پیدا و پنهان کودک آزاری در ایران

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برنا، هر چند روز یکبار خبرهایی از آزار کودکان در گوشه و کنار کشور شنیده می شود. از آزار دختر 5 ساله به وسیله پدر شیشه ای خود تا بی آب و غذا ماندن دختران یک خانواده و شکنجه پسربچه دو ساله توسط مربی مهدکودک. موضوعی که مدت هاست دولتمردان را به فکر واداشته و در نهایت وزیر دادگستری روز گذشته اعلام کرد که برنامه جامعی برای احقاق حقوق کودکان در کشور نوشته شده است. به همین بهانه گفت و گویی داشتیم با کامران عسگری،آسیب شناس تا درباره علت کودک آزاری در کشور بپرسیم که در ادامه می خوانید:

اساسا کودک به چه افرادی و در چه سنی گفته می شود؟

قبل از هر چیز باید دید که چه وقت باید واژه کودک را درباره یک فرد به کار برد. بر اساس حقوق بین المللی زمانی که فردی بین سن 15 تا16 سالگی قرار دارد کودک خطاب می شود. بنابراین زمانی که واژه کودک را برای فردی به کار می بریم یعنی قابلیت هایی مثل تشخیص درست یا نادرست را در هر شرایطی ندارد. به هر چیزی که به نفعش هست واقف نیست و در اغلب موارد توانایی محافظت درست از خودش را ندارد. بنابراین جامعه یا پیرامونش در بسیاری از کشورها موظف به حمایت و مراقبت از کودکان هستند. این جامعه می تواند کوچک مثل خانواده، پدر و مادر یا اینکه بزرگتر مثل محله یا سیستم آموزش و پرورش، مدرسه، محله، شهر و حتی کشور باشد.

تعریف شما از کودک آزاری چیست؟

با چند دیدگاه می توان به کودک آزاری نگاه کرد. به عنوان مثال کودک آزاری می تواند صرفا بی توجهی به نیازهای وجودی یک کودک مثل نیاز به آموزش، یادگیری، بهداشت، محبت باشد. کودک باید از سطحی از دانش و آگاهی برخوردار باشد یعنی ما باید شرایط و حتی امکاناتی فراهم کنیم که بتواند آموزش و یادگیری داشته باشد و از امکانات بهداشتی در جهتی که درگیر یک بیماری و مشکل جدی نشود استفاده کند. کارشناسان معتقدند که کودک باید از غذا و ا مکانات سرپناهی مناسبی استفاده کند. بنابراین هر کدام از این ها اگر از سوی خانواده و حتی جامعه نسبت به کودک اعمال نشود می توان گفت کودک آزاری رخ داده است.

آزار کودکان معمولا چه زمان آغاز می شود؟

کودک آزاری می تواند از موقع تولد شکل بگیرد. هر چقدر شرایط نگهداری از کودک بدتر باشد، کودک آزاری هم بیشتر است. اما در کل کودک آزاری فیزیکی معمولانی درباره کودکانی رخ می دهد که به عنوان بچه های بداخلاق یا بیش فعال نامگذاری شده اند. غافل از اینکه اینها کودکانی هستند که به علت شرایطی دچار مشکلاتی هستند. یعنی رفتارهایشان توقع خانواده را برآورده نمی کند و خانواده به صورت فیزیکی با آنها برخورد می کند. معمولا از سن 3-4 سالگی  زمانی که کودک دچار بی قراری است می تواند مورد کودک آزاری قرار گیرد؛ اما تا سن بالاتر هم می تواند با برخورد فیزیکی مثل کتک زدن، تنبیه یا آسیب زدن و عدم توجه به تحصیل ادامه یابد.

بیشتر دخترها مورد آزار و اذیت قرار می گیرند یا پسرها؟

در جامعه ما معمولا پسربچه ها بیشتر مورد کودک آزاری هستند. زیرا خانواده ها از آنها مطمئن هستند و راحت تر اجازه می دهند وارد فضاهای اجتماعی ناشناخته شوند. بنابراین پسرها بیشتر مستعد کودک آزاری هستند.

یعنی لازم نیست که حتما کودک آزار و اذیت فیزیکی ببیند؟

خیر. کودک آزاری می تواند به صورت بی توجهی به نیازهای کودک هم باشد.بنابراین کودک آزاری که در بسیاری از رسانه ها مطرح می شود، کودک آزاری آشکار است. یعنی اینکه کودکی صورتش کبود شده یا دستش شکسته و والدینش به او آسیب زده اند. اما قسمت پنهانی در این باره وجود دارد و اتفاقی که ما در این باره می بینیم فقط 10 درصد از واقعیتی است که رخ می دهد. چراکه واقعیت کودک آزاری ها پنهان است و در آن کودک آسیب می بیند بدون اینکه دیده شود. مثل کودکانی که ما به آنها کودکان کار می گوییم. کودکانی که از حق داشتن تحصیلات و بهداشت محروم هستند. کودکانی که از تغذیه و سرپناه بی بهره اند و ممکن است جامعه به این ها نپردازد و توجهی نکند. این هم نوعی کودک آزاری محسوب می شود و وظیفه جامعه این است که در موردش اقدام کند.

به اعتقاد شما مهمترین عامل بروز کودک آزاری در جوامع چیست؟

می توان گفت مهمترین علت ایجاد کودک آزاری در جوامع مختلف فقر است. فقر فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی از این دسته اند. به طور کلی می توان گفت وقتی کمبودی وجود داشته باشد، آسیب ایجاد می شود. البته فقر صرفا به معنای نداشتن توان مالی نیست . به عنوان مثال زمانی که شرایطی مهیا نباشد یا دانش و آگاهی خانواده ای کم باشد هم ممکن است کودک آزاری رخ دهد. به عنوان مثال هستند خانواده هایی که از نظر اقتصادی مرفه هستند اما تربیت کودک را درست انجام نمی دهند. این خود مصداق کودک آزاری است. بنابراین همیشه فقر چه فرهنگی چه اقتصادی باشد مساله کودک آزاری در جامعه رشد پیدا می کند.

افزایش مشکلات اقتصادی در جامعه می تواند با کودک آزاری مرتبط باشد؟

تحقیقات نشان می دهد که هرچقدر وضعیت اقتصادی و فرهنگی یک جامعه تغییر کند، به طور مستقیم وضعیت کودکان آن جامعه هم دستخوش تغییر می شود. زیرا جامعه آسیب پذیر می شود و کودکان هم که بیش از دیگران مستعد هستند، بیشتر دچار آسیب می شوند. دیده شده در جوامعی که شکاف طبقاتی یا فقر اقتصادی وجود دارد، کودکان آسیب دیده تری هم وجود دارد. بنابراین هر زمان که با افت اقتصادی روبرو هستیم قطعا کودک آزاری در جامعه حتی به صورت پنهان، افزایش بیشتری می یابد.

درمانی برای کودکانی که آزار دیده اند وجود دارد؟

هرچقدر به سمت جامعه ای که رو به ترقی و پیشرفت است می رویم، به پیشگیری بیشتر از درمان توجه می شود. در مورد کودک آزاری، پیشگیری یعنی ما محیطی را ایجاد کنیم که این آسیب اصلا به کودک وارد نشود و اگر شد، شرایطی را برای اینکه بهبود کامل و برگشت ایجاد شود فراهم کنیم.

چه باید کرد؟

قطعا بخشی از مشکلات کودک آزاری که مربوط به پدر و مادر است، می تواند با توجه به نیازها و ضرورت هایی که یک کودک دارد مرتفع شود. در کنار آن آموزش و پرورش با برآورده کردن قسمتی از نیازهای اجتماعی نقش مهمی در کاهش کودک آزاری دارد. چراکه تعلیم و تربیت برای انسان نیاز است. وقتی مدرسه بتواند این نیاز را برآورده کند و معلم ها آگاه به عملکرد باشند و فقط به آموزش اهمیت داده نشود،در پرورش کودک چه از لحاظ روحی و چه جسمانی تاثیرگذار است.