلو به جمهوری آذربایجان در این راستا قرار دارد اما ترکیه نباید فراموش کند که دولتمردان جمهوری آذربایجان کماکان از عملکرد ترکیه در سال 2009در خصوص رابطه با ارمنستان و تغییر مواضعش در خصوص مناقشه قره باغ دلگیرند و دیوار بی اعتمادی میان آنان بنا شده است. به نظر می رسد این سفرها بیشتر جنبه واکنشی داشته و عملاً در کوتاه مدت نمی توانند مثمر ثمر باشند.

3-حضور سربازان ترکیه در خاک عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟

رؤیای احیای امپراتوری های گذشته دست از سر اکثر میراث داران این امپراتوری ها بر نمی دارد. در همین جهت ترکیه در سیاست خارجی خود دچار آرزواندیشی است و بسیار راغب است تا آنچه را که آرزویش است را فارغ از واقعیت های سیاسی و نظامی موجود در تحلیل و راهبردش بگنجاند. ترکیه بعنوان میراث دار امپراتوری عثمانی بنابه ذهنیت گذشته و با توجه به ضعف دولت عراق و آشفتگی خاورمیانه؛ نسبت به عراق احساس قیمومیت دارد و همچنین تلاش می کند در اوضاع پریشان این کشور نقش آفرینی نماید. در روزهای اخیر جنجال خبری حضور نیروهای ترک در پایگاه بعشیقه بیشترین اخبار عراق را به خود اختصاص داده است. گرچه برخی منابع این حضور را مربوط به 9 ماه قبل می دانند. باری حساسیت حاضر به جهت انتقال گسترده و بدون اجازه سربازان و نقض حاکمیت ملی عراق رخ نموده است. العبادی نخست وزیرعراق ضرب الاجل 48 ساعته خروج سربازان ترکیه از پایگاه بعشیقه را اعلام کرد که بنا به واکنش وزارت خارجه ترکیه قصدی بر این خروج وجود ندارد و حتی منابعی اعلام کرده اند که شروطی به دولت عراق ابلاغ شده است مبنی بر اینکه اگر اجازه عبور خط لوله گاز قطر به ترکیه را صادر نماید آن هنگام ترکیه از بعشیقه خارج می شود و در مناقشه تاریخی آب هم تدبیری اتخاذ می نماید تا سهمیه عراق بیشتر شود.

4-حضور سربازان ترکیه در بعشیقه چه عواقبی برای این کشور خواهد داشت؟

در شرایط کنونی با توجه به وضعیت داخلی عراق انتظار برخورد نظامی از سوی دولت عراق نمی رود اما احتمال طرح دعوا از سوی عراق در مجامع بین المللی وجود دارد. همچنین با توجه به تعدد کنشگران علاوه بردولت مرکزی و ارتش عراق در عرصه داخلی، انتظار می رود در صورت تداوم این وضعیت مقاومت مردمی شکل بگیرد. همچنان که رهبران سازمان بدر و گردان های حزب الله ، ترکیه را تهدید به واکنش شدید و خشن نموده اند. گروه های مذکور مقصر داخلی این بحران را اثیل النجیفی استاندار سابق نینوا می دانند که او را متهم به خیانت بزرگ می کنند. به نظر می رسد انگیزه اثیل النجیفی در پشتیبانی از حضور نیروهای ترکیه در جهت تقویت حرس الوطنی در مقابل حشد الشعبی است. طبیعی است که حشد الشعبی اجازه دخالت نیروی خارجی در امورات داخلی کشور و تقویت رقیب خود در راستای تشکیل اقلیم سنی را نمی دهد.گرچه حرس الوطنی در کنار حشد الشعبی می تواند به توازن قوای مردمی شیعه و سنی کمک کند اما دخالت ترکیه در این میان در مسیر برهم زدن توازن به نفع اهل سنت است که نهایتاً منجر به نفوذ هر چه بیشتر ترکیه در عراق می گردد. از طرفی انتظار می رود در صورت استمرار این وضعیت توافقنامه امنیتی 27سپتامبر 2007 که به امضای جواد البولای(وزیرکشور وقت عراق) و بشیر آتالای(وزیر کشور وقت ترکیه) رسیده، لغو شود. ولو اینکه کان لم یکن نمودن این تواققنامه در آینده پیامدهایی برای بغداد در پی داشته باشد.

5-آینده سیاست خارجی ترکیه در منطقه را چگونه پیش بینی می کنید؟

پیش بینی رفتار ترکیه با توجه به پیشینه این کشور در سال های اخیر تا حد زیادی دشوار و غامض است بدان جهت که از الگوی معینی تبعیت نمی کند و می دانیم که اساساً رفتارهای عقلانی را می توان پیش بینی نمود. ترکیه در سال های اخیر نشان داده است سیاست خارجی اش کمتر عقلانی و بیشتر آرزواندیشانه و تا حدی احساسی است. به عنوان مثال می توان به روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی در سال های اخیر اشاره کرد که در خوش بینانه ترین حالت نشانگر نوعی آشفتگی و عدم درک صحیح از وقایع است. خبرهایی منتشر شده که نشان می دهد ترکیه به دنبال واردات گاز از حوزه لیفتان در سرزمین های اشغالی است. اخبار این چنین نشانگر فقدان استراتژی جامع جهت نقش آفرینی در جهان اسلام و شکست حتمی در پی گیری رؤیای احیای امپراتوری عثمانی است. مضافاً ترکیه باید بداند که تداوم بی ثباتی در مرزهایش عواقب امنیتی دارد و موجب ناامنی داخل کشور می شود همچنان که انفجار بمب های متعدد در استانبول و آنکارا به معنای نمود این عواقب است. پیش بینی براین است که ترکیه همچنان در مسیری حرکت کند که منتج به تداوم حضور داعش در منطقه، تعمیق شکاف قومی مذهبی عراق و تشکیل اقلیم سنی در عراق شود. باتوجه به شرایط حاضر برآورد آینده، تعمیق روابط آنکارا-دوحه و آنکارا-اربیل است. احتمال دارد تنش این کشور با عراق و ایران افزایش یابد که قطعاً این تنش زایی بیشتر به ضرر ترکیه خواهد بود.