در جهان پرشتاب و گذرای امروز بسیاری از واژه‌ها و ساختارها، در حال رنگ باختن و حتی نابودی هستند. ورزش محلات که در گذشته یکی از پرطرفدارترین مقولات محسوب می‌شد و سکوی پرش بسیاری از قهرمانان و پهلوانان محسوب می‌شد یکی از این ساختارها است که امروزه دیگر جایگاهی در ورزش مملکت ندارد؛ به‌عبارت‌دیگر ورزش محلات در هیاهوی رؤیای داشتن تیمهای لیگ برتری در شهرستانها، قراردادهای میلیاردی فوتبالیستها، دعواهای درون فدراسیونی، نتیجه گرایی، هیجان جام جهانی و ... در کمای مطلق به سر میبرد.
در واقع ورزش محلات که به موازات ورزش مدارس بیشترین سهم را در توسعه و گسترش ورزش قهرمانی را داشتند، دیگر رنگ و بوی سابق را ندارد تا جایی که عبارتهایی نظیر «ورزش محلات و زمینهای خاکی» در دایره لغات نسل جوان نمی‌گنجند و اصلاً جایگاهی ندارد.
راز و رمز ورزش محلات
در گذشته همه ورزشکاران و علاقه‌مندان به ورزش، شروع کارشان از همین زمینهای خاکی حاشیه شهرها و روستاها بود و تا مراحل بالای قهرمانی میرسیدند. از آنجایی که تعداد زمینهای خاکی و ورزشکاران محلات زیاد بود، انتخاب و گزینش ورزشکاران نیز برای مربیان راحت بود. جامهای متعددی که ورزشکاران محل با هزینه‌های شخصی ورزشکاران و شوراها و ورودی تیمها برگزار میکردند، امروزه تقریباً به خاطرهها پیوسته است و مسابقات ورزشی اکثرا دولتی شدهاند و بیشتر در ماه رمضان و مسابقات بین آموزشگاهی خلاصه میشوند.
در گذشته ورزش محلات عمدتاً به بازیها و ورزش‌های اطلاق می‌شد که در زمینهای اطراف شهرها و روستا یا در زمینهای خالی که صاحبان آن‌ها قصد و ساخت و ساز در آن‌ها نداشتند و حتی در مدارس که زمینهای ورزشی دارند انجام می‌شد.
در ورزش محلات بیشتر توجه به اصل بازی و نشاط مطرح بود و بچههای سعی میکردند از کمترین امکانات بیشترین استفاده را ببرند. زمینها با گچ خطکشی میشدند.
تیرهای دروازه چوبی بودند و اثری از تور نبود. هیچکس بیمه ورزشی نداشت. اکثر بچهها با دمپایی و زیرپوش بازی میکردند، تبانی و دستهای پشت پرده هم وجود نداشت. در این زمینها در طول سال به‌عناوین‌مختلف مسابقات ورزشی برگزار می‌شد که با استقبال شدید جوانان همراه بود؛ اما در جامعه کنونی ساخت و سازهای متعدد، کمبود زمینهای خالی، کم شدن حوصله مردم در تحمل صدای شور و نشاط جوانان، گسترش بازیهای رایانه‌ای، گرانی برخی وسایل ورزشی نظیر توپ و کفش و پیراهن و دلایل اجتماعی و اقتصادی نظیر صنعتی شدن جوامع انسانی، وجود سرگرمیهای دیجیتال نظیر ماهواره، اینترنت و باعث شده مردم کمتر به حرکت بی اندیشند و به‌تبع آن ورزش همگانی و ورزش محلات عملاً به فراموشی سپرده شوند.
با حذف یا کمرنگ شدن زمینه ورزش محلات در جوامع شهری، افرادی که قصد ورزش کردن دارند با محدودیتهایی همراه هستند. در واقع امروزه ورزش به سالنهای ورزشی یا تنها زمینهای چمن شهرها محدود شده که بیشک گنجایش همه طرفداران ورزش را ندارد از سوی دیگر شهریه و سایر هزینه‌های جاری در ورزش امروز، از عمده دلایل عدم استقبال از ورزش دولتی است.
دلایل بیرونق شدن ورزش محلات
عوامل زیادی در بیفروغ شدن چراغ ورزش محلات تأثیرگذار بودهاند. شاید تغییر ذائقه سرگرمی نسل جوان از ورزش و تحرک به سرگرمیهای دیجیتال و رایانه‌ای را بتوان یکی از عمده دلایل این ماجرا دانست. بالا رفتن ضریب نفوذ تلویزیون و ماهواره در منازل و پخش 24 ساعته برنامههای سرگرمکننده از این طریق رسانه یکی از عوامل تمایل به کمتحرکی در بین نسل جوان محسوب می‌شود. بازیهای رایانه‌ای از دیگر موارد کاهنده میل به ورزش‌های حرکتی در هوای آزاد است. انجام بازیهای رایانه‌ای در بین نسل جوان و حتی برخی بزرگ‌سالان به امری واجب تبدیل شده است که به‌جا آوردن قضای آن در هر کوی و برزن، در راه مدرسه، داخل سرویس مدرسه، همایش، کلاس درس استاد و ... از طریق موبایل، تبلت، نوت بوک و ... امکانپذیر است!
گسترش ساخت و ساز و کمبود زمینهای خالی از دیگر عوامل کمرنگ شدن گرایش به انجام ورزش‌های حرکتی می‌باشد. چرا که با گسترش قارچ گونه ساخت و ساز و اقتصادمحور شدن تفکرات بسیاری از مردم جامعه، دیگر زمین برای گل‌کوچک و فوتسال هم یافت نمیشود، چه برسد به فوتبال!
از سوی دیگر در جامعه صنعتی به دلیل فشارهای عصبی و سخت شدن زندگی خلق‌وخوی مردم نیز دچار دگردیسی و تغییرات اساسی می‌شود و مردم کمتر حوصله سروصدا و های‌وهوی جوانان را دارند. شاید به همین دلیل در هنگام عصر در هیچ کوی و برزن بساط گل‌کوچک پهن نمیشود و یا اگر پهن شود با سروصدا و اعتراض همسایهها خیلی زود جمع می‌شود.
اثرات حذف ورزش محلات بر جامعه و ورزش قهرمانی
این نگاه دولتی به ورزش نیز چیزی جز انحراف اهداف ورزش به همراه نخواهد داشت و ماحصل ورزش دولتی یا به عبارتی تزریق تمام منابع ورزش به بدنه ورزش قهرمانی علیالخصوص فوتبال و ورزش‌های اسمی، پیشی گرفتن رقبای ما در سطوح بینالمللی، سونامی فقر حرکتی در جامعه، افزایش بیماریهای قبلی و عروقی، گرایش به مواد دخانی و قلیان و در سطح بالاتر مواد مخدر، شیوع فساد در جامعه، تمایل همگانی به تماشای برنامههای بی‌محتوا ماهوارهای، گسترش بی‌دروپیکر بازیهای رایانه‌ای و ... است.
بیشک هرقدر ورزش در محلات و پارکها کمتر شود، تمایل به بازیهای رایانه‌ای و مجازی بیشتر می‌شود که اثرات آن بر همگان آشکار است و آن‌ها قبلاً در مقالهای بررسی کردهایم. تمایل به مواد مخدر و دخانیات و گرایش به انجام سایر اعمال خلافکارانه و اقسام بزه از دیگر مضرات کمرنگ شدن ورزش در متن جامعه علیالخصوص محلات است.
در بخش فنی و تخصصی نیز به‌تبع هر قدر انجام ورزش محدودتر شود و به کلاسها و مدارس فوتبال و والیبال و امثالهم ختم شود، گزینش بازیکنان مستعد برای مربیان دشوار خواهد بود. چرا که دلایل خانواده برای فرستادن فرزندان به این کلاسها عمدتاً ورزش قهرمانی نیست. چاقی، لاغری، پر کردن اوقات فراغت، چند ساعت در امان بودن از سروصدای کودکان، چشم‌وهم‌چشمی و ... از دلایل تمایل برخی خانواده برای ثبتنام فرزندانشان در این کلاسها است.
از دیگر تبعات منفی این امر میتوان به از بین رفتن بازیهای بومی – محلی اشاره کرد. بازیهایی که نسل امروز حتی اسمی از آن‌ها نشنیده است تا چه رسد به اینکه بتواند آن‌ها را انجام دهد!
چاره کار چیست؟
هر چند دغدغه امروز مسئولان در حوزه ورزش با بزرگان و ریش‌سفیدهای ورزش این مملکت متفاوت است و بیشتر تمایل در هزینه برای ورزش قهرمانی دیده می‌شود ولی توصیه می‌شود با هماهنگی صاحبان زمینهای حاشیه شهرها، یا حتی زمینهای به وجود آمده از تخریب ساختمانهای قدیمی مجوز احداث زمینهای خاکی صادر شود تا نسل امروز هم با خاک خوردن و بازی در زمینهای خاکی آشنا شود.
نسل امروز به حاضری خوری عادت کرده و هیچگاه زیر بار مسئولیت نمی‌رود. در صورتی که تا همین چند سال قبل در شهرهای استان و حتی روستاهای استان انواع و انواع مسابقات و جام‌ها توسط خود جوانان محل ساماندهی و اجرا می‌شد.
هماهنگی با ادارات آموزش و پرورش و در اختیار گذاشتن زمینهای ورزشی مدارس از دیگر راهکارهای افزایش گرایش جوانان به ورزش در محیطهای باز است.
امروزه در تابستان فقط مدارس در روزهای دوشنبه و چهارشنبه برای انجام امور اداری و ثبتنام بازگشایی میشوند. جا دارد از این ظرفیت در سطح کلانتر استفاده کرد.
امید است مسئولان در کنار همدلی و تعامل با بزرگان و خاک خوردههای ورزش استان، با وحدت رویه و همدلی زیر بنای توسعه ورزش همگانی و ورزش محلات را بنا نهند و بخشی از بودجه ورزش استان را به توسعه ورزش محلات اختصاص دهند.
روح‌الله تاجیک یافته