عماد هاشمی رفسنجانی، فرزند محسن هاشمی و نوه مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی، در یک بعد از ظهر بارانی میهمان خبرگزاری برنا بود. تصور عمومی از نوه آیت الله هاشمی شاید جور دیگری باشد، مغرور، خشک و پر از تکبر! اما مهندس عماد هاشمی هیچکدام از اینها را نداشت. ساده، صمیمی و البته به شدت محجوب. برای هر جمله ای که می خواهد بگوید فکر می کند و پاسخ هایش را به کوتاه ترین شکل ممکن می دهد. مصاحبه با او به غایت سخت است، نمی خواهد جوابی دهد که خارج از شان پدربزرگش باشد. هنوز پیراهن سیاه بر تن دارد و محاسنش به نشانه غم بلند است.
گفتگوی ما با عماد هاشمی به عنوان "نسل سوم" خاندان هاشمی رفسنجانی شبیه گفتگو با هیچ کس نیست جز جوانی که سالهاست مسوولیت انتشار خاطرات پدر بزرگ را بر عهده دارد.
روزی که آیت‌الله هاشمی دارفانی را وداع گفتند شما کجا بودید و چطور با خبر شدید؟
من در دفتر و سرکار بودم. تماس گرفتند و خبر رسید «حاج آقا مریض احوال هستند» خودم را به بیمارستان رساندم و در مقابل بیمارستان شهدا بود که از تجمع مردم در مقابل بیمارستان بسیار تعجب کردم.
واکنش مردم را در ساعت‌های اولیه چطور دیدید؟
تجمع مردم در مقابل بیمارستان عجیب بود و عجیب‌تر آن بود که پس از خروج ما از بیمارستان این جمعیت بیشتر شده و به واقع چنین حضوری پیش بینی نمی‌شد. اوج محبت مردم را ما در مراسم تشییع حس کردیم و اگر این حجم از لطف و محبت مردم نبود نمی‌توانستیم این غم بزرگ را به دوش بکشیم.
قبل از درگذشت آیت‌الله به نبود او فکر کرده بودید؟
حاج آقا از این مسأله صحبت کرده بودند. با اینکه ما هیچ وقت طاقت گوش دادن نداشتیم. در جمع‌های شخصی و چه در مجامع عمومی از روزهای پس از نبودش گفته بود. این اواخر هم شاهد بودیم از ایشان نقل شده بود؛ «حالا می‌توانم راحت بروم». از این دست صحبت‌ها از ایشان نقل می‌شد ولیکن اتفاق‌هایی هستند که تا تحقق آن صورت نگیرد نمی‌توان به عمق فاجعه پی برد.
همچنان باور این فاجعه برای مردم سخت است. چه باید کرد که جای خالی حاج‌آقا احساس نشود؟
نبود آیت‌الله در جمهوری اسلامی بی‌گمان انکار ناپذیر است. اما شاید بتوان به گونه‌ای عمل کرد که این جای خالی کمتر آزار دهنده باشد. مردم با محبتی که با حضور خود در تشییع پیکر نسبت به آیت‌الله ابراز کردند نشان دادند که او برحق بوده و هیچ وقت آیت‌الله را فراموش نخواهند کرد. حمایت از این مسیر در این میان شفاف است. حاج آقا بارها آینده نزدیک را از مردم خواسته بود و آن حمایت همه جانبه از آقای «روحانی» بود. در حقیقت انتخاب آقای روحانی و به دنبال آن تحقق برجام بود که باعث شد آیت‌الله از فهم سیاسی مردم مطمئن شوند و خود را مستحق آرامش ابدی بدانند و آن جمله معروف را درباره فوت خود گفتند. بنابراین حمایت از دولت و شخص روحانی کمک به سزایی در حفظ راه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی می‌کند.
شما به عنوان نسل سوم خانواده هاشمی رفسنجانی و عضو جوان آن هستید و بخش اعظمی انتشار خاطرات ایشان بر عهده شما بود. اعتماد به جوانان از سوی حاج آقا چقدر بود؟
من به شخصه و از سوی ایشان شاهد این اعتماد بودم و معمولاً نیروهای جا افتاده بسیاری که در کشور در حال فعالیت هستند، یک روزی در ابتدای کار و جوانی با اعتماد آیت‌الله فعالیت خود را آغاز کردند. این نشان دهنده دید مثبت حاج آقا نسبت به جوانان بوده است.
در بحث‌های سیاسی درون خانواده چقدر حاج آقا از نظر نوه‌ها استفاده می‌کرد؟
آیت‌الله همیشه به نظرهای ما توجه می‌کرد و اگر هم به طور مستقیم از ما نظری پرسیده نمی‌شد اما بحث‌های روز سیاسی همیشه در خانه بود و ما هم در این بین نظرات خود را بیان می‌کردیم.
چند سال پیش شما در معیت حاج آقا به سفر حج رفتید و کتابی در این مورد منتشر شد، پس از مدت‌ها فیلم آن هم از صداوسیما پخش شد. چه اتفاقی افتاده که پس از در گذشت آیت‌الله نظر صداوسیما به حاج آقا معطوف شده است؟
من معتقدم سیستم سیاست صداوسیما در رابطه با حاج آقا تغییر محسوسی نداشته است به جز خود چند روز ابتدایی فوت ایشان، در این رابطه ما قبلاً تصاویر را ارسال کرده بودیم و این اواخر هم ما مجدد این تصاویر را به صداوسیما ارسال کردیم. تصاویر بیشتری هم وجود دارد. در این مورد دستور مستقیم آقای علی عسگری بود که باعث پخش فیلم از صداوسیما شد. در آن سفر که من همراه حاج آقا به حج رفتم، خبرنگار صداوسیما همراه ما بود، در واقع خودشان تصاویر کامل را داشتند ولی تصاویر پخش شده از سوی اداره مجمع در اختیار صداوسیما قرار گرفته است و آنها تصاویر روابط عمومی مجمع را پخش کردند.
انتشار خاطرات حاج آقا به همین شکل ادامه پیدا خواهد کرد یا رویه جدیدی را در پیش خواهید گرفت؟
انتشار خاطرات به همین شکل ادامه پیدا خواهد کرد و البته این خواست حاج آقا بود. در حال حاضر سال 73 از حاضر شده است که قبل از درگذشت آیت‌الله به تأیید ایشان و به مراحل نهایی آن رسیده بود که شاهد این اتفاق تلخ بودیم.
بخش‌هایی از خاطرات را حاج آقا می‌گفتند که حذف شود و صلاح نیست به شکل عمومی انتشار پیدا کند؟
معمولا در خاطرات آیت‌الله بخش‌هایی بود که امکان داشت به آبروی افراد لطمه وارد کند. در این صورت، حاج آقا تشخیص می‌دادند آن قسمت‌ها باید حذف شود. البته این اتفاق به ندرت پیش می‌آمد، چرا که معمولا حاج آقا دقت لازم را در نگارش خاطرات خود داشتند.
شایعه‌ای پیش آمده بود که شما قصد خروج از کشور را دارید. صحت دارد؟
این شایعه بارها تکذیب شده است و انگار عده‌ای آرزوهای خود را در قالب شایعه پخش می‌کنند. نه من و هیچ کدام از اعضای خانواده قصد خروج از کشور را نداریم.
هدف پخش این شایعات چیست و چرا عده‌ای تلاش دارند خانواده هاشمی را از کشور بیرون کنند؟
مشخص است، عده‌ای از ادامه راه حاج آقا هراس دارند و این شایعات با هدف ادامه پیدا نکردن راه آیت‌الله هاشمی به وجود آمده است.
پس از گذشت حدود سه ماه از درگذشت آیت‌الله همچنان مردم کشور منتظر وصیت‌نامه سیاسی از سمت آیت‌الله هستند. آیا قرار است چنین وصیت نامه از سوی خانواده ایشان منتشر شود؟
از حاج آقا دست نوشته‌های بسیاری موجود است و امکان دارد ایشان قصد داشتند این نوشته‌ها را در یک قالب گردآوری کنند. امروز در نبود ایشان باید تصمیم بگیریم که آیا صلاح است این نوشته‌ها در یک قالب تنظیم شود یا خبر؛ اما چیزی تحت عنوان خاص «وصیت نامه سیاسی» از ایشان دست ما نیست. پدر من به عنوان وصی و این وظیفه را به عهده دارد.
چقدر پیرامون نگرش‌ها و فعالیت‌های سیاسی برای شما اجبار و اختیار تعیین می‌شد؟
حاج آقا هیچ اجباری در فعالیت‌ها و نگرش‌های سیاسی و اجتماعی ما نداشت. روحیه حاج آقا اینگونه بود و البته مشورت می‌دادند و هدایت می‌کردند ولی اجباری نبود.
پس از درگذشت آیت‌الله هاشمی عکس‌هایی از ایشان منتشر شد که توجه و انتقاد بسیاری از جمله شما را برانگیخت. ظاهراً روال حاج آقا سکوت در برابر صحبت‌های مغرضانه بوده و به نظر می‌رسد که خانواده ایشان هم چنین رویکردی دارند؟
عده‌ای برای بزرگ کردن خودشان صحبت‌هایی را مطرح می‌کنند؛ من عقیده دارم پاسخ به این افراد به طور کلی صحیح نیست. من نسبتاً با نشان دادن عکس‌العمل مخالف بودم و خانواده به طور قاطع برای پاسخگویی اعلام مخالفت کردند. اما چون این بحث در زمان حساسی پیش آمد و خانواده و در شرایط مناسبی نبودیم، عکس‌العمل‌های متقابلی هم به وجود آمد.
این روزها و پس از درگذشت آیت‌الله هاشمی عده‌ای خاطرات مشترکی را با آیت‌الله هاشمی نقل می‌کنند که ممکن است باعث مناقشاتی شود. خانواده و دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله هاشمی چه واکنشی نسبت به این نقل قول‌ها خواهد داشت؟
ما در حال حاضر سازوکاری برای این مسئله نداریم. با توجه به اینکه زمان زیادی از درگذشت حاج آقا نگذشته است، نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که سیستم خاصی برای پاسخگویی به این نقل قول‌ها وجود داشته باشد؛ اما قطع یقین به این شکل خواهد بود که خانواده حاج آقا در مقابل نقل قول‌ها و بیاناتی که نسبت به حاج آقا مطرح می‌شود در مواقع لزوم واکنش نشان خواهد داد. البته در مواردی ما با مسایل پیش پا افتاده و تخریب‌های به نظر مغرضانه‌ای مواجه هستیم که از نظر ما این تخریب‌ها جای پاسخگویی ندارد. در همین مورد اخیر هم فردی لمپنی یک حرف نامربوط زد و در این مسائل نیازی به پاسخگویی نیست. پاسخ دادن به آن فرد که مردم در خصوص روش و منش او شناخت دارند باعث می‌شود تخریبگر مطرح شود. اما اگر مسأله حساسی مطرح شود که نیازمند واکنش خانواده ما باشد، به جد واکنش نشان خواهیم داد. به طور کلی هم سخنرانی‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی ثبت و ضبط شده است و هم خاطرات ایشان به صورت روزنوشت موجود است.
در آستانه سال نو قرار داریم، اگر صحبتی دارید بفرمایید.
سال نو رو به مردم تبریک می گویم و سالی پر از سلامتی و برکت برای مردم آرزومندم.
از وقتی که گذاشتید متشکریم.
من هم از شما و مجموعه خبرگزاری برنا متشکرم.