به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا، ابراهیم فراهانی - کارشناس مسائل بین‌الملل - طی یادداشتی با این مقدمه در «قانون» نوشت: نشست استانبول سازمان همکاری اسلامی و بیانیه پایانی دلیل این نگرانی‌هاست. اما ماجراجویی عربستان تازه وارد روند پیچیده‌تری شده است.
عربستان درچهار دهه گذشته با جمهوری اسلامی ایران در همه عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به رقابت و تنش پرداخته است اما به چند دلیل با روی کار آمدن شاه‌سلمان این رقابت به خصومت انجامیده و سیاست خارجی عربستان تهاجمی‌تر شده است.
نفوذ ایران در عراق بعد از سقوط صدام در سال 2003، ناامیدی از حمایت مستقیم کاخ سفید در بحران‌های منطقه‌ای، شکست سیاست خارجی و اهداف عربستان در جنگ نیابتی در لبنان و سوریه و حضور نظامی مستقیم در یمن، تغییرات ژئوپلتیک منطقه بعد از برجام به نفع ایران و جوان‌تر شدن ساختار حاکمیت و تصمیم‌گیری عربستان که توان ریسک‌پذیری و عملگرایی بیشتری دارد، باعث اتخاذ تصمیمات آنی با ریسک بالا و ادامه آن با تحمل هر هزینه‌ای شده است.
به تعبیر دکتر ناصر هادیان در نشست آتلانتیک، برجام دارای چهار نتیجه استراتژیک برای ایران بوده است: اولین مورد غیرامنیتی‌سازی کردن ایران (desecuritasion of Iran): آمریکا که قادر شده بود ما را به صورت موفق امنیتی‌سازی کند، قبلا چندین تلاش امنیتی‌سازی ناموفق داشت ولی در دولت قبل موفق شد ما را به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت جهان معرفی کند. وقتی موفق شد این کار را انجام دهد، آن وقت قطعنامه‌های سازمان ملل علیه ایران صادر شد. در واقع قطعنامه‌های شورای امنیت نشان‌دهنده موفقیت پروسه امنیتی‌سازی ایران توسط آمریکا بود.
دومین مورد، عادی‌سازی (normalization): با حل مسئله برجام ما به تدریج از بازیگری که به عنوان تهدید برای صلح و امنیت معرفی شده بود تبدیل به کنشگری عادی و سازنده در نظام بین‌الملل می‌شویم.
سومین مورد، تاثیر بر مسائل منطقه‌ای (Regional issues): ما با تهدید منطقه‌ای مانند داعش که با رفتارهای تازه‌اش گستره جهانی پیدا کرده است، می‌جنگیم. مخاطب ما (شهروندان مختلف در اروپا، آمریکا و آسیا و جوامع مدنی آنها یا دولت‌های مختلف) می‌بیند که ایران به عنوان بازیگر سازنده نقش مهمی برای رفع یک تهدید منطقه‌ای که در حال پیدایش ابعاد بین‌المللی هم هست عمل می‌کند. در نتیجه این می‌تواند کمک بیشتری برای غیرامنیتی‌سازی کردن ما باشد.
چهارمی که در برجام تعریف می‌شد، مسئله تحریم‌ها (Sanctions ) بود.
ولی سه مورد اول ربطی به محتوای برجام نداشت و بیشتر تبعات برجام بود. اما هشدار موسویان در مورد ترفند جدید عربستان این بود که ریاض به دنبال این است که کل ناتو را در قالب یک تعهد الزام‌آور در خلیج فارس در مقابل ایران قرار دهد. این سیاست در سال 2004 کلید زده شد. در اجلاس سران ناتو در سال ۲۰۰۴ در شهر استانبول، سران این پیمان تصمیماتی را برای گسترش همکاری‌های این سازمان با دیگر کشورهای خاورمیانه تحت عنوان ابتکار استانبول (ICI) اتخاذ کرده بودند. یکی از اهداف تصویب سند ابتکار استانبول، پیوند زدن جدی امنیت منطقه خلیج فارس با امنیت اروپا-آتلانتیک است. در مرحله بعد، در یک ماه و نیم پیش در سفری که «ینس استولتنبرگ» دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به کویت داشت، توافقنامه همکاری بین این سازمان و کویت با هدف گسترش همکاری‌های دو طرف به امضا رسید. بنا بر اطلاعات ارائه‌شده توسط ناتو، دفتر ناتو -آی سی آی (NATO-ICI) به عنوان کانونی برای گسترش همکاری‌های عملی ناتو و کویت و دیگر کشورهای عضو از جمله عربستان و عمان خواهد بود. بازگشت انگلستان بعد از 70 سال به خلیج فارس و احداث پایگاه نظامی در بحرین و همچنین پایگاه نظامی ترکیه در قطر، ادامه‌دهنده این پروژه بوده است. سفرهفته آینده اوباما به ریاض و شرکت در نشست شورای همکاری خلیج فارس، ادامه پیگیری نشست کمپ دیوید سال گذشته است تا اوباما را مجاب به حمایت ناتو از 6 کشورحاشیه جنوبی خلیج فارس کند.
عربستان اکنون از بازشدن پرونده محرمانه 11 سپتامبر علیه اتباع عربستانی خشمگین است و تهدید به خروج سرمایه‌های خود از آمریکا در صورت مطرح‌شدن پرونده درکنگره کرده است. اوباما در ریاض به‌دنبال آرام کردن عربستان با وعده فروش تسلیحات پیشرفته‌تر به این کشور است. حضور موگرینی در تهران می‌تواند به ایران این اطمینان را بدهد که در صورت همکاری و اجرای برجام، از طرح حضور ناتو در خلیج فارس حمایت نکند و همچنین در تسهیل رفع عملی تحریم‌ها کمک کند.
سیاست خارجی دو بال دارد که یکی دیپلماسی فعال و دیگری توان نظامی است. ایران در این برهه حساس باید در سایه انسجام داخلی از هر دو بال برای رسیدن به اهداف سیاست خارجی و عبور از این مرحله استفاده کند.
سیدحسین موسویان هفته گذشته در پاسخ به سوال «نسیم‌آنلاین» گفته بود: ریاض با ترفندی جدید به دنبال این است که کل ناتو را در قالب یک تعهد الزام‌آور در خلیج فارس در مقابل ایران قرار دهد لذا ما هم باید درک کنیم که برای دفع این توطئه بزرگ رزمایش نظامی کافی نیست.