نیم‌نگاهی به تاریخچه آزمایشگاه نقشه‌برداری از مغز در کشور

به گزارش خبرنگار دولت خبرگزاری برنا، صبح امروز اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری با حضور در دانشکده فنی دانشگاه تهران  آزمایشگاه نقشه برداری از مغر را افتتاح کرد، علاوه بر وی  در این  مراسم حسن قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، محمد فرهادی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری حضور داشتند.

نیم نگاهی به تاریخچه آزمایشگاه نقشه‌برداری از مغر

تاسیس اولین آزمایشگاه نقشه برداری مغز دو سال پیش ( اردیبهشت 93) با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ستاد علوم شناختی جهت پاسخگویی به نیازهای پژوهشی و فناوری کشور در زمینه ایجاد زیرساخت تصویربرداری و تحریک مغزی برای تحقیقات شناختی و ارائه خدمات دانش بنیان و روزآمد در حوزه علوم و فناوری های شناختی آغاز شد.

این مرکز ملی به صورت هیات امنایی اداره خواهد شد و معاون علمی و فناوری رییس جمهور، وزیرعلوم، تحقیقات و فناوری، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از اعضای هیات امنا آن هستند.

ایستگاه های تصویربرداری تشدید مغناطیسی 3تسلا، انواع دستگاه های تحریک غیر تهاجمی مغزی سازگار با MRI، انواع الکترو انسفالوگرافی (شامل سیستم سازگار با MRI) و طیف نگاری کارکردی مادون قرمز عملکردی (سازگار با MRI) از جمله تجهیزات نصب شده دراین آزمایشگاه است.

این آزمایشگاه همچنین مجهز به امکانات پیشرفته پردازش داده ، تصاویر و سیگنال و همچنین آزمایشگاه واقعیت مجازی و ارزیابی شناختی است.

این مرکز یک موسسه ملی است و دستگاه های آن با کاربرد تحقیقاتی و درمانی در اختیار همه دانشگاه ها و محققان کشور قرار خواهد داشت.

سند توسعه علوم و فناوری های شناختی در سال 1390 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید، بر این اساس دولت موظف شد تا از تأسیس آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز برای انجام تحقیقات علوم شناختی حمایت کند، به همین منظور ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی از سوی معاونت علمی و فناوری رییس جمهور تأسیس و موظف گردید تا نسبت به تدوین اساسنامه آزمایشگاه به عنوان یک موسسه ملی به نحوی که هیات امنایی اداره شود و وابسته به هیچ یک از دانشگاه ها نباشد اقدام نماید.
برهمین اساس، اساسنامه آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز توسط ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی تدوین و در سال 1393 به تصویب شورای گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسید، براساس اساسنامه آزمایشگاه، وزیر علوم تحقیقات و فناوری آنها عضو هیات امنای آزمایشگاه هستند. ریاست هیات امنا با وزیر علوم است و رییس آزمایشگاه توسط وزیر بهداشت معرفی می شود.

همچنین براساس این اساسنامه پیش بینی گردید که یکی از دانشگاه های مادر میزبان آزمایشگاه باشد بدون اینکه مالک آزمایشگاه تلقی شود و یا حق دخالت در اداره آزمایشگاه را داشته باشد، علاوه بر آن کنسرسیومی متشکل از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی فعال در حوزه علوم و فناوری های شناختی برای استفاده از آزمایشگاه و کمک به توسعه آن شکل خواهد گرفت.

بنابر اساسنامه آزمایشگاه متعلق به هیچ دانشگاهی نیست بلکه یک موسسه ملی است که در اختیار همه دانشگاه ها و محققان کشور قرار خواهد داشت. پس از تصویب اساسنامه در وزارت علوم اولین جلسه هیات امنای آزمایشگاه در تاریخ 1393.10.21 تشکیل و وزیر محترم بهداشت آقای دکتر محمدرضا آی استاد گروه فیزیک پزشکی و مهندسی دانشگاه علوم پزشکی تهران را به عنوان رییس آزمایشگاه پیشنهاد کرد که به اتفاق آراء به تصویب هیات امنا رسید.

از سوی دیگر تجهیزات مورد نیاز آزمایشگاه توسط هیاتی مرکب از متخصصان و اساتید داخلی و خارجی تعیین و نسبت به سفارش آنها اقدام گردید. در فاز اول با حمایت معاونت علمی و فناوری رییس جمهور، مبلغ 150 میلیارد ریال برای خرید تجهیزات هزینه شد و آزمایشگاه در حال مطالعه برای خرید تجهیزات فاز دوم است، همچنین هیات امنای آزمایشگاه، دانشگاه تهران را از بین دانشگاه هایی که اعلام آمادگی کرده بودند به عنوان میزبان آزمایشگاه تعیین کرد، در خرداد ماه سال 1394 بودجه تهران را از بین دانشگاه هایی که اعلام آمادگی کرده بودند به عنوان میزبان آزمایشگاه تعیین کرد، در خرداد ماه سال 1394 بودجه آماده سازی محل آزمایشگاه از طرف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در اختیار ریاست آزمایشگاه قرار گرفت و فاز طراحی مفهومی آزمایشگاه در فضایی بالغ بر 2200 مترمربع که دانشگاه تهران در اختیار گذاشته بود براساس آخرین استانداردهای بین المللی انجام گرفت، پس از طراحی مفهومی آزمایشگاه در اواخر شهریور ماه 1394 و تصویب آن توسط متخصصین داخلی و خارجی، عملیات ساختمانی و آماده سازی آزمایشگاه از مهرماه 1394 به طور رسمی آغاز گردید و در اواخر فروردین 95 به اتمام رسید پس از اتمام مراحل آماده سازی فضای آزمایشگاه، نصب تجهیزات آغاز گردید و کلیه تجهیزات آزمایشگاه در اواسط تیرماه 1395 نصب و راه اندازی شد و بلافاصله فرایند آموزش کاربری تجهیزات آغاز گردید، بدین ترتیب آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز عملا از اواخر تیرماه سال 1395 بهره برداری آزمایشی خود را آغاز نموده است.

در حال حاضر آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز با شعار توسعه همگرا در دانش و فناوری نقشه برداری مغز به عنوان مجهزترین مرکز تحقیقاتی در حوزه علوم و فناوری های شناختی دارای تجهیزات پیشرفته ای از جمله دستگاه تصویربرداری تشدید مغناطیسی 3-تسلا (MRI) با قابلیت ثبت اطلاعات کارکردی (fMRI)، انواع تجهیزات تحریک غیرتهاجمی مغزی شامل مغناطیسی (TMS) و الکتریکی (TDCS) سازگار با MRI، انواع دستگاه های بسیار پیشرفته الکتروآنسفالوگرافی (EEG) با قابلیت استفاده همزمان در دستگاه MRI و دستگاه طیف نگار نزدیک مادون قرمز کارکردی (fNIRS) سازگار با MRI می باشد. این آزمایشگاه همچنین مجهز به امکانات پیشرفته پردازش داده، پردازش تصاویر و سیگنال و همچنین واقعیت مجازی و ارزیابی شناختی است.

شایان ذکر است که آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز به عنوان یک موسسه دولتی مستقل برای پاسخگویی به نیازهای پژوهشی و فناوری کشور در حوزه علوم و فناوری های شناختی ایجاد شده است، این آزمایشگاه در تاریخ دوشنبه 1395.05.11 توسط جناب آقای دکتر جهانگیری معاون اول محترم رییس جمهور و با حضور معاونت محترم علمی و فناوری رییس جمهور، وزرای محترم علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت درمان و آموزش پزشکی، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی و روسای تعدادی از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی فعال در حوزه علوم شناختی افتتاح خواهد گردید.