اهمیت پایش های محیط زیست با توجه به فراز های 15 بندی سیاست های زیست محیطی ابلاغی مقام معظم رهبری که در حقیقت مانیفیست محیط زیستی کشور است، در آبان ماه سال گذشته بخوبی مشخص شد. این ابلاغیه در عین حال که پشتوانه و دلگرمی بزرگ برای همه دغدغه مندان حوزه محیط زیست محسوب می شود، در عین حال مسئولیت ها و تکالیف سنگینی برای تمامی بخش ها و سازمان های ذیربط به همراه دارد که ضرورت همگرایی و همکاری بیشتر برای تحقق آن ها را می طلبد. در بند 5 این ابلاغیه ی مهم موضوع «پایش مستمر منابع و عوامل آلاینده هوا، آب، خاک، آلودگی‌های صوتی، امواج و اشعه‌های مخرب و تغییرات نامساعد اقلیم و الزام به رعایت استانداردهای زیست محیطی» مطرح شده است، که بخوبی بیانگر اهمیت موضوع پایش های زیست محیطی می باشد.
«مدیریت»، «پایش» و «کنترل آلاینده ها» از راهبردهای کلان زیست محیطی محسوب می شود. با این حال آنچه همیشه بیشتر مدنظر قرار گرفته است "مدیریت و کنترل آلاینده ها" بوده تا "پایش و سنجش" آنها.
به عبارت ساده تر «پایش آلودگی ها» به این دلیل که فاقد خروجی مشهودی است و با این ذهنیت که وقتی آلودگی ها اعم از آلودگی هوا، پساب، خاک و پسماند محرز هستند چه نیازی به سنجش و اندازه گیری دارد همواره مغفول مانده است. این درحالیست که یکی از کاستی های اساسی محیط زیست در پیگیری های قانونی در خصوص اعمال جرایم وکنترل منابع انتشار آلودگی در مراجع قضایی و بویژه محاکم بین المللی فقدان اسناد موثق و مستند در زمینه پایش آلاینده ها بوده است. عدم وجود نتایج آنالیز پیوسته و مستمر از شاخص های آلایندگی در پایش های منابع زیستی همچون دریا، رودخانه، گردوغبار بالاخص در موضوعاتی که در ارتباط با کشورهای همسایه بوده و یا جنبه فراملی دارند عملا موجب گردیده که پیگیری های انجام شده از کفایت مستندات برخوردار نبوده و نتوانند بنحو مناسبی از ابزارهای قانونی بهره گیرند.
طی سالهای گذشته عدم توجه به کیفیت در حوزه پایش های محیط زیست علیرغم رشد روزافزون آزمایشگاههای معتمد از یک سو و معضل تحریم ها بواسطه نیاز به تجهیزات و خدمات راهبری و نگهداری ایستگاههای پایش از سوی دیگر موجب ایجاد موانع بسیار در مسیر بهبود وضعیت سنجش و پایش آلاینده ها در کشور شده است. براین اساس یکی از مهمترین اقدامات برای رفع مشکلات موجود، بازنگری دستورالعمل های پایش و ابلاغ آیین نامه خوداظهاری در پایش در آبان ماه سال گذشته بود. در عین حال ارتقای توانمندی تخصصی نیروی انسانی بموازات حرکت در مسیر استانداردسازی آزمایشگاههای محیط زیست کشور اعم از آزمایشگاههای سازمان و معتمد، بهره گیری از تعاملات با سازمان های مرتبط چون سازمان ملی استاندارد با هدف افزایش ضریب اطمینان پایش ها و انطباق با استانداردهای بین المللی، ایجاد، توسعه و تکمیل شبکه های پایش آلاینده های هوا، صدا، امواج ، صحه گذاری پایش های آنلاین صنایع و تدوین بانک اطلاعاتی دینامیک از جمله اهم موارد در دست اقدام سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه پایش آلاینده هاست .
اولین کنفرانس بین المللی نمونه برداری و پایش آلاینده های محیط زیست با هدف اهمیت بخشی به موضوع سنجش آلاینده ها بعنوان نخستین تجربه در کشور توسط دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و با همکاری سازمان محیط زیست برگزار می شود. آگاهی از دستاوردهای داخلی و بین المللی در نحوه نمونه برداری، اعتبار سنجی و گزارش دهی نتایج حاصل از پایش و همچنین تجهیزات و فناوریهای نوین در نمونه برداریها و ارائه دستاوردهای تحقیقاتی آزمایشگاهها و شرکت های فعال در حوزه پایش در پنل های تخصصی و نمایشگاه جنبی، و همچنین رویکرد آموزشی کنفرانس با برگزاری سیزده کارگاه آموزشی تخصصی می تواند فرصت مناسبی برای توجه هرچه بیشتر به مقوله پایش آلودگی های محیط زیست و به تبع آن بهبود و ارتقای آن باشد.
امید که با افزایش "صحت" و "دقت" پایش های محیطی امکان اتخاذ تصمیمات مدیریتی بهنگام و کنترل اثربخش آلاینده ها فراهم گردد.