کنکاش حقوقی بر اساسنامه دانشگاه آزاد پس از برکناری میرزاده

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا، بخشی از فعالیت حقوقی دانشگاه آزاد اسلامی و وظایف و اختیارات ارکان آن به شرح زیر است:

 چکیده:

 اعلام برکناری رییس دانشگاه آزاد  اسلامی وانتصاب سرپرست موقت بجای نامبرده وجهه قانونی ندارد.

زیرا اولا هیات امنا دانشگاه هنوز توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تکمیل نشده، ثانیا اعضایی که رای معتبر داشته اند، 7 نفر بوده اند که دو نفر ایشان (2 وزیر) هنگام رای گیری در جلسه غایب بوده اند (آقایان عزیزی و یزدی صمدی و فرهاد دانشجو هم چون دوره عضویتشان منقضی شده، رای ایشان نافذ و قانونی نیست). چون هیات امنا دانشگاه هنوز تکمیل نشده است، بنابراین اصولا جلسه هیات امنا مذکور در تاریخ 3/3/1396فقط با حضور 5 نفراعضای با رای معتبر،برای عزل رییس دانشگاه تشکیل شده و در هنگام رای گیری از حد نصاب قانونی لازم برخوردار نبوده است. (طبق اساسنامه هیات امنا با حداقل 6 نفرحد نصاب می رسد). زیرا آقای سید حسن خمینی با عزل رئیس دانشگاه مخالف بوده وطبیعی است که خود رئیس دانشگاه هم با این تصمیم مخالف بوده و فقط آقایان ولایتی ، جاسبی و محمدیان (3 رای) به عزل رئیس دانشگاه رای داده اند. در حالیکه حداقل 4 رای معتبر برای وجاهت و نافذ بودن مصوبه لازم است.یادآور می شود که رییس وقت دانشگاه آزاداسلامی طبق تبصره ماده واحده مصوب جلسه 701 مورخ 1/9/1390 شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص بررسی و تایید رئیس پیشنهادی جدید در جلسه هیات امنا فاقد حق رای است.

بنابراین انتصاب سرپرست هم با توجه به مراتب مذکورو فاقد رای حداکثر لازم فاقد وجاهت قانونی است.هر چند که برای انتصاب سرپرست فعلی باید هیات امنا در صورت داشتن نصاب قانونی تصمیم بگیرد. اصولا در جمع و تاریخ مذکور رای گیری نشده است و خود رئیس هیات امنا نسبت به صدور حکم برای سرپرست اقدام کرده که چنین اختیاری طبق اساسنامه دانشگاه نداشته است. لهذا هر گونه اقدامی در اداره امور دانشگاه از سوی سرپرست منصوب شده فعلی غیر قانونی است و نهایتا باید طبق بنده ماده 12 اساسنامه، هیات امنا، رئیس دانشگاه را به شورای عالی انقلابفرهنگی پیشنهاد تا پس از تصویب شورا، حکم توسط رئیس هیات امنا صادر شود.که در حال حاضر این مراتب قانونا رعایت نشده است. بنابراین با عنایت به اینکه در عزل رئیس دانشگاه مراتب و مراحل قانونی طی نشده و رئیس دانشگاه هم استعفا نداده تا تکمیل اعضای هیات امنا و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، حکم ریاست وی تا پایان مهلت قانونی (بر اساس ماده 13 اساسنامه دانشگاه) یعنی 21/9/1396 - پایان 4 سال از مصوبه قبلی شورا ی مذکور در مورد موافقت با انتصاب رئیس فعلی دانشگاه (مورخ 21/9/1392)به قوت خود باقی است.

بحث:

سوم اردیبهشت جاری اعلام شد که با تصمیم هیات امنا دانشگاه آزاد اسلامی رئیس این دانشگاه برکنار شده است بر این مبنا این نگارنده به لحاظ اطلاع از اساسنامه دانشگاه و تجارب حقوقی بر آن شدم تا با کنکاش در مفاد مواد اساسنامه دانشگاه شرح وظایف و اختیارات ارکان دانشگاه و تصمیم اخیرهیات امنا و وجاهت قانونی آنرا ازمنظر حقوقی بررسی و مراتب را در حد توانم برای تنویر افکار عمومی اعلام کنم.

بر اساس ماده 7 اساسنامه دانشگاه آزاد اسلامی مصوب سال 1389شورای عالی انقلاب فرهنگی، ارکان دانشگاه عبارتند از:هیات موسس، هیات امنا، رئیس دانشگاه و شورای دانشگاه  که در این اساسنامه نحوه تشکیل و ترکیب هیات موسس و هیات امنا و شورای دانشگاه و نیز نحوه انتخاب رئیس دانشگاه همراه با شرح وظایف و اختیارات و مسئولیت های هریک از ارکان مذکور در مواد مختلف اساسنامه احصا واعلام و تبیین شده که به شرح زیراست.

1. براساس بند ج ماده 9 اساسنامه دانشگاه، نظارت مستمر بر فعالیت های دانشگاه از وظایف هیات موسس است. هم چنین بر اساس بند ب همین ماده و ماده 8 اساسنامه معرفی اعضای پیشنهادی برای تکمیل هیات موسس و نیز تنظیم و تصویب آیین نامه داخلی هیات موسس از وظایف هیات موسس است. طبق ماده 8 اساسنامه هیات موسس دانشگاه 9 نفرند که در اساسنامه اسم 8 نفر درج شده است.آقایان هاشمی رفسنجانی، موسوی اردبیلی و حسن حبیبی مرحوم شده اند و باقی مانده اعضای هیات موسس در حال حاضر آقایان : سید حسن خمینی، ناطق نوری، محسن قمی، عبدالله جاسبی، علی اکبر ولایتی و حمید میرزاده (6 نفر) هستند .طبق تبصره بند ب ماده 9 ترکیب اعضای هیات موسس باید در هر حال مشتمل بر تعداد دو سوم اعضا یعنی 6 نفر باشند (که هستند) و بنابراین طبق ماده 8 اساسنامه می توانند افراد جایگزین را برای عضویت در هیات موسس به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد کنند.
2. طبق ماده 10 اساسنامه دانشگاه 10 نفر عضو هیات امنا دانشگاه هستند که عبارتند از: سه نفر اعضا هیات علمی تمام وقت دانشگاهها در مرتبه دانشیاری و یا بالاتر که هیچ گونه سمت مدیریتی و حکومتی از جمله عضویت در مجامع و شوراهای دولتی و حکومتی غیر از تدریس و پژوهش نداشته باشند که با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به عضویت هیات امنا در می ایند (بند 1 ماده 10 اساسنامه). در حال حاضر سه نفر مذکور یعنی آقایان فریدون عزیزی، بهمن یزدی صمدی و فرهاد دانشجو به دلیل اینکه مدت عضویتشان طبق تبصره 1 ماده 10 اساسنامه دانشگاه 4 سال بوده (مصوبه 686 شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ 23/1/1390)به پایان رسیده در حال حاضر حق رای ندارند و باید شورای عالی انقلاب فرهنگی سه نفرموضو ع بند 1 ماده مذکور را تعیین و طبق تبصره 3 اساسنامه احکام آنان و سایر اعضای هیات امنا را رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی امضا و صادرکند. به همین دلیل به قرار اطلا ع رئیس هیات امنا دانشگاه در تاریخ 21/1/1396 طی نامه ای به رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی اسامی 5 نفر را برای عضویت در هیات امنا معرفی کرده است که خود نشان از عدم تکمیل اعضای هیات امنا دارد.البته طبق اساسنامه دانشگاه قید و محدودیتی برای معرفی افراد واجد شرایط موضو ع بند 1 ماده 10 اساسنامه وجود ندارد و هریک از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی می توانند نسبت به معرفی سه نفر یا بیشتر از افراد واجد شرایط به آن شورا اقدام کنند تا نهایتا شورا از بین انان به 3 نفر رای بدهد وهیات امنا دانشگاه تکمیل شود. در نامه رهبری به اعضای هیات موسس دانشگاه بعد از انتصاب آقای دکتر ولایتی که ایشان را به عنوان رئیس هیات موسس دانشگاه آزاد اسلامی منصوب کردند، تصریح و خواسته شده تا با همکاری هیات امنا و هیات موسس و شورای عالی انقلاب فرهنگی باقی مانده اعضای هیات های مذکور تکمیل شوند که موضو ع در دستور کار شورا ی عالی انقلاب فرهنگی (در مورد تکمیل اعضای هیات امنا دانشگاه) قرار گرفته است. بنابراین هنوز هیات امنا بخاطر انقضای اعتبار عضویت سه نفر فوق الذکرتکمیل نشده است و در حال حاضر فقط 7 نفر از اعضای هیات امنا رای معتبر دارند.باقی مانده اعضای حقوقی هیات امنا دو وزیر آموزش عالی و رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها و رئیس دانشگاه هستند که رئیس دانشگاه دبیر هیات امنا نیز هست .طبق ماده 11 اساسنامه دانشگاه جلسات هیات امنا با حضور اکثریت کل اعضا رسمیت می یابد (6 نفر) و تصمیمات با اکثریت آرا اعضای حاضر یعنی اعضایی که طبق اساسنامه حق رای دارند معتبر است .بنابراین اگر در جلسه رای گیری هیات امنا کمتر از 6 نفرعضو صاحب رای حاضر باشند ویا مصوبه ای رای اکثریت اعضای حاضرصاحب رای را که در اساسنامه به ان تصریح شده (ماده 10 اساسنامه) نداشته باشد، معتبر نبوده و دارای وجاهت قانونی نیست. بنابراین اگر در جلسه هیات امنا هر 7 نفر فعلی حضور داشته باشند طبق اساسنامه حداقل 4 رای معتبر برای هر تصمیمی لازم است تا ان تصمیم نافذ و معتبر و دارای وجاهت قانونی باشد. طبق تبصره 2 همین ماده اداره جلسات هیات امنا طبق آیین نامه ای است که با رعایت مفاد اساسنامه دانشگاه به تصویب هیات امنا می رسد.
3. طبق ماده 21 اساسنامه دانشگاه، عضویت در هیات موسس و هیات امنا دانشگاه قائم به شخص است و قابل واگذاری به غیر نیست.به عبارت دیگر هیچیک از اعضای هیات موسس و هیات امنا نمی توانند بدون حضور در جلسه حق عضویت خود را به دیگری واگذار کنند. البته طبق بند 3 ماده 10 اساسنامه دانشگاه فقط وزرای علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و نیز رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها می توانند در صورت عدم حضورخود نماینده ای یا معاون خود را به هیات امنا معرفی کنند اما بقیه اعضای هیات امنا و هیات موسس باید خودشان در جلسات شخصا شرکت کنند.
4. در ماده 12 اساسنامه دانشگاه وظایف و اختیارات هیات امنا مشخص شده که عمده آن، تصویب سازمان و تشکیلات و آیین نامه های مالی و اداری است که از طرف رئیس دانشگاه پیشنهاد می شود و نیز تصویب بودجه دانشگاه و تعیین خزانه دار و حسابرس دانشگاه و تایید و تصویب حساب ها و تراز نامه سالانه دانشگاه و پیشنهاد رئیس دانشگاه به شورای عالی انقلاب فرهنگی و عزل رئیس دانشگاه و مقررات جذب هیات علمی و تاسیس و توسعه یا انحلال واحدهای دانشگاه و تعیین میزان شهریه و تصویب اخذ وام و تعیین نحوه اداره واحد های تولیدی دانشگاه و ظرفیت پذیرش دانشجویان (که از طرف رئیس دانشگاه پیشنهاد می شود) از وظایف و اختیارات هیات امناست.
5. طبق تبصره ماده 12 هیات امنا پس ازرسمیت یافتن ، طبق اساسنامه دانشگاه که مراتب ان دربند های فوق الذکر درج شد ، باید ظرف یک ماه فرد پیشنهادی برای احراز ریاست دانشگاه را به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی کند. در هیچ جای اساسنامه دانشگاه جز بند ه ماده 12 که صدور حکم رئیس دانشگاه آن هم پس از تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی را به عهده رئیس هیات امنا گذاشته و نیز دعوت از هیات امنا (ماده 11 اساسنامه) و پذیرش استعفا و یا عزل رئیس دانشگاه پس از تصویب هیات امنا باحکم رئیس هیات امنا (تبصره 1 ماده 13 اساسنامه)، وظیفه خاص وویژه دیگری برای رئیس هیات امنا یا رئیس هیات موسس دانشگاه تعیین و احصا نشده و اصولا وظایف و اختیارات مندرج درمواد 9 و12 اساسنامه به ترتیب مربوط به هیات موسس و هیات امنا دانشگاه است. به عبارت دیگر رئیس هیات موسس و یا رئیس هیات امنا رئیس جلسات هیات های مذکور است و مانند سایراعضا فقط یک رای داردو طبق تبصره 2 ماده 12 اساسنامه، هیات امنا در انجام وظایف خود باید مقررات و ضوابط قانونی کشور و بویژه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی را رعایت کند.
6. طبق ماده 13 اساسنامه، اداره امور دانشگاه به عهده رئیس دانشگاه است که به پیشنهاد هیات امنا و تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی و حکم رئیس هیات امنا برای مدت 4 سال منصوب می شود.
7. طبق ماده 14 اساسنامه ، اجرای مفاد اساسنامه، مقررات و ضوابط و سیاست های شورای عالی انقلاب فرهنگی و مقررات و آیین نامه های مصوب وزارتین آموزش عالی و نظارت بر حسن اجرای کلیه امور دانشگاه و ایجاد هماهنگی میان مسئولان آموزشی و پژوهشی و دانشجویی و سایر واحد های تحت مدیریت وی ونصب و عزل روسای واحدها و مسئولانی که مستقیما زیر نظر رئیس دانشگاه انجام وظیفه می کنند و تهیه و تنظیم بودجه سالانه دانشگاه وواحد های تابعه و ارائه به هیات امنا برای تصویب و ابلاغ مصوبات هیات امنا ( تبصره 3 ماده 11 اساسنامه)، از وظایف رئیس دانشگاه است.طبق بند های الف تاح ماده 14 و تبصره های ذیل این ماده وظایف رئیس دانشگاه به روشنی احصا و تبیین شده و از وظایف هیات امنا و هیات موسس تفکیک شده است.
8. طبق مصوبه 721 مورخ آبان 1391 شورای عالی انقلاب فرهنگی انتصاب روسای واحد های دانشگاه آزاد اسلامی(بجز رو سای مراکز استان) به پیشنهاد رئیس دانشگاه و تصویب هیات امنا هر استان و با حکم رئیس دانشگاه صورت می گیرد و در مورد روسای واحد های مراکز استان ها طبق بند ی ماده 12 اساسنامه دانشگاه به پیشنهاد رئیس دانشگاه و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و سپس با حکم رئیس دانشگاه منصوب می شوند.
9. طبق ماده 15 اساسنامه دانشگاه، تشکیل شورای دانشگاه و کمیسیون ها و شورای دانشکده ها حسب مورد طبق ضوابط معمول در دانشگاهها تابع وزارتین آموزش عالی است.
10. با توجه به مراتب مذکور، وظایف ارکان دانشگاه در اساسنامه به روشنی تبیین و از هم تفکیک شده و هیچیک از اعضای هیات موسس و هیات امنا دانشگاه حتی رئیس این هیات ها، حق قانونی برای دخالت در امور اجرایی و عزل و نصب معاونین و مدیران و روسای واحد های دانشگاه آزاد اسلامی را ندارند. ضمن اینکه رئیس دانشگاه طبق ماده 22 اساسنامه و بند الف ماده 14 در مقابل شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارتین اموزش عالی مسئول اجرای مفاد اساسنامه دانشگاه بوده و موظف به ارائه گزارش به آنان است.

نتیجه گیری:

با توجه به مراتب مذکور، اعلام برکناری رییس دانشگاه آزاد اسلامی وانتصاب سرپرست موقت بجای نامبرده وجهه قانونی ندارد.زیرا اولا هیات امنا دانشگاه هنوز توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تکمیل نشده ثانیا اعضایی که رای معتبر داشته اند 7 نفر بوده اند که دو نفر ایشان (2 وزیر) هنگام رای گیری در جلسه غایب بوده اند (آقایان عزیزی و یزدی صمدی و فرهاد دانشجو هم چون دوره عضویتشان منقضی شده رای ایشان نافذ و قانونی نیست). چون هیات مذکورهمانطور که در فوق گفته شد هنوز تکمیل نشده است، بنابراین اصولا جلسه هیات امنا مذکور در تاریخ 3/3/1396 فقط با حضور 5 نفراعضای با رای معتبربرای عزل رییس دانشگاه تشکیل شده و در هنگام رای گیری از حد نصاب قانونی لازم برخوردار نبوده است (حداقل 6 نفر). زیرا شنیده شده که آقای سید حسن خمینی با عزل رئیس دانشگاه مخالف بوده وطبیعی است که خود رئیس دانشگاه هم با این تصمیم مخالف بوده و فقط آقایان ولایتی، جاسبی و محمدیان (3 رای) به عزل رئیس دانشگاه رای داده اند در حالیکه حداقل4 رای معتبر برای وجاهت و نافذ بودن مصوبه لازم است.

یادآور می شود که رییس وقت دانشگاه آزاد اسلامی طبق تبصره ماده واحده مصوب جلسه 701 مورخ 1/9/1390شورای عالی انقلاب فرهنگی درخصوص بررسی و تایید رئیس پیشنهادی جدید در جلسه هیات امنا فاقد حق رای است بنابراین انتصاب سرپرست هم با توجه به مراتب مذکورو فقد رای حداکثر لازم فاقد وجاهت قانونی است.

هر چند که برای انتصاب سرپرست فعلی اصولا در جمع مذکور رای گیری نشده است وخود رئیس هیات امنا نسبت به صدورحکم اقدام کرده که چنین اختیاری طبق اساسنامه دانشگاه نداشته است. لهذا هر گونه اقدامی در اداره امور دانشگاه از سوی سرپرست منصوب شده فعلی غیر قانونی است و نهایتا باید طبق بند ه ماده 12 اساسنامه، هیات امنا رئیس دانشگاه را به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد تا پس از تصویب شورا، حکم توسط رئیس هیات امنا صادر شود. که در حال حاضر این مراتب قانونا رعایت نشده است. بنابراین با عنایت به اینکه در عزل رئیس دانشگاه مراتب و مراحل قانونی طی نشده و رئیس دانشگاه هم استعفا نداده تا تکمیل اعضای هیات امنا و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، حکم ریاست وی تا پایان مهلت قانونی (بر اساس ماده 13 اساسنامه دانشگاه) یعنی 21/9/1396  پایان 4 سال از مصوبه قبلی شورا ی مذکور در مورد موافقت با انتصاب رئیس فعلی دانشگاه (مورخ 21/9/1392) به قوت خود باقی است.