بزرگی می‌گوید «میزان مدنیت یک جامعه را با معیار رفتار با حیوانات می‌توان سنجید» و انتشار ویدئویی دردناک در تلگرام طی یکی دو روز اخیر، بار دیگر وجدان عمومی را در برابر تردید نسبت به میزان مدنیت جامعه امروز ما قرار داد.
به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا به نقل از «آستان»، در این ویدئو که همه سایت‌های منتشرکننده با برچسب‌های هشداردهنده مبنی بر نمایش صحنه‌های خشن و دلخراش آن را بازنشر داده‌اند، یک شخص با تمام توان، اقدام به ضرب و جرح یک سگ نگون‌بخت می‌کند. براساس آنچه در این فیلم مشاهده می‌شود، این فرد در اقدام فجیع خود دست‌تنها نیست و دو سه نفر هم او را با سکوت و خنده همراهی می‌کنند.
این اتفاق ظاهرا در استان گلستان رخ داده است. روز 29 بهمن، انجمن حمایت از حیوانات در نامه‌ای به رئیس کل دادگستری استان گلستان خواستار تعقیب قضایی این شخص شده و با توجه به آنکه شماره خودروی نیسان فرد حیوان‌آزار که ظاهرا از شکارچیان غیرمجاز منطقه است در این ویدئو به صورت کاملا آشکار به چشم می‌خورد، مشخصات هویتی او و نشانی محل سکونتش را هم به دستگاه قضایی اعلام کرده است.
سرهنگ حمیدرضا خیلدار فرمانده یگان حفاظت محیط زیست، روز یکشنبه از دستگیری عامل این اقدام خبر داد و گفت: سه نفر در خودرو حضور داشته‌اند که عامل اصلی، ضارب است و حکم علیه او صادر خواهد شد. سازمان حفاظت محیط زیست نیز درخواست اشد مجازات را برای این فرد دارد چون با انتشار فیلم آزار و اذیت سگ، باعث تشویش اذهان عمومی شده و احساسات شهروندان را جریحه‌دار کرده است.
قوانین موجود در کشور ما که اتفاقا از سابقه تقنینی طولانی نیز برخوردارند، تنها ناظر به حفاظت از حیات وحش در چارچوب تعریف شکار و صید غیرمجاز هستند و حیوان‌آزاری، صراحتا جرم‌انگاری نشده است. بر همین مبناست که فرهاد دبیری معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید «این سازمان به رغم عدم مسئولیت قانونی در خصوص حیوانات بی‌سرپرست یا ولگرد به‌ویژه در شهرها و به دلیل حساسیت‌ها و مطالبه عمومی، ماده واحده قانونی را به منظور سامان‌دادن وضعیت این حیوانات و جلوگیری از آزار و اذیت آنها، تدوین و به هیات دولت ارائه کرده است.»
اگرچه این اقدام سازمان حفاظت محیط زیست، گامی رو به جلو در جهت حمایت از حقوق حیوانات است اما تا طی شدن پروسه تصویب احتمالی چنین ماده‌واحده‌ای چه باید کرد؟ آیا باید نشست و نظاره‌گر این قبیل اقدامات خشونت‌بار بود؟
به نظر می‌رسد در حال حاضر دستگاه قضایی در بهترین حالت برای مجازات این قبیل افراد می‌تواند به ماده 679 قانون مجازات اسلامی مصوب 75 استناد کند که مقرر می‌دارد «هر کس به عمد و بدون ضرورت ... حیواناتی که شکار آنها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند به حبس از نود و یک روز تا شش ماه یا جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.» در این مورد، علاوه بر اینکه باید ممنوعیت شکار حیواناتی که مورد آزار قرار گرفته‌اند احراز شود و در ثانی، سخنی از آزار و شکنجه در این ماده به میان نیامده و تنها «کشتن، مسموم‌کردن، تلف‌کردن و ناقص‌کردن» جرم‌انگاری شده است چرا که پرواضح است «شکنجه و آزار فجیع» - نظیر اقدام جنون‌آمیزی که در فیلم مذکور دیده می‌شود – با کشتن و تلف‌کردن متفاوت است، اما به هر حال با فرض همین ماده قانونی هم آیا یک حبس نهایتا 6 ماهه یا جزای نقدی حدکثر 300 هزار تومان می‌تواند برای افراد مستعد ارتکاب چنین بزه خشونت‌باری بازدارنده باشد؟ از سوی دیگر، از آنجا که جمعیت کیفری کشور در حال حاضر در مرز اشباع است و در برخی زندان‌ها از شرایط اشباع هم عبور کرده، با توجه به آنکه قانونگذار در تعیین مجازات بالا از لفظ «یا» استفاده کرده است، بی‌تردید در غالب موارد با توجه به تاکیدات مسئولان عالی قضایی بر کاهش مجازات حبس، قضات دستشان بیشتر به سمت بعد از «یا» می‌چرخد و اشد مجازات برای چنین فردی می‌شود پرداخت 300 هزار تومان وجه نقد!
در مجموع، با توجه به ازدیاد موارد حیوان‌آزاری در سال‌های اخیر، به نظر می‌رسد که مجازات‌های فعلی چندان بازدارنده نیست و از سوی دیگر، تشدید مجازات صرف هم تاثیری ندارد؛ چرا که در موارد مشابه از جمله قاچاق مواد مخدر و جرایم جنسی، تجربه نشان داده است که صرفا با وضع مجازات‌های سنگین نمی‌توان جلوی توسعه اقدامات مجرمانه را گرفت و پیشگیری از جرایم، الزامات دیگری دارد.
شاید لازم است امروز در کنار فراهم‌آوردن همه زمینه‌های قانونی لازم برای حمایت از حقوق حیوانات، دیدگاه رحمانی دین مبین اسلام نسبت به همه مخلوقات و در این مورد خاص درباره حیوانات در جامعه بسط یابد. شاید لازم است این گفته حضرت امیر (ع) به نقل از رسول گرامی اسلام (ص) از همان دوران کودکی در ذهن افراد جامعه ما نهادینه شود که «ایاکم والمثله ولو بالکلب العقور - از مثله‌کردن حیوانات بپرهیزید حتی اگر سگ هار باشد» و همه باور کنند همین حیوانی که امروز زیر مشت و لگد جاهلانه یک شکارچی، زوزه می‌کشد و ناله بی‌پناهی سر می‌دهد، مخلوق آفریدگاری است که در آیه 16 سوره نحل فرمود «تمام آنچه در آسمان‌ها و زمین از جنبندگان وجود دارد ... برای خدا سجده می‌کنند و تکبر نمی‌ورزند».
حسام مقدم - خبرنگار و کارشناس ارشد حقوق جزا