به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا، اسلام دینی جامع و کامل است که آموزه‌های آن همه ابعاد زندگی فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی انسان را در هر زمانی دربر می‌گیرد، یکی از مصادیق جامعیت اسلام احکام و آداب سفر است که به مناسبت فرا رسیدن فصل بهار و افزایش سفرهای نوروزی آنها را برای شما کاربران گرامی گردآوری کرده‌ایم.
در کتب و منابع اسلامی احادیث و روایات بسیاری در خصوص توصیه به سفر و اهمیت آن ذکر شده، برای نمونه امام صادق(ع) هدف از سفر مجاز را توشه یافتن برای آخرت، درآمد اقتصادی و لذت و تفریح برمی شمرد.
همچنین حضرت امیرالمؤمنین(ع) فرموده اند: هرگاه روزگار بر یکی از شما دشوار شد، پس، از سرزمین خود خارج شود و بیهوده خویش و خاندانش را با غصه خوردن غمگین نکند.
آداب و احکام سفر را از منظر اسلام را می توان به سه گروه اصلی تقسیم کرد: پیش از سفر، هنگام سفر و پس از سفر.
پیش از سفر
امام علی(ع) در روایتی از افراد می‌خواهند به سفری نروند که بیم آن می‌رود به نماز یا دینشان لطمه بخورد.
در حدیثی دیگر پیامبر(ص) از امام علی(ع) می‌خواهد، هنگام سفر برای حفظ جانش از سارقان و درندگان، چوب دستی از درخت بادام تلخ به همراه داشته و آیه 22 سوره قصص را بخواند و همچنین در دره‌ها - که پناه ماران و درندگان است - اتراق نکند.
انتخاب همسفر در اسلام بسیار مهم شمرده شده و حضرت علی(ع) در نامه 31 نهج البلاغه خطاب به فرزندشان می فرمایند: «قبل از مسافرت، از رفیق و همسفرت سؤال کن و اطلاع بیاب، و قبل از تهیه مسکن از همسایه‌ات آگاه شو» در واقع تأکید شده است که پیش از سفر، همسفر مناسبی پیدا کنید زیرا مسافرت تنهایی مکروه است.
رسول خدا (ص) از سه کس مذمت کرده است: «یکی آنکه غذایش را تنها می‌خورد، آنکه در خانه‌ای تنها می‌خوابد و آنکه در تنها به مسافرت‌های دور و دراز می‌رود.»
امام صادق(ع) توصیه کرده‌اند که «سفر خود را با صدقه آغاز کن و هرگاه خواستی بیرون برو، زیرا (با صدقه دادن) سلامت سفرت را می‌خری» همچنین در احادیث و روایات ذکر شده که سفر در سه شب آخر ماه‌های قمری مکروه است.
هنگام سفر
امام علی(ع) شب پیمایی را دوست نداشتند، ایشان هنگام سحر سفر خود را آغاز می‌کردند و کسانی را هم که قصد عزیمت به جایی دیگر را داشتند، به سفر در ساعات صبح سفارش می کردند. سفر در روزهای پنج شنبه، شب جمعه و شنبه نیز در احادیث و روایات توصیه شده است.
حضرت محمد(ص) هنگامی که به سفر می رفتند توشه ای شامل آینه، مسواک، طناب، سوزن، شانه، قیچی، شیشه روغن، سرمه دان، تسمه دان و چیزی که با آن کفش را پینه کنند، به همراه خود می بردند. لقمان نیز به پسرش توصیه کرد که در مسافرت ابزار دفاعی مانند شمشیر و کمان، کفش، اسب، مشک آب و داروهای مورد نیاز خود و دوستانش را ببرد.
لقمان همچنین به پسرش گفت: توشه زیاد بردار تا خود و همراهانت از آن بهره برند و با همراهانت موافق و همراه باش جز در گناه و عصیان پروردگار.
پیامبر گرامی اسلام(ص) با اشاره به لزوم انتخاب سرگروه در سفرها می فرمایند: هرگاه سه نفر به مسافرت روند باید یکی از آنان مسئول کارها و تصمیمات شود.
آن چه شگفت انگیز است آن که پزشکی امروز می گوید: در سفر باید بهتر از محل سکونت غذا خورد؛ زیرا بدن آسیب پذیرتر می شود و از همین روست که بسیاری از مردم در مسافرت بیمار می شوند؛ چرا که به غذای خود در سفر توجه کافی نمی کنند. در روایات بر این نکته تأکید و در سفارش های پیامبر(ص) برای برداشتن غذای مرغوب در سفر تصریح شده است. همچنین این مسأله در توصیه های امام صادق و امام سجاد(ع) آمده است. در حدیثی مصرف نان با شیر و ماست و در حقیقت لبنیات در سفر تشویق شده است.
دعای هنگام سفر:
در کتاب «مُهَجُ الدّعَوات وَ مَنهَجُ العِبادات» آمده است که ای محمد، هر کسی بخواهد برای انجام کاری از خانواده اش خارج شده مسافرت کند و می خواهد که من در سفر او را به سلامت نگهدارم و حاجتم های او را روا کنم. پس هنگام حرکت برای مسافرت بگوید:
بِسْمِ اللَّهِ مَخْرَجِی وَ بِإِذْنِهِ خَرَجْتُ وَ قَدْ عَلِمَ قَبْلَ أَنْ أَخْرُجَ خُرُوجِی وَ قَدْ أَحْصَى عِلْمُهُ مَا فِی مَخْرَجِی وَ مَرْجِعِی تَوَکَّلْتُ عَلَى الْإِلَهِ الْأَکْبَرِ تَوَکُّلَ مُفَوِّضٍ إِلَیْهِ أَمْرَهُ وَ مُسْتَعِینٍ بِهِ عَلَى شُئُونِهِ مُسْتَزِیدٍ مِنْ فَضْلِهِ مُبْرِئٍ نَفْسَهُ مِنْ کُلِّ حَوْلٍ وَ مِنْ کُلِّ قُوَّةٍ إِلَّا بِهِ خُرُوجَ ضَرِیرٍ خَرَجَ بِضُرِّهِ إِلَى مَنْ یَکْشِفُهُ وَ خُرُوجَ فَقِیرٍ خَرَجَ بِفَقْرِهِ إِلَى مَنْ یَسُدُّهُ وَ خُرُوجَ عَائِلٍ خَرَجَ بِعَیْلَتِهِ إِلَى مَنْ یُغْنِیهَا وَ خُرُوجَ مَنْ رَبُّهُ أَکْبَرُ ثِقَتِهِ وَ أَعْظَمُ رَجَائِهِ وَ أَفْضَلُ أُمْنِیَّتِهِ اللَّهُ ثِقَتِی فِی جَمِیعِ أُمُورِی کُلِّهَا بِهِ فِیهَا جَمِیعاً أَسْتَعِینُ وَ لَا شَیْءَ إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ فِی عِلْمِهِ أَسْأَلُ اللَّهَ خَیْرَ الْمَخْرَجِ وَ الْمَدْخَلِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ.
معنی: من به مدد اسم خداوند خارج شدم، او به خروج من قبلاً عالم بوده و او با علم خود به کیفیت برگشت من هم آگاه است. لذا من توکل به خداوند یگانه و بزرگ می کنم توکل شخصی که همه امورش را به وی تفویض کرده و از او برای امور حیاتش یاری می طلبد و انتظار فضل و عنایت از او دارد، در حالی که من خود را از تسلط هر نیرو و قدرتی غیر از قدرت و نیروی الهی خارج ساخته ام.
مانند یک فقیری برای مسافرت از خانه ام خارج می شوم که بواسطه فقرش به کسی نیاز دارد که جلو فقر او را بگیرد. مانند شخص پریشان و مضطرب خارج می شوم و به سوی کسی می روم که این اضطراب و خسران را از من بردارد. مانند خروج شخص علیلی که بواسطه علتهایش به سوی کسی خارج می شود که به او پناه دهد. در حالی من برای مسافرت خارج می شوم که اعتماد و اطمینان کامل به خداوند بزرگ و اعظم دارم، آن هم امید بسیار زیاد. چون خداوند مورد اتکا و اعتماد من است در همه امورم و در همه کارهایم از او یاری می طلبم چون هر چه که او بخواهد تحقق می یابد و من از خداوند برای خروج و برگشتم، خیر و نیکی مسئلت می کنم. نیست خدایی جز او و همه برگشتها به سوی اوست.
وقتی که بنده ام این سخنان را در حین مسافرت بگوید، من در جریان مسافرت او را شادمان می کنم و وی را به سلامت بر می گردانم.
پس از سفر
بازگو نکردن مشکلات سفر یکی از آدابی است که پیامبر اکرم(ص) به آن اشاره کرده و فرموده اند: «یکی از آداب سفر اینست که بعد از جدایی از همسفران پشت سرشان حرف نزنی.»
در روایت دیگری آمده «کسی که از سفر باز می‌گردد سزاوار است پیش از انجام هر کاری، دو رکعت نماز بگذارد، به سجده رود (به خاطر به سلامت بازگشتن) و شکر خداوند را بر زبان آورد.»
همچنین خرید هدیه و سوغات برای خانواده و آشنایان و دیدار دوستان پس از به پایان رسیدن سفر از جمله اعمالی است که در منابع اسلامی به آنها توصیه شده است.
اما نکته آخر اینکه اگر در ایام تعطیلات نوروزی قصد سفر به شهرها و کشورهای مختلف را دارید، فراموش نکنید که زیارت اماکن مذهبی مانند قبور انبیاء، امامزادگان و علمای بزرگ از جمله کارهای پسندیده ای است که توسط ائمه اطهار به آن سفارش شده، همانگونه که امام رضا(ع) فرمودند: «هر امامی بر گردن دوستان و پیروانش، عهد و پیمانی دارد. از جمله اموری که وفای به این عهد و پیمان است، زیارت قبور ائمه است.»