به گزارش برنا آذربایجان غربی ، مسعود تجریشی در نخستین نشست مطبوعاتی سال جاری با تاکید بر اینکه شواهد نشان می‌دهد هنوز آب را در کشور جدی نگرفته‌ایم، اظهار کرد: در ایران به خطرات ناشی از مصرف بی رویه آب و کاهش آب‌های زیرزمینی تنها به عنوان یک خبر نگاه می‌شود و به واقعیت، پیچیدگی و پیوند آب با حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد، سیاست و امنیت به طور جدی توجه نمی‌شود.
حضور تیم دانشگاه ملبورن در ایران
تجریشی همچنین به توافق صورت گرفته بین ایران و استرالیا به منظور تبادل تجربیات اشاره کرد و افزود: در پایان فروردین سال جاری در قالب یک برنامه فشرده هشت روزه تیم دانشگاه ملبورن به ایران می آیند. در این دیدار ایجاد مرکز تحقیقات مشترک در حوضه آب با تمرکز بر دریاچه ارومیه از توافقات ایران و استرالیا خواهد بود. همچنین به منظور تبادل تجربیات مربوط به رودخانه موری دارلینگ نیز توافقاتی صورت گرفته و هیات استرالیایی به منظور تبادل تجربیات خود در تاریخ ۳۱ فروردین در محل دانشگاه صنعتی شریف در قالب کنگره ملی عمران حاضر خواهند شد. این گروه گذشته از حضور در گردهمایی عمومی ۳۱ فروردین، در برنامه دو روزه بازدید از حوضه آبریز دریاچه ارومیه و یک دوره آموزشی دو روزه در محل شرکت مدیریت منابع آب ایران حضور خواهند یافت.
همکاری با فائو، یاسا و دانشگاه هلند برای دریاچه ارومیه
مدیردفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه با اشاره به اینکه در راستای ایجاد تغییرات در منطقه و بهبود وضعیت اقداماتی را آغاز کرده‌ایم، گفت: انتقال تجربه از مجموعه‌های بین‌المللی از جمله فعالیت‌های مهم ستاد احیای دریاچه ارومیه است، بدین ترتیب که سه هفته آینده اولین جلسه با مجموعه‌های بین‌المللی از جمله فائو، دانشگاه واخنینگن هلند و یاسا در دانشگاه ارومیه خواهیم داشت.
تعیین میزان مصرف آب در هر منطقه
وی با بیان اینکه در این جلسه دانشگاه‌های مختلف داخل کشور و مجموعه‌های مطالعاتی در حوزه دریاچه ارومیه حضور خواهند داشت، اظهار کرد: پنج محور در این جلسه مورد توجه قرار می‌گیرند. محور اول تعیین میزان مصرف آب در هر منطقه و راه‌های صرفه‌جویی آن است. محور دوم بر این موضوع تاکید دارد که با توجه به میزان منابع آبی هر منطقه، چه نوع فعالیت‌هایی می‌توانیم در هر نقطه داشته باشیم.
توجه به نوسانات اقلیمی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه
تجریشی با بیان اینکه محور سوم این جلسه به نوسانات اقلیمی در حال وقوع می پردازد، گفت: طبق مطالعات انجام شده طی صد سال آینده میزان ورودی آب به دریاچه ارومیه کاهش می‌یابد، اما باید بدانیم چطور می توان با وجود این نوسانات که افق طولانی نیز دارند، دریاچه ارومیه را حفظ کنیم.
این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه سهم دریاچه ارومیه ۲۵۷۸ میلیون متر مکعب است گفت: وزارت نیرو هنوز میزان تخصیص آب برای تامین حق آبه دریاچه ارومیه را مشخص نکرده است، به عبارتی هنوز روشن نشده که این میزان سهم دریاچه ارومیه از طریق کدام رودخانه‌ها، به چه میزان و چه زمانی باید به دریاچه داده شود.
به گفته تجریشی در نتیجه این وضعیت مشخص نیست که اگر یک سال بارش نرمال باشد میزان حق آبه دریاچه ارومیه چقدر است و اگر یک سال بارش پایین‌تر از نرمال باشد حق آبه دریاچه به چه میزان می‌رسد.
دریافت ۳۰۰ میلیارد تومان از ماده ۱۰ و ۱۲ در سال ۹۵
اما مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در نخستین نشست خبری سال ۹۶، گزارشی از کلیه پرداختی‌ها برای احیای دریاچه ارومیه داد. تجریشی ضمن اشاره به وضعیت نامناسب کشور به لحاظ بودجه ای در سال ۹۵، به سه ردیف بودجه‌ای که برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده؛ پرداخت و گفت: یکی ردیف بودجه ای، اعتبارات دستگاه‌های اجرایی است، منبع دوم ماده ۱۰ و ۱۲ است که عمده منابع مالی پروژه‌هایی که ستاد احیا تعریف می‌کند از این طریق تامین می شود و منبع سوم صندوق توسعه ملی است.
مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به سهم دریاچه ارومیه و اعتبارات تخصیص یافته از ماده ۱۰ و ۱۲ گفت: از ماده ۱۰ و ۱۲ در سال ۹۳، ۷۲۵ میلیارد تومان تقاضا کرده بودیم که از این مبلغ ۱۸۴ میلیارد تومان به دستگاه‌های اجرایی اختصاص یافت، در سال ۹۴ نیز از این محل، از ۹۲۰ میلیارد تومان تقاضا شده ۲۹۰ میلیارد تومان به دستگاه‌ها اختصاص یافت. همچنین برای سال ۹۵، ۱۱۲۰ میلیارد تومان سهم دریاچه ارومیه بود که از این میزان ۳۰۰ میلیارد تومان توسط دستگاه‌های عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه دریافت شد.
دریافتی های دستگاه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه از صندوق ملی توسعه
وی همچنین با اشاره به اعتبارات پرداختی از محل صندوق توسعه ملی طی سه سال گذشته اظهار کرد: از صندوق توسعه ملی در سال ۹۳، ۱۶۰ میلیارد تومان، در سال ۹۴، ۴۰۳ میلیارد تومان و در سال۹۵ معادل ۳۷۵ میلیارد تومان دریافتی شد.
سهم وزارت نیرو و جهاد کشاورزی در ارتباط با دریاچه ارومیه
تجریشی بیان اینکه بودجه کشور در سال گذشته وضعیت مطلوبی نداشت، تاکید کرد: برخی فعالیت‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه از جمله گشت و بازرسی ها به خاطر دیرکرد بودجه عقب افتاد اما به طور کلی از مبلغ ۱۸۰۰ میلیارد تومان تعهد شده از محل صندوق توسعه ملی و ماده ۱۰ و ۱۲، ۶۷۵ میلیارد تومان به ستاد احیای دریاچه ارومیه پرداخت شد.
مدیردفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با انتقاد از ارزش افزوده منفی اقتصاد کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی سه دهه اخیر، اظهار کرد: طی سال‌های ۸۸ تا ۹۲ علی رغم افزایش سطح زیر کشت حوضه و توامان افزایش حجمی مصرف آب در بخش کشاورزی درآمد کشاورزان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی نسبت به میانگین درآمد کشور پایین‌تر بوده است. در ادامه این نشست تجریشی ضمن تشریح آخرین وضعیت بارشی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، برنامه ها و اقدامات مهم ستاد در سال ۹۶ را تشریح کرد و از اتخاذ سیاست های اقتصادی غلط در این منطقه انتقاد کرد.
کاهش ۱۷ درصدی بارش منطقه ارومیه و خزر نسبت به میانگین بلندمدت
این مقام مسئول در ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه در منطقه خزر و ارومیه امسال نسبت به سال گذشته ۳۳ درصد کاهش بارش داشتیم، گفت: بارش این منطقه نسبت به میانگین بارش بلندمدت ۱۷ درصد کاهش یافته است. بارش‌های فصل زمستان نرمال بود و برای بهار بارندگی در حد طبیعی و نرمال پیش بینی شده است اما در مجموع چون بارش فصل پاییز در این منطقه خوب نبود مجموع بارش‌ها تاکنون مثبت ارزیابی نمی‌شود.
وی با بیان اینکه باید بپذیریم در منطقه خشکی واقع هستیم، گفت: نباید از طبیعت بیش از ظرفیت آن بهره برداری کنیم. بر اساس مقاله ای که در نیچر منتشر شده ایران یکی از چهار کشوری است که بیشترین بهره برداری از آب‌های زیرزمینی را دارد.
کاهش بارش و افزایش دما در حوضه آبریز دریاچه ارومیه
تجریشی با بیان اینکه نوسانات اقلیمی حاکی از آن است که بارش‌ها و روان آب‌ها در سال‌های اخیر کاهش یافته است، افزود: در دو دهه اخیر افزایش دما نیز اتفاق افتاده است. بنابراین برای مدیریت این حوضه آبریز باید عملکرد مطلوبی داشته باشیم و باید بیش از هر چیز استفاده از منابع آبی مورد توجه قرار گیرد.
توسعه بی رویه کشاورزی متهم اصلی خشکی دریاچه ارومیه
وی با اشاره به اینکه متهم اصلی مصرف بی رویه آب و خشکی دریاچه ارومیه کشاورزی منطقه است گفت: دسترسی آسان به آب و عدم مدیریت صحیح آب در حوضه آبریز در منطقه ارومیه حاکم است. اگر بتوانیم در چگونگی مصرف آب بین کشاورزی و محیط زیست توازن منطقی برقرار کنیم؛ می‌توانیم حفظ دریاچه ارومیه را در کنار توسعه کشاورزی و رشد اقتصاد قوی در منطقه داشته باشیم.
ارزش افزوده منفی اقتصاد کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی سه دهه اخیر
تجریشی ضمن انتقاد از توسعه سطح زیر کشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در کنار کاهش درآمد کشاورزان منطقه، اظهار کرد: در زمینه مدیریت منابع آب از جمله مدیریت منابع آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه با چالش چند وجهی مواجه هستیم. طی سه دهه اخیر ارزش افزوده‌ای که بر روی آب و از طریق اقتصاد کشاورزی در این منطقه ایجاد کرده‌ایم، ارزش افزوده مثبتی نبوده است. برای استفاده هر متر مکعب آب کمتر از ۲۰ سنت ارزش اقتصادی تولید کرده‌ایم و درآمد کشاورزی طی سال‌های اخیر در منطقه ارومیه نزول یافته است.
این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه معیشت عمده آذربایجان غربی روی کشاورزی می‌چرخد افزود: آمارهای اقتصادی نشان می‌دهد بین سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ درآمد کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه روند نزولی داشته است. این در حالیست که سطح کشت زیرآبی در این منطقه گسترش یافته است. دسترسی راحت به منابع آب از سوی کشاورزان باعث شده که آنها توسعه کشاورزی و استفاده بیشتر از آب داشته باشند، اما با این وجود افزایش درآمد نداشته‌اند. در حقیقت برای آبی که مصرف شده کارایی ایجاد نشده است.
درآمد کشاورزان آذربایجان‌های غربی و شرقی کاهش یافته است
این مقام مسئول در ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه بین سال‌های ۸۸ تا ۹۲ درآمد کشاورزان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی از میانگین درآمد کشور پایین‌تر آمده است، تاکید کرد: سیاست‌های اقتصادی ما در سال‌های اخیر بر مصرف آب بیشتر و توسعه کشاورزی تاکید داشته است. این در حالیست که این توسعه کشاورزی منجر به افزایش درآمد کشاورزان منطقه نشده است.
وی افزود: برای مثال در سال‌های اخیر در این منطقه توسعه گسترده باغات سیب صورت گرفته است. از آنجاکه برای گسترش باغ سیب زنجیره ارزش در این منطقه وجود ندارد، برای همین در آذربایجان غربی مشاهده می‌کنیم که محصولات سیب به صورت فله‌ای از بین می‌رود. این به این معناست که آب مصرف شده و کشاورز زحمت کشیده ولی چون زنجیره ارزش در این منطقه وجود ندارد، باعث شده رشد اقتصادی برای منطقه به دنبال نیاورد.
تجریشی با اشاره به اینکه سال گذشته طبق مصوبه قرار شد که چغندر قند از آذربایجان خارج نشود، اظهار کرد: پیش از این از آذربایجان برای انتقال چغندر قند به کارخانه‌های قند اصفهان و خراسان ۱۰۰۰ کیلومتر طی می‌شد و ارزش اقتصادی برای ۳۰۰ هزار تن چغندر قند مازاد استان تنها ۱۸ میلیون دلار بود در حالیکه تنها هزینه سوخت و استهلاک ماشین به ۲۰ میلیون دلار می‌رسید. بنابراین با وجود مصرف آب برای تولید چغندر قند و زحمت کشاورزان تولید این محصول برای آذربایجان ارزش اقتصادی نداشت. برای همین است که هزینه تمام شده محصولات کشاورزی در ایران افزایش می‌یابد و در این شرایط است که مشاهده می‌کنیم قیمت محصولات صادراتی ما در مقایسه با ترکیه ۵۰ درصد بیشتر است.
قطع رهاسازی آب به دریاچه ارومیه توسط وزارت نیرو
وی با بیان اینکه تا کنون دو رهاسازی از سد بوکان ۲۲۰ به سمت دریاچه ارومیه داشتیم، گفت: رهاسازی دو در ۹ فروردین ۹۶ قطع شد، تا کنون کمتر از ۲۲۰ میلیون متر مکعب رهاسازی به دریاچه ارومیه داشته‌ایم که این میزان رهاسازی از سدهای بوکان، زولا، مهاباد، شهرچای و ساروق صورت گرفته است. در سال گذشته حدود ۲ میلیارد متر مکعب آب از رودخانه‌ها و از طریق لایروبی وارد دریاچه ارومیه شد.
دریاچه ارومیه هیچ وقت سهم خود را نگرفته است
مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با تاکید بر اینکه از زمانی که ستاد کار خود را شروع کرده به دنبال مشخص کردن میزان تخصیص‌ها است گفت: دریاچه ارومیه هیچ وقت سهم خود را نگرفته است. اگر دریاچه سهم خود را بگیرد حالش بهتر از اینی که هست می‌شود.
تخصیص‌های دریاچه ارومیه هنوز مشخص نیست
تجریشی با بیان اینکه با وزارت نیرو به این توافق رسیدیم که در صورت کم شدن آب پشت سدها و میزان بارش تخصیص‌ها ۵۰، ۵۰ باشد، افزود: به عبارتی هم میزان آب مصرفی در حوزه‌های مختلف از جمله کشاورزی و هم میزان حق آبه دریاچه ارومیه کاهش می‌یابد. طبق تعهدات اگر مقدار آب پشت سد بوکان به عنوان بزرگترین سد تنظیم کننده دریاچه ارومیه کمتر از ۸۱۰ میلیون متر مکعب باشد سهم دریاچه ارومیه ۱۹۵ میلیون متر مکعب خواهد بود ولی امسال ۲۱۰ میلیون متر مکعب رهاسازی صورت گرفت.
وی با اشاره به قطع رهاسازی آب از سد بوکان در ۹ فروردین اظهار کرد: ما به این اقدام وزارت نیرو اعتراض کردیم چون آنها تنها سهم دریاچه ارومیه را کم کردند و سهم مصرف کنندگان کم نشده است. در سال ۹۴ وزارت نیرو باید تخصیص‌ها را اعلام می‌کرد ولی بعد از پیگیری‌های مکرر هنوز میزان تخصیص‌ها مشخص نشده است.
این مقام مسئول در ستاد احیای دریاچه ارومیه با تاکید بر اینکه وظیفه ستاد مطالعه و طراحی برنامه‌های لازم برای نجات دریاچه ارومیه است گفت: ستاد این کار را انجام داده است به طوریکه برنامه‌های ستاد به عنوان یک برنامه ۱۰ ساله در دولت نیز تصویب شده است. افزون بر این نظارت و پایش عملکرد دستگاه‌های اجرایی در مرحله احیای دریاچه ارومیه بر عهده ستاد احیای دریاچه ارومیه است.
گلایه ستاد احیای دریاچه ارومیه از دستگاه های اجرایی
وی با اشاره به اینکه در بسیاری از موارد اعتراض ستاد احیای دریاچه ارومیه به دستگاه‌ها بر اساس نظارت و پایش بوده است گفت: ارزیابی‌ها نشان می‌دهد هیچ یک از دستگاه‌ها در ارتباط با احیای دریاچه ارومیه به قول خود عمل نکرده‌اند، بهانه آنها این است که دولت بودجه کافی را به آنها اختصاص نداده است. این در حالیست که صندوق توسعه ملی هزینه پروژه‌های مربوط به احیای دریاچه ارومیه را پرداخت می‌کند.
تجریشی در ادامه با بیان اینکه محور چهارم جلسه مشترک با مجموعه‌های بین المللی در حوزه دریاچه ارومیه بحث معیشت و اقتصاد منطقه است اظهار کرد: معیشت مردم با دریاچه ارومیه گره خورده است، بنابراین باید سعی کنیم در کنار حفظ دریاچه ارومیه تامین معیشت مردم نیز صورت گیرد، بنابراین این مسیر مستلزم ابتکار عمل است. باید زنجیره ارزش در این منطقه داشته باشیم تا بهبود کشاورزی صنعتی و در نتیجه بهبود وضعیت معیشت مردم صورت گرفت.
وی با اشاره به اینکه ۷۵ درصد اراضی کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه زیر پنج هکتار هستند افزود: بیش از ۲۵ درصد اراضی کشاورزی در این منطقه نیز کمتر از یک هکتار هستند. این موضوع نشان می‌دهد که عمده کشاورزی در این منطقه صرفا برای تامین معیشت خود است.
سهم ۱۵ درصدی کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه در اقتصاد منطقه
این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: ۹۰ درصد آب در این منطقه برای کشاورزی مصرف می‌شود، در حالیکه سهم کشاورزی در اشتغال منطقه ۳۰ درصد است و کشاورزی تنها تا ۱۵ درصد به رونق اقتصادی این منطقه کمک می‌کند. این نوع اقتصاد مبتنی بر مصرف زیاد آب است.
تجریشی با بیان اینکه ایجاد کشاورزی توسعه یافته موضوعی است که باید به آن پرداخته شود گفت: این مقوله هم از جمله موضوعاتی است که سعی داریم از طریق تجربیات بین المللی راه‌های دستیابی آن را پیدا کنیم.
وی با بیان اینکه محور پنجم جلسه مشترک ما با مجموعه‌های بین المللی در حوضه دریاچه ارومیه، ظرفیت سازی نیروی انسانی است گفت: این ظرفیت سازی برای گروه‌های مختلف از کشاورزان تا مدیران انجام خواهد شد. این پنج محور در سه منطقه به صورت پایلوت اجرایی خواهد شد. مساحت مناطق انتخاب شده از ۵۰۰۰ هکتار تا ۱۲ هزار هکتار است. سعی شده سه منطقه منتخب به لحاظ ویژگی با یکدیگر متفاوت باشد.
به گفته تجریشی یکی از مناطق دارای منابع آبی کم، یکی دیگر از آنها دارای منابع آبی زیراد و منطقه سوم به لحاظ معیشت در شرایط ضعیفی قرار دارد. برای اجرای این پنج محور سه منطقه متفادت انتخاب شده است تا بعد بتوانیم آن را به سایر نقاط حوشه آبریز دریاچه ارومیه نیز تعمیم دهیم.
مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه این مجموعه امسال آغاز می‌شود گفت: پیش از این جایکا مطالعاتی با عنوان تعیین بیلان آب شروع کرد که خیلی مورد توجه ما قرار نگرفت. قرار است با کمک دانشگاه‌های منطقه بیلان آب مشخص شود.