آب، روغن و نمک سه عنصر مهم تشکیل دهنده بدن آدمی هستند؛ این سه ماده اصلی مثلث الکیان نامیده شده که ریشۀ آن از ۴ عنصر به نام مربع الطبایع اخذ گردیده است که اگر این سه عنصر درست باشد بدن انسان در ماه صیام سلامت و قدرتمند است. اگر این سؤال پیش آید که چه کنیم در ماه مبارک رمضان مقاومتمان در برابر گرسنگی و تشنگی بیشتر شود؟ این موضوع فقط به این ماه اختصاص ندارد؛ بهتر است بپرسیم چرا مقاومت ها کم شده است؟ چرا عمرهای بالای ۱۲۰ سال به یکباره به زیر ۵۰ سال اخیراً ۴۰ سال کاهش یافته است. روغن نباتی های کنونی طبیعت سرد دارند. ما باید روغنی مصرف کنیم که طبیعت آن گرم باشد. تا وقتی وارد بدن می شود با گرمای بدن سازگار باشد. روغن حیوانی، روغن زرد ( که از شیر تهیه می شود ) و روغن ارده کنجد همگی مزاجشان گرم و تر است.
روغن سرد هنگامی که در پخت و پز حرارت می بیند شروع به سخت شدن می کند. و این ماده در کبد که گرمایش ۳۹ تا ۴۰ درجه است سخت می شود و ما در سونوگرافی کبد های چرب را به وضوح می بینیم. در واقع روغن سوخته در کبد رسوب کرده است. درحالی که اگر روغن سالم مصرف کنیم آن چربی سوخته داخل کبد را حل کرده و از بین می برد.
در طب ایرانی اسلامی سفارش شده است که غذای ارجح قلب روغن و غذای کبد نمک و غذای مغز آب است. آنچنان است که دلیل کاهش قدرت حافظه در حال حاضر همین آلودگی آبهاست. اگر قلب ها مشکل دارند مصرف روغن بد منجر به آن است و ترانس روغن کمکی به ما نخواهد کرد بلکه فقط روغن های گرم هستند که با ذوب شدن به عروق راه پیدا می کنند و به بافت ها رفته و غذای آنها را تهیه می نمایند .
متأسفانه برای بهداشتی کردن آب ها مواد ضدعفونی کننده مثل کلر و … به آن می افزایند که در آزمایشات بی ضرر به نظر نمی رسد. ریختن کلر، وایتکس، سولفات آلومینیوم و … در آب بسیار مضر است به آن دلیل که امروزه پزشکان در رشتۀ انکولوژی (سرطان شناسی) بر این باورند که التهاب های مزمن منجر به سرطان می شود آب های کلر دار و نوشابه های گاز دار این التهابات را تشدید می کنند.
همواره توصیه می گردد که در ماه مبارک رمضان مواد قندی و غذاهایی با طبیعت گرم مصرف شود اما مصرف قند و شکر خود نیازمند تأمل و کنترل است. نکته ای که در مورد شکر مطرح است، بحث تصفیۀ آن است که برای سفید کردن شکر در مرحلۀ آخر، این عصاره تبدیل به مادۀ مؤثره می شود که بسیار قوی و خطرناک است کما اینکه بدون زدن این اسید و سفید کردن شکر رنگ سرخ قبلی آن بسیار هم بهتر است ضمن آنکه شکر سرخ از بین برنده خلط سوداست یعنی از مالیخولیا، وسواس، سرطان و… پیشگیری می کند. حال آنکه با تصفیه آن این خاصیت کاملاً دگرگون شده و شکر سفید مولد سودا می باشد و در ضمن با این تغییرات و تبدیل ماده آن به ماده مؤثره می بینیم که مصرف مادۀ مؤثره به تنهایی باعث التهاب سلول های بدن می شود که به صورت مزمن منجر به سرطان می گردد. نوشابه هم به دلیل وجود مواد قندی از همین نوع است. بر روی نوشابه ها نکته ای را متذکر می شوند که حداکثر استفاده از مواد قندی را ذکر می کنند این به آن معنا نیست که شما با خوردن این اندازه صدمه نمی بینید بلکه منظور آن است که شما فورأ نمی میرید بلکه مدت ها طول می کشد تا دچار آسیب جدی و مرگ شوید.
مصرف نوشابه به هیچ وجه مجاز دانسته نمی شود؛ نوشابه ها و ماء شعیرها همگی گاز دارند. علم جدید این نکته را بیان می کند و نیز در منابع کهن و در رساله ها هم علما می گویند : « فوت کردن و دمیدن به غذا مکروه است.» منظور گاز co2 است که هنگامی که از ریۀ شما بیرون می آید نباید در غذا دمیده شود. گاز co2 به سه نقطه از بدن آدمی حمله می کند: « مغز، استخوان و عضلات » که باعث کندی حافظه، پوکی استخوان و ضعف عضلات می گردد. و اتفاق بد تر آن است که با آنکه با کمبود کلسیم مواجهیم مغز در بخشی که باید بیاندیشد آیا کلسیم لازم را در بدن دارد یا خیر ؟ به لحاظ آسیبی که دیده است نمیتواند این نکته را دریابد و دستور به روده می دهد که اگر کلسیم در مواد غذایی هست آن هم جذب نگردد. چون کلسیم جدا شده از بافت همگی به سمت جریان خون رفته و یک افزایش کاذب کلسیم ایجاد می کند چرا که به طور کاذب می اندیشد که کلسیم دارد و دلیل سنگ کلیه هم وجود این کلسیم های جذب نشده در خون است .
پذیرش سیستم غذا خوردن در ماه رمضان خیلی هم متفاوت و عجیب نیست چون اطبا از دیرباز نهار را در وعده های غذایی نمی گنجاندند.
در طی روز که روزه داریم به علت گرسنگی حرارت بدن بالا می رود ( به علت خالی بودن شکم حرارت به خارج کشیده می شود) و این حرارت در ذوب چربی ها بسیار مفید و دوای درد چاق هاست! البته این گرما قطعاً برای روماتیسمی ها مفید است.
اما برای لاغرها شرایط متفاوت است. لاغرها باید مراقب باشند، چرا که بدن ایشان گرم می شود و در نتیجه شاید لاغرتر شوند؛ برای جلوگیری از این روند باید از هر چیز که آنها را گرمتر می کند دوری کنند از آن جمله در معرض آفتاب قرار نگیرند، غذای فلفل دار و ادویه دار نخورند، برای مهزولین (لاغران) حتی دوش سرد و گرم هم ممنوع است ولی دوش ملایم خوب است. غذاها باید آبدار، رطوبی و ملایم باشند. میوه های مصرفی هم در ماه مبارک رمضان نباید خشک باشد مثل برگه هلو بلکه میوه و سبزی تازه استفاده کنند. همچنین بخورهای سرد برای محیط لاغران بسیار خوب و مناسب است. خوردن سحری برای افراد لاغر اجباری است! چون گرسنگی زیاد باعث گرمی بیشتر می شود و این گرما معده را مجبور می کند که رطوبات و اخلاط مفید بدن را پخش کرده و موجب بروز عوارض و بیماری در بدن شود! اگر خیلی لاغر هستید از فعالیت های شدید خودداری کنید. در مقابل افراد چاق اگر از غذاهای کم رطوبت استفاده کنند لاغر می شوند.
نکته مهم و ضروری آن است که روزه داران باید حتماً مزاج و خلط غالب بدن خود را بشناسند و با در نظر گرفتن آن برنامه غذایی خود را تنظیم کنند.
حال باید بدانیم که سحری و افطار چه بخوریم؟
سحری را نباید با آب شروع کرد مگر گرم مزاج ها (محرورین دموی و یا صفراوی) که حتی مقداری آب سرد هم برایشان اشتها آور است!!! اما هرگز یخ را در آب نیاندازید، یخ در آب لقوه می آورد.
مصرف مواد شیرین هنگام سحر در اولویت است اما به شرطی که قندها و شیرینی های طبیعی باشد؛ مثل خرما، عسل، شکر سرخ و حلوای طبیعی
پیامبر گرامی اسلام می فرمایند: [ خرما چه خوش سحری است.] خوردن کله پاچه، آبگوشت، سیرابی، گوشت، خورش های گوسفندی، فیله و … در این ماه برای سحر مفید است چرا که غذاهای چرب طبیعی از گرسنگی جلوگیری می کنند و در مقابل هرچه برنج کمتر بخورید بهتر است به جای آن نان سبوس دار بدون آرد غنی شده میل کنید؛ کسانی که زیاد ضعف می کنند گاهی شربت عسل با زنجبیل بخورند و از مصرف سردی ها پرهیز نمایند. مصرف یک قاشق چایخوری نمک دریا در هنگام سحر برای کسانی که زیاد دچار ضعف و تشنگی می شوند بسیار مفید است.
هرگز در هنگام سحری ماهی نخورید و کلاً گوشت های سرد را مصرف نکنید که عامل ضعف هستند. از غذاهای شکم پرکن، حجیم و فیبری مانند کاهو، میوه و آب میوه درسحری تناول نکنید بلکه از مرباها استفاده کنید. غذاهایی که هنگام سحر می خورید همگن باشند و اصلاً خوراک های خام و پخته را با هم میل نکنید.
کسانی که مبتلا به دیابت هستند می توانند هر شیرینی فراوری شده با عسل یا توت را در سحر میل کنند؛ در مورد عسل مانند مربا با عسل، کمپوت با عسل، شربت و حلوا با عسل و حتی فسنجان با عسل. در مورد توت مانند توت، شیره توت، حلوای توت و مربای توت.
خوردن خیلی از خوراکی ها همراه هم مضر است و همواره اطبا و حکما این نوع خوراکی ها را منع می کرده اند معذالک گاهی همچنان رعایت نمی شود از آن جمله است: مصرف شیر با میوه، ماهی با ماست، ماست و گوشت و خربزه با عسل، انگور و کله پاچه، سرکه با حلیم، چای با هندوانه.
بعد از سحری خواب ممنوع است. قدما بعد از سحری بیدار بوده اند و فعالیت می نمودند زیرا باید قبل از خواب مطمئن بود که غذای تناول شده از معده به روده گذر کرده باشد زیرا که معده انسان بر خلاف روده در موقع خواب رفتن از فعالیت باز می ایستد و غذای مانده در آن عفونت می کند یا می گندد و علت طعم بد دهان و یا آروغ بد بوی صبح گاهان همین امر است. پیشنهاد: غذایی که به راحتی می گذرد مصرف کنید مانند حلوا ارده عسلی، ارده عسلی، نمک، آب سالم، نان سالم
چای را ترک کنید چرا که مرکز تشنگی را خفه می کند و این خود هلاکت بی صدا به دنبال دارد. با توجه به تحقیقات در زمینۀ چای و ممنوع کردن آن باید متذکر شد که این چای جزو چای های ایرانی نبوده است و بسیاری از فرآورده هایی را که در فرهنگ و سفرۀ ما وارد شده اند رد شده و مصرفشان ممنوع است. در مورد چای باید گفت کسانی که چای را وارد ایران زمین کردند زمانی دست به این کار زدند که ما قهوه خانه داشتیم و قهوه می نوشیدیم.
و اما در نهایت اشاراتی برای افطار: از همه مهم تر آنکه حافظین صحت و تندرستی در هنگام افطار هرگز آب یخ نخورند!!
بدلیل حرارت بالای معده دراثر گرسنگی زیاد، وارد نمودن آب یخ و سرد در ابتدا باعث تغییر ناگهانی حرارت معده و قبض یکباره معده و سردی شدید و ضعف معده می شود، همچنین مصرف آب خیلی گرم و جوش هم می تواند موجب افزایش حرارت معده شود. بهترین وجه شروع، با آب ولرم است و غذاهای سهل الهضم و شیرین، چرا که به علت نیاز کبد، طبیعت بدن تمایل زیادی به جذب فوری شیرینی دارد.
اگر خدای ناکرده در چنین شرایطی آب یخ را بخورید چون در معده توقف نمی کند، مستقیم وارد روده شده که می تواند حتی باعث مرگ ناگهانی بدنبال رفلکس عصبی شود.
در این موارد برای اینکه بتوانید آب را در معده نگه دارید حتماً حداقل تکه ای نان قبل از آن میل کنید لذا برای رفع تشنگی نیز سعی نکنید، که عطش خود را به یک باره و با نوشیدنی زیاد از بین ببرید که در این صورت تشنگی بر طرف نخواهد شد. برای رفع تشنگی، نصف لیوان آب را جرعه جرعه بنوشید و سپس مقداری نان میل نمایید سپس نصف دیگر لیوان را به صورت جرعه جرعه و آهسته بنوشید.
البته محرورین مخصوصاً کسانی که با مصرف آب خنک اشتها می یابند می توانند بعد از افطار با نمک، آب خنک (نه آب یخ) بنوشند.
شروع افطار با نمک سالم دریایی که در شرایط تجزیه قرار نگرفته تا املاح مهم چون پتاسیم خود را از دست دهد، آب جوشیده ولرم که اخلاط فاسد را دفع کند و بعد خرما بسیار خوب است و توصیه می گردد. در پایان غذا نیز مقدار بسیار کمی نمک دریاچه های ایران را بخورید. البته امام صادق (ع) هم می فرمایند: خرما و حلوا، معده و جگر را پاک می کند و سر درد را از میان می برد.
در افطار از غذاهای سهل الهضم و ترجیحاً شیرین همچون فرنی ها، حلیم و آش ها استفاده کنید.
و حال که امسال (۱۳۹۵ ه.ش) ماه رمضان در گرمای طاقت فرسا و خصوصاً مصادف با حزیران و تموز است باید به نکات حفظ تندرستی در این دوران توجه داشت و موارد ذیل را نیز مورد نظر داشت:
۱- پرخوری نکردن در سحر
۲- عدم مصرف مواد غذائی خیلی شیرین، تند و شور
۳- استفاده از مواد غذائی تفه (بی مزه) مانند خورش کدو، کلم و بامیه …
۴- مصرف تنقلات ما بین افطار و سحر در هنگام بیداری مفید است.
۵- تا چند روز مانده به ماه رمضان ساعات ناهار را کم کم به طرف عصر ببرید.