به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، معاونت سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در راستای تحقق سیاستهای بالادستی کشور در حوزه نظام علم، فناوری و نوآوری، اقدامات گوناگونی را در دست اقدام دارد، که برخی از آن‌ها مانند «ارائه تصویری شفاف و قابل اتکاء از وضعیت علم، فناوری و نوآوری کشور»، «طراحی نظام جامع پایش و ارزیابی حوزه علم، فناوری و نوآوری» و «ایجاد هوشمندی سیاستی»، که هریک جایگاهی قابل توجه در پیشرفت و توسعه علمی و فناورانه کشور دارند، توسط دفتر ارزیابی و نظارت راهبردی این معاونت دنبال می‌شود.
به گفته‌ی محمد موسی‌زاده موسوی یکی از کارشناسان حوزه سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی، تحقق یک مرجع بین‌المللی اعلام نظر در رابطه با STI، شکل‌گیری یک مرکز ارتباط و تعامل بین‌المللی برای ارائه اطلاعات و شاخص‌ها به نهادهای بین‌المللی به منظور ارائه تصویری واقعی از وضعیت علم و فناوری کشور و ایجاد هوشمندی سیاستی، از اقدامات عمده این دفتر است.
موسوی، هدف اصلی از این اقدام را ارائه تصویری شفاف و منطبق با واقعیت نسبت به وضعیت و دورنمای فناوری و نوآوری کشور و همچنین شناسایی نقاط قابل بهبود بر مبنای مطالعه و بررسی دقیق گزارشات بین المللی دانست و افزود: یکی از معضلات موجود کشورمان این است که نهادهایی که به پایش وضعیت علم، فناوری و نوآوری کشور می پردازند، از شاخص‌هاییبرای تشریح این وضعیت بهره می‌برند که عموماً شاخص و جامع نیستند و به صورت متوازن حوزه علم، فناوری و نوآوری را مورد ارزیابی قرار نمی‌دهند.
وی افزود: بعضاً به این گزارش‌ها انتقاداتی از جمله جامع نبودن وارد است و به‌طور مثال برخی گزارش‌ها وضعیت تولید مقالات محور ارزیابی قرار گرفته، یا صرفا روی نیروی انسانی و دانشجو تأکید می‌کنند و برخی دیگر، معتقدند که می‌بایست نمود اقتصادی این شاخص‌ها نیز در نظر گرفته شود و در مجموع، هر دسته از این شاخص‌ها ممکن است فاقد جامعیت و دارای نواقصی باشند.
موسوی با بیان این که در سیاستهای کلی ابلاغی علم و فناوری و برنامه‌های توسعه و دیگر اسناد بالادستی کشورمان، توجه جدی به مقوله آمار و داده‌های حوزه علم، فناوری و نوآوری مورد تاکید قرار گرفته و اصلاح آن به‌عنوان یکی از خلا‌های جدی حال حاضر، ضروری به نظر می‌رسد، افزود: آسیب‌هایی جدی از محل عدم جمع‌آوری و ارائه همین آمار و ارقام واقعی به کشورمان وارد شده و متاسفانه عدم وجود تصویر صحیح و روشن از جایگاه و وضعیت علم، فناوری و نوآوری کشور، موجب شده تا جایگاه واقعی ایران در حوزه علم، فناوری و نوآوری، در سطح بین‌المللی با مقداری خطا (که در برخی موارد قابل توجه است) منعکس شود.
وی استقرار نظام جامع ارزیابی و پایش در راستای ارائه تصویر شفاف و جامع از وضعیت حوزه علم، فناوری و نوآوری کشور را یکی از اقدامات در دست انجام توسط معاونت سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی برشمرد و افزود: این فعالیت طی 3 ماه اخیر به شکلی جدی آغاز شده است و ضمن بررسی دقیق گزارش‌های دوره‌ای نهادهای بین‌المللی و نیز تجربه قبلی کشور در این راستا، و استخراج تمامی شاخص‌های موجود در این گزارشات تمامی عوامل و شاخص‌های آن‌ها، مورد بررسی قرار گرفته است.
کارشناس دفتر ارزیابی و نظارت راهبردی معاونت علمی و فناوری، دست یافتن به مدلی جامع و متناسب با شرایط کشور که امکان مقایسه بین‌المللی پیشرفت کشور و نیز میزان تحقق اسناد بالادستی را فراهم کند را از اهداف عمده این اقدام برشمرد و افزود: در وحله نخست، تلاش می‌کنیم نظامی طراحی کنیم که دربرگیرنده شاخص‌های پایش و ارزیابی نظام علم، فناوری و نوآوری باشد و ضمن جامعیت، بتواند شاخص‌های مندرج در اسناد بالادستی از جمله نقشه جامع علمی کشور، برنامه‌های پنج ساله توسعه، بیانات و سیاستهای کلی ابلاغی توسط مقام معظم رهبری و اسناد چشم‌انداز را احصاء کند و همچنین دارای اعتبار و قابلیت مقایسه در سطح بین‌المللی باشد. در واقع، شاخص‌های موجود در مدل‌های بین‌المللی برای سنجش وضعیت علم، فناوی و نوآوری کشورها (به خصوص کشورهایی منطقه که در سند چشم‌انداز 1404، جایگاه نخست ایران در بین آن‌ها اشاره شده است) در این نظام مد نظر قرار گیرد.
بررسی دقیق وضعیت نظام آمار و داده‌های حوزه علم،فناوری و نوآوری کشور در راستای رفع خلاءها
کارشناس دفتر ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بررسی دقیق وضعیت علم، فناوری و نوآوری کشور در راستای رفع خلاءهای آماری و داده‌ای کشور برشمرد و گفت: به موازات این اقدامات برنامه‌ای با عنوان مهندسی بررسی دقیق تا لایه داده‌های مندرج در گزارش‌های بین‌المللی در مورد وضعیت فناورانه و نوآورانه کشور بر مبنای آمارهای جهانی را در دستور کار داریم. گزارش‌های بین‌المللی را از آمارهای ایران بررسی می‌کنیم و قسمت‌های که ضعیف نشان داده شده ایم و یا شاخص های درستی وجود ندارد یا ابهام وجود دارد را بررسی کرده و در راستای حل این خلاء آماری اقداماتی را با دیگر دستگاه‌ها تعریف خواهیم نمود.
موسوی در پایان با بیان این‌که این فرآیند از حدود 3 ماه گذشته آغاز شده است خاطرنشان کرد: این نظام هنوز نهایی نشده و تحقق آن نیازمند وفاق و همکاری تمامی دستگاه‌هاست که نسبت به ضرورت این امر واقف شوندو به عنوان یک فعالیت مهم و نظام‌مند به این موضوع بنگرند.
ضرورت مشارکت دستگاه‌ها در تدوین نظام پایش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری
کیارش فرتاش کارشناس دفتر نظارت و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری، نیز با بیان این‌که نظام طراحی شده دارای 11 محور اصلی است و پیش‌نویس آیین‌نامه‌ای نیز برای استقرار این نظام تدوین شده است اظهار کرد: آیین‌نامه‌ای که برای استقرار این نظام تدوین شده است، مبتنی بر دیدگاه معاونت سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری، یعنی مدل تقسیم کار ملی است چراکه این معاونت تلاش می‌کند این کار را بر مبنای تعامل، مشارکت و همکاری تمامی نهادها و دستگاهی نقش‌آفرین تحقق ببخشد.
فرتاش با اشاره به تشکیل شدن کارگروهی مشترک برای تصویب و اجرایی نمودن آیین‌نامه عنوان کرد: به میزبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و با حضور معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شورای عالی عتف، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز آمار ایران شورایی مشترک، در حال بررسی شاخص‌ها و نهایی‌سازی آیین‌نامه یاد شده است.. در این آیین‌نامه تقسیم وظیفه بین دستگاه‌ها و وزارت‌خانه‌های مختلف صورت می‌گیرد و این موضوع که هر نهاد تولی کدام شاخص یا شاخص‌های مدل را عهده‌دار شود، تعیین می‌شود.
وی ادامه داد: در این آیین‌نامه، تلاش شده نقش آفرینی و رسالت تمامی دستگاه‌ها که می‌توانند گزارشی آماری تولید کنند بسته به شاخص‌هایی که استخراج کرده‌ایم مورد توجه و تاکید قرار گیرد. از طرفی تلاش شده در این نظام، شاخص‌ها محدود (غیر متوزان از منظر فرآیند علم، نوآوری و نوآوری) تدوین نشود و علی‌رغم اکثر دیدگاه‌های تجارب پیشین که نادرست نبودند اما جامعیت کافی نداشتند، دیدگاهی بر مبنای واقعیت، دارای جامعیت و دربرگیرنده تمام وجوه و شاخص‌های درخور اهمیت باشد.
کارشناس دفتر ارزیابی و سیاستگذاری راهبردی معاونت سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری، رویکرد این معاونت در خصوص طراحی مدل ارزیابی علم و فناوری را، ترغیب و جذب مشارکت دستگاه‌های مختلف عنوان کرد و گفت: معاونت سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری، بنا ندارد این اقدام را به تنهایی انجام دهد و مشارکت تمامی نقش آفرینان و دست اندرکاران مورد نیاز است. پایش حوزه علم، فناوری و نوآوری جزء وظایف دستگاه آماری کشور است، اما به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای و نیز عدم همکاری برخی از دستگاه‌های کشور این مهم در دستگاه آماری کشور صورت نمی‌گیرد، معاونت سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری با شروع این کار پیش‌قدم شده تا این موضوع را تحقق و این خلاء را با کمک دیگر بازبگران مرتفع کند.
فرتاش، حضور نماینده فعال کشور در نهادهای بین المللی سیاستگذاری و ارزیابی حوزه علم، فناوری و نوآوری را موضوعی مهم بر شمرد.در بحث شاخص‌های علم و فناوری باید از طریق یک نماینده فعال، با این نهاد ها و مراجع مورد استناد که محدود هم هستند تعامل شود و همزمان با آن، به انجام این کار در داخل کشور ادامه هم باید پرداخته شود.
وی تعامل با آنکتاد (سازمان کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل)، یکی از مراجع معتبر ارائه گزارش‌های بین االمللی و معتبر وضعیت کشورها در حوزه علم، فناوری و نوآوری و نیز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را نیز در همین راستا دانست و افزود: در تعامل با آنکتاد نیز با مشارکت دستگاه‌های مختلف در انجام است. باید با اصلاح روند عدم ارائه آمار و داده‌های به روز که گمانه‌زنی‌های نادرست راجع به وضعیت علم، فناوری و نوآوری ایران و قرار نگرفتن در جایگاه حقیقی‌اش را به همراه داشته است. لذا باید وضعیت کشورمان را بر مبنای همین آمارهای به روز به ارائه کنیم تا رتبه جهانی کشور در علم، فناوری و نوآوری به صورت واقعی ارائه شود که موجب بهبود در وضعیت فعلی خواهد شد.