به گزارش خبرگزاری برنا در تهران، با توجه به نقش و جایگاه حقوق شهروندی به سراغ یکی از اساتید حقوقی و فقهی کشور رفتیم که خود اهل جامعه نویسندگان حقوق خانه اهل‌قلم می‌باشند. دکتر محمدرضا پشت دربندی از اساتید و حقوق‌دانان کشور در خصوص سؤال ما که حقوق شهروندی چیست و اصلاً جایگاهی برای این حقوق در اسلام پیش‌بینی‌شده است؟
حقوق شهروندی جزء حقوقی ذاتی و فطری هر انسانی می‌باشد. درواقع مجموعه حقوقی است که افراد به اعتبار موقعیت شهروندی خود دارا می‌شوند و کسی که این حق را دارد، به او شهروند میگوییم و به‌طور مثال کسی که شهروند می‌باشد از حقوقی مانند حقوق اساسی، حق استخدام شدن حق انتخاب کردن، ازدواج، تحصیل و ... برخوردار می‌گردد و درواقع سیر تاریخی حقوق شهروندی به اعلامیه حقوق به اعلامیه‌ی حقوق بشر و شهروندی در اصل 1789 میلادی و قانون اساسی 1791 میلادی کشور فرانسه بازمی‌گردد و آزاد بودن انسان از تحصیلات و تکلیفات و تعهدات و واجبات می‌باشد و اصل بر برائت از شهروندان می‌باشد که در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر دربند 2 ماده آمده است که هر فردی که مورد اتهامی قرار می‌گیرد بی‌گناه فرض می‌شود مگر اینکه مجرمیت او به طریقی قانون ثبت گردد و البته درر خصوص اصل برائت در اصل 37 قانون اساسی کشورمان هم به‌خوبی به آن اشاره و تأکید شده است. و در خصوص قسمت دوم سؤال شما باید عرض کنم که بله در اسلام هم حقوق شهروندی آمده است و د لیل مهم آن آیات قران کریم می‌باشند که بر کرامت ذاتی انسان ذلالت می‌کند (به‌طور مثال و لقد کرمنا بنی‌آدم و حملنا هم فی آلبر و بحر و رزقناهم من الطیبات و فضلنال هم علی کثیر ممن خلقنا تفضیلا) مراد آیه بیان جنس بشر است انسان می‌تواند ازآن‌جهت که انسان است کریم باشد انسان روحی دارد که حقیقت میان او را تشکیل می‌دهد و این روح طبعاً کریم است و در اسلام معیار عقیده است که مرز میان مسلمان و غیرمسلمان را جدا کند و شعو بیت و قومیت صرفاً جهت تمایز آنان از یکدیگر است و برتری اهل ایمان بر یکدیگر فقط در تقرب به خداوند و پرهیزگاری است اولین حقی است که در اسلام مطرح و حائز اهمیت است. حق حیات می‌باشد چون تمام حقوق به حیات انسان تعلق دارد که آیه 29 سوره بقره می‌فرماید (هوالذی خلق لکم ما فی‌الارض جمیعاً) خدا آن‌کسی است که همه‌ی موجودات و پدیده‌های روی زمین بر ای شما آفریده است.
آیا در قانون اساسی کشورمان به‌حق شهروندی هم اشاره‌شده است؟
بله بر اساس توجه به حفظ حقوقی ملت پایه‌ریزی شده است و در اصل 19 تا 41 آمده است باید از سوی مجریان و ضابطین به‌عنوان یک وظیفه اجراشده و هم‌چنین باید به اطلاع شما برسانم که در بخشنامه‌ای که در فروردین‌ماه سال 1383 تحت عنوان حفظ حقوق شهروندی صادرشده و درواقع برگرفته از فصل سوم قانون اساسی بوده و در 15 بند در مجلس دوره ششم قانون تبدیل گردیده است و البته بیشتر در حوزه‌ی فعالیت دستگاه قضایی و نظارت بر نیروی انتظامی و مربوط به حقوق متهمین می‌باشد.
آیا ضمانت اجرایی حقوق شهروندی در قانون کشورمان هم پیش‌بینی‌نشده است.؟
بله خوشبختانه به‌خوبی هم پیش بینی شده است و به‌موجب قانون آیین دادرسی کیفری مصوب دوازدهم تیرماه 94 در ماده 7 این قانون به‌صراحت آمده است که در تمام مراحل دادرسی کیفری، رعایت حقوق شهروندی مقرر در قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب 15/2/1383 از وی تمام مقامات قضایی، ضابطان دادگستری و سایر اشخاصی که در فرایند دادرسی مداخله دارند، الزامی است. متخلفان علاوه بر جبران خسارت وارده، به مجازات مقرر در ماده (570) قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات بازدارنده) مصوب 4/4/1375 محکوم می‌شوند، مگر آنکه در سایر قوانین مجازات شدیدی‌تری مقررشده باشد.
در خصوص احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی وظایف قوه قضایی در این خصوص چیست؟
قطعاً کشف و تعقیب جرم باید با دستور مقام قضایی به‌طور شفاف صورت گیرد و احتمال دارد در کشف جرم هتک حرمت به‌غیراز مظنونین انجامد و بازداشت فرد نیز باید توجه کرد که با توجه به اینکه مخالف حق آزادی انسانی است، باید با دقت و علم کافی انجام گیرد زیرا پس از بازداشت فرد حق آزادی حقی است بالفطره و ذاتی سلب خواهد شد بنابراین قوه قضاییه به‌عنوان یکی از قوای 3 گانه کشور است حرمت و حقوق شهروندان ازجمله حق دفاع متهمان و فرصت استفاده از وکیل و کارشناس را بشناسد و رعایت کند.
آیا در بحث حفظ حقوق شهروندی متهم می‌تواند وکیل داشته باشد یا خیر؟
بله برابر قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 94/4/12 قطعا باید وکیل داشته باشد و صراحت ماده 190 این قانون در تبصره 1 این ماده مؤید این نکته است که سلب حق همراه داشتن وکیل یا عدم تفهیم این حق به متهم به‌موجب بی‌اعتباری تحقیقات می‌شود و حتی برابر تبصره‌ی 2 ماده فوق الذکر در جرائمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است چنانچه متهم اقدام به معرفی وکیل در مرحله‌ی تحقیقات مقدماتی ننماید، بازپرس در این مرحله برای وی وکیل تسخیری انتخاب می‌کند و در همین‌جا برخورد لازم میدانم که از دستگاه محترم قضایی به دلیل اجرای این حق تشکر داشته باشم.