حال "زریوار " خوب نیست

به خبرگزاری برنا،  هر توریستی که به استان کردستان سفر کند، بدون شک، اسم "دریاچه زریوار" را شنیده است و به همین خاطر به شهر مریوان خواهد رفت و از این دریاچه که در فاصله ۳ کیلومتری غرب این شهرستان قرار دارد؛ دیدن خواهد کرد. دریاچه ای که با قرار گرفتن در یک دره نسبتاً وسیع، از دو طرف غرب و شرق با کوه های پوشیده از جنگل احاطه شده‌است.  پوشش غالب اراضی در این منطقه را جنگل و بیشه زارهای نیمه انبوه تشکیل داده است که گونه غالب جنگلی آن بلوط بوده و این در حالی است که سایر گونه‌های جنگلی دیگر مانند گلابی وحشی، زالزالک، بادام در شیب ها و نقاط مختلف آن خودنمایی می‌کنند.

همچنین این دریاچه گونه های مختلفی از پستانداران از جمله؛ سگ آبی ، روباه ، خوک وحشی ، خرگوش ، گراز و نوعی گربه وحشی (Filis catus) در دل خود جای داده است.

 لازم به ذکر است که گونه ‌های یاد شده به ویژه پرندگان، همه پرندگان تالاب را شامل نشده بلکه شامل پرندگانی است که بصورت اکثریت بوده و برای افراد قابل مشاهده و تشخیص‌اند که این گونه ها در طبقه‌بندی تالاب‌ها حائز اهمیت است .

ورود گونه‌های غیر بومی برای تولید آبزیان، فعالیت به ظاهر مفیدی است که پیامدهای آن زیاد مورد جلب توجه نیست، در حالی که در نابودی گونه‌های بومی و کاهش ارزش های تالابی نقش موثری دارد. سیاستگذاری‌های درست تصمیم گیران و دادن اهمیت به تالاب ها با تکیه بر مسائل فرهنگی، اجتماعی نقش بسزایی در این زمینه می‌تواند ایفا نماید.

این دریاچه علاوه بر زیبایی های خاصی که دارد و روح و روان هر مسافری را سیقل می بخشد، امکاناتی برای گردشگران از جمله؛ خرید از بازارچه مرزی باشماق که در فاصله ۱۶ کیلومتری آن قرار دارد، نمایشگاه‌های صنایع دستی، بودن پارکینگ در کنار دریاچه، هتل چهار ستاره زریوار در کنار دریاچه و هتل چهار ستاره نوروز در مریوان، را در پی دارد.

وجود دریاچه زریوار و نفوذ توده های مرطوب زمستانی و بهاری در مریوان، تاثیر فراوانی در مرطوب و معتدل شدن هوای این ناحیه دارد، رطوبت هوا و بارش های مناسب در این منطقه موجب ایجاد پوشش گیاهی زیبایی در این ناحیه شده است.

وجود دریاچه زریوار در میان جنگل های انبوه و زیبای بلوط و گونه ها مختلف درختان جنگلی، سرزمینی با شکوه را در غرب ایران پدید آورده است و آن را به مهم ترین جاذبه گردشگری غرب کشور تبدیل کرده است.

آب این تالاب شیرین است و از تعدادی چشمهٔ کف‌جوش و بارش نزولات آسمانی تأمین می‌شود. در بیشتر زمستان‌ها سطح دریاچه کاملاً یخ می‌بندد. دریاچه زریوار بزرگترین چشمه آب شیرین جهان است که با ارتفاع 1285 متری از سطح دریا و طول 6 کیلومتر و عرض متوسط 3 کیلومتر با مساحتی برابر با 3292 هکتار است. در این دریاچه  که در سال 86 به عنوان بیست و سومین تالاب عضو کنفواسیون رامسر ثبت شده 97 گونه پرنده، 32 گونه پستاندار، 13 گونه خزنده، 11 گونه ماهی و 100 گونه گیاهی شناسایی شده است که می توان در این میان به گیاه گوشگ یا گوشت خوار که گونه ای نایاب در آسیا است اشاره کرد و در کنار آن گونه های دیگر نیز وجود دارند که هنوز به دلیل عدم انجام طرحهای مطالعاتی شناسایی نشده اند.

نکته قابل توجه دیگر در مورد آن، این است که هیچ رودخانه ای به این دریاچه وارد نمی شود و آب دریاچه از ذوب شدن برف های کوه های اطراف و تعدادی چشمه های خودجوش در کف دریاچه تامین می شود.

در زمستان به علت برودت هوا و همچنین شیرینی آب دریاچه یک لایه یخ، سطح دریاچه را به طور شگفت انگیزی می پوشاند، ولی نزدیک به 60 نقطه در این دریاچه یخ نمی زند و آن هم محل قرار گرفتن همین چشمه های خودجوش دریاچه است و این گونه است که می توان در زمستان به وجود این چشمه ها که عامل تامین کننده آب زریوار هستند؛ پی برد. زریوار علاوه بر زیبایی و شناخته شدن به نام یک منطقه تفریحی نقش بسیار مهمی نیز در کشاورزی منطقه ایفا می کند. همچنین صید ماهی به واسطه وجود انواع ماهیان خوراکی از جمله سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی، کپور معمولی، و مار ماهی در این دریاچه رونق زیادی دارد و یکی از تفریحات پر طرفدار در این منطقه به شمار می رود.

تنوع اقلیمی و شرایط مناسب دریاچه برای زندگی پرندگان بومی و مهاجر در فصل های مختلف، محیطی مناسب را برای زیست این پرندگان به وجود آورده است، که از جمله این پرندگان می توان به فلامینگو، پلیکان، اردک سبز و پرستوی دریایی اشاره کرد.

این دریاچه هم اکنون روزگار خوبی را سپری نمی کند و گفته می شود که سطح آب آن کاهش پیدا کرده و اقدام مثبتی برای احیاء و ساماندهی آن  طی چند سال گذشته انجام نشده و وعده ها فقط در حد حرف باقی مانده و چشم انداز بدی هم از آن در ذهن گردشگران باقی گذاشته است.

احداث سد خاکی در قسمت جنوبی این دریاچه، ورود رسوبات و شن های جاری و فضولات حیوانی و انسانی به آن، از طریق بند انحرافی قزلچه سو، ورود فاضلاب های انسانی و مواد زائد جامد روستاهای حاشیه تالاب بالغ بر 9 روستا به آن از جمله مشکلات زیست محیطی آن است.

از دیگر مشکلاتی که نگین مریوان، با آن دست و پنجه نرم می کند می توان به تخریب جنگل های اطراف دریاچه و عواقب حفر چاه های متعدد و بهره برداری بیش از اندازه آن ها، فعالیت های غیر اصولی تفریحی و ماهیگیری، شکار بی رویه، قایقرانی، عدم نظارت و کنترل مسئولان، نبود شناخت کافی و درک روشن از مسائل زیست محیطی در میان اقشار مختلف جامعه و مسئولان و شکار غیر مجاز پرندگان و پستانداران اشاره کرد.

طبق گفته مسئولان، این دریاچه در شرایط معمولی باید حداقل 30 میلیون متر مکعب آب داشته باشد و اگر سطح آن از این میزان پایین تر بیاید خطرساز خواهد بود و این در حالی که روز به روز از میزان سطح آب آن کاسته می شود و گویی که قرار نیست در خصوص این معضل فکری اندیشیده شود.

از طرف دیگرافزایش بی رویه جمعیت و گسترش شهرنشینی در مریوان به گونه‌ای است که تهدیدات مختلفی را برای دریاچه زریوار ایجاد کرده است به گونه ای که ساخت و سازها روز به روز به دریاچه نزدیک تر می شوند و نیاز است که مسئولان با آن مقابله کنند.

کارشناسان استانی بر این باور هستند که روند نابودی این دریاچه در چند سال اخیر نتیجه عدم کارایی شهرداری و شرکت عمران و توسعه زریوار به عنوان متولیان امر است و به همین دلیل باید شهرداری با جدیت بیشتری در خصوص بهره برداری از این ظرفیت ها ورود پیدا کند.

یکی از موضوعاتی که هم اکنون مردم مریوان در خصوص دریاچه زریوار از مسئولان درخواست دارند؛ بحث لایروبی دریاچه است که بعضی از کارشناسان محیط زیست مریوان، لایروبی دریاچه زریوار را در حال حاضر عملی نمی دانند و معتقد هستند که لایروبی این دریاچه به ضرر آن است و به همین دلیل در صورت عملی کردن این کار خسارت جبران ناپذیری به این دریاچه وارد خواهد شد.

البته لایروبی دریاچه زریوار منوط به اثبات تحقیقات علمی مبنی بر لزوم اجرایی کردن آن است که در غیر این صورت و در حال حاضر برنامه های عملیاتی برای لایروبی کامل زریوار در دستور کار قرار ندارد چرا که انجام بدون مطالعه این کار خسارت های جبران ناپذیری را به آن وارد می کند.

برای بهبود شرایط فعلی دریاچه زریوار به یک مدیریت واحد و اختصاص اعتبارات اساسی نیاز است و تعیین حریم آن، یکی دیگر از اولویت های اصلی است که با مشخص شدن آن، بسیاری از مشکلات فعلی برطرف می شود و این امر با علامت گذاری و وسایل مشخص موجب عدم تصرف توسط افراد دیگر می شود .

بدیهی است که زریوار برای ادامه حیاتش نیازمند هم اندیشی وهمکاری همه سازمان های مربوطه و توجه بیشتر همه شهروندان و گردشگران به حفظ آن است.

سال گذشته بود که مسئولان از تشکیل کمیته نجات بخشی دریاچه زریوار خبر دادند ولی هنوز این کمیته نتواسته است که نسبت به تعیین تکلیف چاه های غیر مجاز و نجات این دریاچه کار مثبتی انجام دهد.

متاسفانه این دریاچه شرایط مساعدی ندارد و آب آن پایین رفته و از محیط آن کاسته شده و بهتر این است قبل از این که خیلی دیر شود و وضعیت آن از این حادتر شود برای بهبود شرایط آن فکری اندیشیده شود که البته در این راستا هم نیاز است که مردم بومی منطقه که محل سکونت آنان در نزدیکی این دریاچه است و با چشمان خود شاهد مرگ تدریجی آن هستند؛ با مسئولان هم سو شوند و تمام تلاش خود را برای احیای آن که بدون شک یکی از زیباترین و دیدنی ترین جاذبه های استان کردستان و غرب کشور است، به کار گیرند. در غیر اینصورت زریوار نیز به سرنوشت دریاچه ارومیه دچار خواهد شد.