حوزه فرهنگ و هنر، همواره به دلیل وسعتی که دارد مورد توجه و پرسوال بوده است. به سراغ محمدرضا علیزاده، مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان کرمان رفتم تا بخشی از این سوالات را با او در میان بگذارم. آن چه در پی می‌آید گفت‌وگوی من با مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان است. در این گفت‌وگو از مهم ترین چالشی که در حال حاضر پیش رویش وجود دارد سخن به میان آمده تا موضع گیری در برابر برگزاری کنسرت‌ها. با گفتارنو همراه باشید:
**برای شروع بگویید به نظر شما مهم‌ترین چالش ها در حوزه فرهنگ چیست؟
حوزه فرهنگ و هنر حوزه وسیعی است و دستگاه‌های مختلفی با توجه به ماهیتی که برای‌شان تعریف شده است در این حوزه مشغول به فعالیت هستند که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم به طور خاص در زمینه فعالیت‌های فرهنگی و هنری شرح وظیفه و اهدافی دارد که در این راستا سه وظیفه عمده دارد. یکی حمایت، دیگری هدایت و سومی نظارت است.
در بخش‌های نظارتی مشکلاتی داریم مثل مشکلات حوزه پرسنلی که امور جاری پرسنل است.در بحث‌های حمایتی هم کمک به موسسات و انجمن‌های غیردولتی برای فعالیت‌های فرهنگی و هنری مطرح است. در بحث‌های هدایتی هم موضوع سیاست‌گذاری را دنبال می‌کنیم که معمولا یک سری سیاست‌های بالادستی را داریم که ازمصوبات مجلس، هیئت وزیران و دستورالعمل‌هایی که وزارت خانه ابلاغ می‌کند، ما هم ابلاغ می‌کنیم در بدنه اداره کل که اجرایی شود.
مهم‌ترین مشکلی که در حوزه فرهنگ و هنر داریم، منابع و اعتبارات است. پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام مانده و با مشکلاتی که دولت دارد قطعا امکان اتمام این پروژه‌ها، نیست و باید بر اساس راه‌کارهای قانونی به بخش غیردولتی با حفظ کاربری این پروژه‌ها واگذار شود. مشکل دیگر بحث منابع جاری ما است و چیزی در حدود 90 درصد اعتبارات جاری ما صرف دو بخش نظارت و هدایت میشود که چیزی کمتر از 10 درصد از بودجه ما، صرف حمایت میشود که 90 درصد پرسنلی است، 5 درصد پشتیانی و 5 درصد هم حمایتی. البته بودجه ما بودجه اندکی است و انتظارات جامعه بسیار زیاد است و موسسات ظرفیت‌های بالایی برای انجام کار دارند و معتقدم که کار فرهنگی باید حمایت شود.
گفتنی است حمایت‌ها فقط نباید به سمت دولت برود و این نگاه ویژه وجود داشته باشد که فقط دولت حمایت کند. قطعا بنگاه‌های غیر دولتی، موسسات خصوصی و خیرین فرهنگی باید برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و هنری کمک کنند.
از سال گذشته تا به الان چیزی در حدود 450 برنامه فرهنگی و هنری در استان کرمان داشته‌ایم و این برنامه‌ها وقت زیادی از ما در بحث‌های نظارتی گرفته است پس در وزارت ارشاد وقت زیادی در بحث‌های نظارتی هزینه میشود و تلاش میشود برنامه‌ها در چارچوب ضوابط و مقررات خودش اجرا شود.
** حوزه فرهنگ در اقتصاد مقاومتی چه نقشی می تواند داشته باشد؟
همان طور که مستحضرید امسال توسط مقام معظم رهبری سال اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل نامگذاری شد و در همین راستا ستاد فرماندهی اقتصاد مقادمتی در کشور و در استان‌ها شکل گرفت و برای هریک از دستگاه‌ها وظایفی مشخص شد.
در اواخر سال 92 در 24 بند سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری به دولت ابلاغ شد که از این 24 بند سه بندش مربوط به گفتمانسازی مسائل فرهنگی بود. براساس همین سیاست‌های کلی 12 برنامه تعریف شد که بر اساس همان 12 برنامه وظایف دستگاه‌ها مشخص شد و بنا شد هریک کاری انجام دهند و وزارت ارشاد هم همین طور.
یکی از برنامه‌هایی که در حوزه گفتمان سازی مطرح شد بهره‌گیری از ظرفیت رویدادها و آثار فرهنگی و هنری برای جلب مشارکت همگانی در حمایت از تولید ملی و اصلاح الگوی مصرف بود که بر اساس این پروژه ملی، پروژه‌هایی در سطح استان هم با این موضوع در حال پیگیری است. پنج پروژه در کمیته اقتصاد مقاومتی اداره کل در حال دنبال است که هر پنج پروژه به ستاد اقتصاد مقاومتی استان اعلام شده و مصوب هم شده‌اند و تفاهم‌نامه‌های مربوطه هم تنظیم شده است.
یک از این پنج پروژه حمایت از تولیدات فرهنگی و هنری با موضوع اقتصاد مقاومتی است، دیگری تشکیل تالارهای گفت‌وگو با برش شهرستانی است. معرفی کارآفرینان برتر در حوزه اقتصاد فرهنگ و هنر هم یکی دیگر از این پروژه‌هاست. همچنین حمایت از تولیدات نرم‌افزاری و محتوای فرهنگی برای استفاده از فضای مجازی هم از این پروژه‌های پنج گانه است و دیگری همایش مدیران و معاونین دستگاه‌های اجرایی با موضوع اقتصاد مقاومتی و اصلاح الگوی مصرف است و در این مورد بیشتر به دنبال این هستیم تا تجربیاتی که دستگاه‌های اجرایی در زمینه اقتصاد مقاومتی دارند، مبادله و جمع‌آوری شود و نهایتا بتوانیم تجربیات را به دستگاه‌های مختلف تعمیم دهیم.
تشکیل تالارهای گفت‌وگو یکی از برنامه‌های خوب و قابل اهمیت است. اقتصاد مقاومتی باید به یک گفتمان رایج در بین مردم تبدیل شود و از گفتمان رسمی خارج و فقط در سطوح دولتی به آن نپردازند و برای مردم روشن شود که مسائل و مشکلات اقتصادی موجود در جامعه را وورود مردم می‌تواند حل کند.
اقتصاد مقاومتی واقعا یک شعار نیست و یک نظام فکری است که توسط مقام معظم رهبری مطرح شده و در راستای توسعه اقتصادی کشور با درنظر گرفتن مبانی اسلامی، توانمندی‌های داخلی و هم تعامل با اقتصادهای کشورهای دنیا بنا شده است. برای تحقق این نظرم فکری نیازمند آشنایی بیشتر مردم با این مقوله هستیم.
بر همین اساس خود تالارهای گفت‌وگو بیشتر با این نگاه تشکیل میشود و یک ضلع مهم تالارهای گفت‌وگو، رسانه‌ها و مطبوعات هستند و ضلع دیگر آن کارشناسان و یک ضلع هم جامعه هدف و افراد ذی‌نفع هستند که نهایتا باید خروجی داشته باشد و روی نکات کلیدی مطروحه باید کار شود و به عبارتی تالارهای گفت‌وگو خوراک برای نشریات آماده می‌کنند که بتوانند حول این مسائل کار کنند.
در تالارهای گفت‌وگو محدودیت خاصی نداریم ولی با همفکری اساتید دانشگاه در علوم مرتبط ده موضوع را انتخاب کرده‌ایم که به نظر ما مسائل و مشکلاتی است که در جامعه وجود دارد و در تالارهای گفت‌وگو باید به آن پرداخته شود. این موضوعات عبارتند از زن و مدیریت اقتصادی – اصلاح الگوی مصرف – صیانت از منابع طبیعی و حفظ محیط زیست – اقتصاد فرهنگ و هنر – سرمایه‌گذاری و بورس – فرهنگ کار و کار آفرینی – سبک زندگی ایرانی و اسلامی – اقتصاد، اخلاق، رفتار و آموزش – فرهنگ پرداخت مالیات و عوارض – کالای قاچاق
مطبوعات و رسانه‌ها به صورت عملی وورد پیدا کنند و در این زمینه‌ها کارشناسانی را دعوت کنند و با نمایندگان اصناف مختلف گفت‌وگوهای سه جانبه یا چند جانبه صورت دهند و بتواند خروجی داشته باشند یک کار ویژه انجام شده است و این اقدام باعث میشود اقتصاد مقاومتی تبدیل به دغدغه همه مردم در تمام سطوح شود.
**نگاه دولت به اجرای برنامه های هنری و فرهنگی و حمایت از رخدادهای فرهنگی چگونه است؟
وظایف اصلی انجام اقداماتی چون صدور مجوزها، ایجاد زیرساخت‌ها، آماده سازی بستر برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و هنری و ... است و سیاست اصلی این است که کار فرهنگی توسط خود مردم و نهادهای مدنی فرهنگی غیردولتی انجام شود. ما هم در استان این بحث را پیگری می‌کنیم که برون سپاری فعالیت‌های فرهنگی و هنری به خود مردم و مخصوصا نهادهای دولتی صورت پذیرد. یک بخشی از حمایت دولت شامل بحث‌های حاکمیتی و زیرساختی است و در حد خودش هم یک حمایت‌های مادی و اعتباری وجود دارد و کمک میشود.
تدریجا بخش‌های غیر دولتی باید از دولت جدا شوند و وارد این سیستم شویم که کارها به بخش‌های غیردولتی واگذار شود و به این باور برسیم که توانایی در نهادهای مدنی غیردولتی وجود دارد. پیگیر این موضوع به صورت یک سیاست کلی هستیم. همچنین موضوع دیگری را که با جدیت پیگری می‌کنیم واگذاری اقدامات از مرکز به شهرستان‌ها است که برای مثال جشنواره تئاتر در سیرجان برگزار شد یا جشنواره شعر آزاد که در بردسیر برگزار شد و تمرکز زدایی نیز به طور ویژه در دستور کار است. ما با همان اعتبار اندک تلاش وسیعی را انجام می‌دهیم و در کنارش از منابع غیردولتی هم بهره می‌بریم.
**چرا در اولویت بندی دولت ها فرهنگ نقش اساسی ندارد و اگر دولت ها در جایی با چالش مواجه شوند ابتدا از بودجه فرهنگ کاسته می شود، به نظر شما دلیل این کار چیست؟
مسئولین مملکت نگاه‌شان به فرهنگ نگاه ویژه‌ای است و همه اعتقاد دارند که زیربنای هرگونه توسعه‌ای از جمله سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، توسعه فرهنگی است و قطعا این باور وجود دارد.
از آن طرف ما در جریان مشکلات و مسائل دولت از جمله تبعات تحریم‌ها که باعث کاهش منابع نفتی شد، هستیم و وابستگی دولت به نفت از جمله این مشکلات است.
نکته مهمی را که با توجه به مشکلات مالی که باید بگویم این است که اعتبارات ما کاهش پیدانکرده، ضمن آن که افزایش چندانی هم نیافته است.
در استان کرمان شهرستان‌ها با هم از نظر اقتصادی متفاوتند. در شهرستان‌هایی که بنگاه‌های اقتصادی قوی داریم و این بنگاه‌ها تا حدودی تعهدات اجتماعی و فرهنگی خودشان را ایفا می‌کنند و در عرصه حاضر می‌شوند، کمترین مشکل مالی را داریم ولی در عوض در شهرستان‌هایی که از محرومیت بیشتری برخوردار هستند ما بیشترین مشکل را در بحث منابع مالی برای حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و هنری داریم. بنده به عنوان مدافع حوزه فرهنگ می‌دانم بخش اعظمی از مسائل این حوزه، مالی است.
اگر ما به یک اقتصاد پویا برسیم قطعا در آن صورت است که منابع لازم برای حوزه فرهنگ هم تامین میشود. اگر روزی از نفت جداشدیم و توانستیم یک اقتصاد پویا و متکی به درون داشته باشیم، مطمئنا فرهنگ مان هم منابع مالی‌اش فراهم خواهد شد. در استان کرمان جا دارد از استاندار محترم تشکر کرد که این حجم طرح‌ها را در حوزه‌های اقتصادی اجرا می‌کنند که در آینده مطمئنم همه حوزه‌های از این طرح‌ها بهره خواهند برد.
**فکر می کنید چرا در دولت آقای روحانی کنسرت‌های موسیقی به یک موضوع عمده تبدیل شد. چقدر از این موضوع را سیاسی و چقدر از آن را دغدغه مندی فرهنگی می دانید؟
به نظر من کسی نمی‌تواند منکر اصل موسیقی شود و آن را نمی‌توان از جامعه جدا کرد. موسیقی نیاز طبیعی بشر است.
بیشتر دوستانی که در این زمینه دغدغه دارند ممکن است در بحث‌های اجرای موسیقی و فضای برگزاری موسیقی باشد. اخیرا بعضی جاها اصل موسیقی را هم زیر سوال می‌برند که این موضوع قطعا پذیرفته نیست. این که چقدر موضوع کنسرت‌ها سیاسی است با یک آمار به سادگی مشخص میشود. سالانه بین 35 تا 40 کنسرت در سال چه در دولت قبل و چه در این دولت برگزار شده یعنی به این صورت نبوده که ناگهان یک اتفاق خاصی افتاده باشد که این هجمه‌ها شروع شده باشد و به نظرم بعضی از دوستان به دلیل عدم شناخت این گونه موضع می‌گیرند. البته تحرکاتی هم ممکن است وجود داشته باشد. می‌خواهم بگویم خود این آمار گواه این موضوع است.
ضمن این که در نظامی مشغول به فعالیت هستیم که زیر چتر مقام معظم رهبری قرار داریم و براساس قوانین ومقرراتی که وضع شده، فعالیت می‌کنیم. این موضوع را هم باید عنوان کنم که شاید در سال 100 نفر متقاضی برگزاری کنسرت هستند اما نهایتا ما به 35 تا 45 کنسرت مجوز می‌دهیم. یعنی حساسیت‌ها را در نظر می‌گیریم.
نکته مهم دیگر این است که در جریان برگزاری یک کنسرت دو سه دستگاه نظارت می‌کنند تا مجوز یک کنسرت صادر میشود. اگر دغدغه مخالفین نحوه اجرای درون سالن کنسرت است که این دغدغه در جامعه هم هست. باید کنترل و نظارت کرد که ما قطعا اگر ایرادی است، می‌پذیریم.
ضمنا کنسرت را وزارت ارشاد برگزار نمی‌کند، موسسات غیردولتی‌ای هستند که از این طریق امرارمعاش و کنسرت برگزار می‌کنند. اگر کنسرتی براساس ضوابط قانونی مجوز می‌گیرد، کنسل شود آن موسسه میلیون‌ها تومان ضرر می‌کند و ممکن است زندگی فرد صاحب موسسه تحت تاثیر قرار گیرد، فردی که کارش هنر موسیقی است.
اگر این طوری است که ما باید رشته موسیقی را در هنرستان و آموزشگاه‌های آزاد تعطیل کنیم. از یک طرف موسیقی دان تربیت می‌کنیم و از طرف دیگر اجازه اجرا نمی‌دهیم و بعضا اصل موسیقی را هم زیر سوال می‌بریم. زمانی که فضا برای عرضه هنر یک هنرمند به مردم وجود نداشته باشد، فلسفه هنر زیر سوال می‌رود. انشاالله فضای مناسبی به وجود آید که هنر مندان موسیقی ما و موسسه‌های هنری مجوزدار هم دغدغه‌های‌شان کم شود و با خیال راحت کار کنند و ما هم نظارت مان را انجام خواهیم داد.
قطعا ما به نظرات متدینین نگاه ویژه داریم و مورد نظر قرار می‌دهیم و معتقدیم بعضی از نکاتی که مطرح میشود از سر دلسوزی است و امید داریم بتوانیم چالش‌ها را به حداقل برسانیم.
**صحبت پایانی...
ضمن تشکر از شما به طور خاص و ویژه باز هم تاکید می‌کنم نقش رسانه‌ها و مطبوعات در تبیین اقتصاد مقاومتی نقشی ویژه است و متاسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم مردم را با این موضوع آشنا کنیم که امیدوارم این اقدام هم انجام شود.