به گزارش خبرگزاری برنا استان البرز " ، مهدی توزنده جانی از شاعران ، مداح ، نوحه سرا و مدرس دانشگاه در استان البرز می باشند که سالیان سال است در این عرصه فعالیت می کند لذا به مناسبت عزاداری سید و سالار شهیدان گفتگویی صمیمی با ایشان انجام دادیم و دیدگاه‌های وی را در برخی مسایل جویا شدیم، که در ذیل مرور می‌کنیم.
در آستانه ایام عزاداری اباعبدالله هستیم، به عنوان اولین سوال شاید نتوانیم پدیده عزاداری امام حسین(ع) را با هیچ موضوع دیگری چه در جهان تشیع و حتی در کل دنیا مقایسه کنیم، شما ابعاد این پدیده را چگونه ارزیابی می کنید؟
پدیده ی کربلا هم از حیث نوع ، وسعت و کیفیت هم از حیث اهداف و آرمانها ، بی نظیر است در طول تاریخ بشر ، این بی نظیری مربوط به قهرمانان و پدید آورندگان آنست . شخصیت سید الشهدا چون خورشید و یاران و اهل بیت بزرگوار ایشان همچون ماه و ستاره ، چنان خیره کننده تابیدند که تا بشر در این کره ی خاکی حیات دارد ، بالاتر از آن پیدا نخواهد شد . اوج همه ی فضایل را در حد اعلای آن به نمایش گذاشتند و چون این پدیده دارای ابعاد متنوع و متفاوت و جهات جامعی هست ، ضریب نفوذ آن هم در بین جامعه اسلامی در طول تاریخ و هم در بین افراد غیر مسلمان ولی آزاد اندیش ، بسیار بالاست.
ماهاتما گاندی، رهبر بزرگ انقلاب هندوستان، می گوید: «من برای هند چیز تازه ای نیاوردم؛ فقط نتیجه ای را که از مطالعات و تحقیق هایم درباره تاریخ زندگی قهرمانان کربلا به دست آورده بودم، ارمغان ملت هند کردم. اگر بخواهیم هند را نجات دهیم واجب است همان راهی را بپیماییم که حسین بن علی علیه السلام پیمود». گیبون، مورخ معروف انگلیسی، می گوید: «با آن که مدتّی از واقعه کربلا گذشته و ما هم با صاحب واقعه هم وطن نیستیم، مع ذلک مشقّات و مشکلاتی که حضرت حسین علیه السلام تحمّل نمود، احساسات سنگ دل ترین خواننده را بر می انگیزد، چندان که نوعی عطوفت و مهربانی نسبت به آن حضرت در خود می یابد». آنطون بارا اندیشمند مسیحی می نویسد: «اگر حسین از آنِ ما بود، در هر سرزمینی برای او بیرقی برمی افراشتیم و در هر روستایی برای او منبری برپا می کردیم و مردم را با نام حسین به مسیحیّت فرا می خواندیم».از این گونه اظهارات و اعترافات زیاد است و گویای عمق نفوذ سید الشهدا در اقشار مختلف بشر است.
مسلما چنین پدیده ای که هم شدیدا دارای بعد عاطفی هست ، هم ابعاد فوق العاده ی حماسه را دارد ، هم توحید و ارزشهای اسلامی و انسانی در آن موج می زند ، روابط مستحکم خانواده را به تماشا می گذارد ، نوع دوستی و حقوق بشر را بازگو می کند و در عین حال در اهداف و آرمانهای سیاسی خود ، حکومت صالحان را پیجویی و مطالبه می کند ، برای شیعه دارای پتانسیل عظیمی است که در طول تاریخ از آن برای ادامه حیات خود استفاده کرده و به آن مدیون است .
بخاطر همین پتانسیل عظیم و کارایی فوق العاده ی آنست که دشمنان قسم خورده ی شیعه و ادیان آسمانی ، شدیدا در پی حذف یا انحراف از معیار آن می باشند و هزینه های گزاف برای آن می کنند.
بحث آسیب شناسی عزاداری امام حسین (ع) را چگونه ارزیابی می کنید؛ با توجه به اینکه اخیرا مداحی های این ایام توسط برخی مداحان تحریف شده است؟
همانطور که عرض کردم به علت نقش حیاتی قیام سید الشهدا و عزاداری سنتی برای ایشان در ادامه حیات شیعه ، دشمنان برنامه های وسیعی برای نابودی یا به انحراف کشاندن این مجالس داشته اند و اخیرا تشدید کرده اند . از نفوذ در بدنه شیعه و ایجاد مراجع وابسته به غرب ، نفوذ در مادحین مشهور و بیوت آنها ، ایجاد شبکه های ماهواره ای در این خصوص ، ترویج خرافات و ده ها برنامه آشکار و پنهان دیگر که البته کار دشمن دشمنی است و از او غیر از این انتظاری نیست لیکن آنچه نفوذ و برنامه های دشمن را موثر می کند ، غفلت متولیان این امر و مدیران موثر چه مدیران حکومتی چه مدیران سنتی این حوزه است . این غفلت ، عدم نظارت ، اختلاف سلایق ، بی برنامگی ، تنبلی و عدم مسئولیت پذیری ، کار را به جایی رسانده که هر کسی در هر جایی ، هر کاری که بخواهد می تواند بدون دغدغه به انجام برساند ، هر شعری و روضه ای و نوحه ای بخواند بدون اینکه مورد مواخذه جدی قرار بگیرد در حالی که بزرگترین ضربات را دارد به پیکره تنومند قیام سید الشهدا می زند.
واقعیت این است که اولا سید الشهدا سنگر آخر شیعه است که اگر فتح شود خدای نکرده ، همه چیز فتح خواهد شد و ثانیا جریان نفوذ یک جریان جدی است که متاسفانه جدی گرفته نشده است . کاندولیزا رایس ، وزیر خارجه دولت بوش ، صراحتا اعلام می کند که ما برای ولایت فقیه و برای کاهش تاثیرات هیات مذهبی در ایران برنامه داریم . مقام معظم رهبری فرمودند جریان نفوذ را جدی بگیرید . به فرمایش امیر المومنین (ع) اگر به موقع و برای مبارزه با دشمن بیدار نشویم ، با چکمه های دشمن بیدار خواهیم شد.
به نظر من در درون جوامع هیاتی و تکیه های عزاداری مان ، سه آسیب جدی داریم که باید برای آن برنامه ریزی فوری و اورژانسی داشته باشیم . یکی دوری و ناآگاهی بدنه ی مذهبی ما از اهداف دینی در عین عمل به مناسک دینی . دوم قشری و سطحی عمل کردن نخبگان این حوزه چه در اشعار و نواحی و عزاداریها چه در برنامه های مدیریتی هیات ، سوم اختلاف بین متولیان و تکه تکه شدن این بدنه ی واحد است و مسایل دیگر را می توان بعد از حل مسایل فوق ، براحتی کند کرد و نباید خیلی مسایل کوچک را بزرگ کرد . چیزی که مهم است میزان نزدیکی ما در عمل و رفتار ، به قرآن و سنتهای اهلبیت است.
راهکار تقویت نهاد هیات های مذهبی را در چه می بینید؟
اگر ما به قول حضرت امام اولا عزاداری سنتی را تقویت کنیم و دوما مراقب انحراف از معیار خودمان نسبت به فرمایشات اهل بیت ، شناخت و معرفت واقعی سید الشهدا و نهادینه سازی آن اهداف در برنامه ها اشعار و عزاداریهایمان باشیم همه چیز درست میشود .
ضمن اینکه به عقیده ی بنده ما ناچاریم رویکرد خود را از تبلیغی به تربیتی تغییر دهیم . یعنی بجای اینکه بیاییم و فقط شلوغی مجلس ، سر و صدای زیاد ، سینه زنی پرشور ، و حتی سوز و اشک فی المجلس را هدف بگیریم که البته همین هم خوب و غنیمت است ، بیاییم در کنار این اهداف و با اولویت بالاتر ، در طول سال ، برای تربیت دینی مستمعین خود برنامه داشته باشیم. عمل به واجبات دینی و ترک محرمات الهی ، روابط اجتماعی اهل بیتی ، مهرورزی به یکدیگر ، حل مشکلات دنیوی و اخروی هم ، انس با قرآن و عمل به آن ، کمک به نیازمندان ، مطالعه و افزایش آگاهی مستمعین و مدیران ، شناخت هر چه بیشتر اهل بیت (ع) ، شناخت اوضاع سیاسی اجتماعی جهان معاصر ، دشمن شناسی ، اصول تحکیم روابط خانواده ، اصول تربیت دینی و اسلامی فرزند ، شیوه ی درست توسل و ارتباط با خدا و. … که یک انسان معمولی را در طول زمان تبدیل به یک انسان مومن در راستای فرمایشات نجاتبخش اهل بیت می کند.
حد و مرز “نوآوری در عزاداری” چیست، چگونه آن را باید با سنت ها تلفیق کرد؟
نوآوری لازم ولی شرایط و قالب دارد ، خلاقیت می بایست بر مبنای یک تفکر آرمان گرایانه بر اساس راه طی شده و بر اساس نیازهای روز باشد . آرمانها و اهداف و اصول ، از قران فرمایشات اهلبیت (ع )قابل برداشت است و غیر از آن انحراف . نیازهای روز گرچه زیاد و متنوع و متکثر شده لیکن بعضا دارای تضادهایی هم با آرمانهای می باشد.
مثلا استفاده از ملودی های ناهمگون ، حرام و یا حداکثر شبهه ناک ، قطعا نمی تواند با اصل هدایتگری هیات سازگار باشد . ترویج تنوع سبکی و اینکه هر روز یک سبک جدید خوانده شود و این نهادینه شود قطعا مداح را به سمت استفاده از ملودیها و اشعار ناهمگون خواهد برد . شیوه های جدید سینه زنی که گاها شبیه نوعی رقص و تداعی کننده ی مسایل نامتعارف می باشد از این نوع است که باز هم برای آن فکری نشده . گاهی هم تنبلی و زحمت نکشدن برای کار ، انسان را مجبور به استفاده تقلیدی از نغمات و اشعار ناسازگار می کند و اسمش را نوآوری می گذارد .
برای نوآوری که مورد رضایت اهل بیت هم باشد باید زحمت کشید و کار کرد . به عقیده بنده در بحث سبک ها و ملودیها و شیوه ی اداره مجلس ، جناب آقای محمود کریمی ، تا حدودی مناسب و منطبق با اصول ، دست به نوآوری زدند که می تواند الگوی موفقی برای دیگران باشد . البته ایرادهایی هم هست که در جای خود قابل بحث است.
چرا بهار و اوج عزاداری امام حسین (ع) دهه اول محرم است؟و چرا بعد از عاشورا خیلی از عزاداری ها برچیده می شود؟
اینکه چرا دهه ی اول اینقدر پرشور است دو دلیل روایی دارد یکی فرمایش امام رضا (ع) به ریان ابن شبیب است که فرمود پدرم موسی ابن جعفر (ع) از روز اول محرم محزون و غمگین بودند تا روز عاشورا که در روز عاشورا گریه ی شدید داشتند . یکی هم فرمایش امام صادق (ع) به ابوبصیر است که فرمودند روز اول محرم ، خداوند ، پیراهن خانوی جدمان حسین (ع) را در عرض خود آویزان می کند و به این سبب تمام زمین و آسمان از روز اول محرم محزون می شوند .
البته همراهی کاروان امام سجاد (ع) و زینب کبری (س) بعد از عاشورا از سنتهای قدیمی اجدادمان بوده که بسیار مورد تاکید است و خیلی از علما دو ماه محرم و صفر را طی مراسمات مختلف با لباس مشکی ، تعظیم می کردند و به عزاداری مشغول بودند . گرچه تعمیم آن به کل جامعه باید با برنامه و بررسی بیشتر باشد.
نکته ای اگر در پایان مانده بفرمایید؟
اولا تشکر از دغدغه ی مقدس شما در ترویج اصالت مجالس اهل بیت (ع) دوما توصیه ی برادرانه به مدیران محترم هیات و مداحین بزرگوار که اجرشون نزد خداوند قطعا محفوظ خواهد بود بابت این خدمت بی بدیل که حساسیت های خود را بالاتر از اینکه هست ببریم . شناخت ، آگاهی ، مطالعه ، نشست با علما ، زحمت بیشتر ، برنامه ریزی دقیق تر و توجه به قشر جوان بیش از پیش شود . سوما به مدیران دولتی و متولیان امر که بودجه های غیر ضرور و کم اثر خود را به سمت ترویج مجالس اصیل اهل بیت سوق دهید که دشمن خیلی بیش از ما برای دزدیدن این گوهر گرانبها سرمایه گذاری کرده است.
خبرنگار : عارف طحان
نویسنده : سیدفرید ایزدی