به گزارش گروه اجتماعی خبر گزاری برنا ذر استان تهران، تلاش برای رفع نیاز‌های معلولان و کمک به افزایش سطح توانمندی‌های این افراد با استفاده از روش‌های مختلف توانبخشی ضرورتی غیر‌قابل انکار در جامعه به شمار می‌رود. اما آموزش نقاشی به کودکان مبتلا به اوتیسم، کم‌توان ذهنی و دیگر توان‌جویانی که شاید در نگاه اول فارغ از نوع معلولیت توانمندی‌های آنها از سوی بسیاری از افراد جامعه نادیده گرفته می‌شود، اقدام در خور ستایشی است که حاصل آن در قالب نمایشگاهی در فرهنگسرای نیاوران با عنوان«آفتابی در میان سایه‌ای» تحسین مخاطبان را برانگیخت.
مدیرکل دفتر مراکز توانبخشی روزانه و توانپزشکی بهزیستی، یکی از کمک های این نهاد را در قالب انتقال تجربیات حسین مفیدی طراح و مجری طرح «هما» به سایر استان ها می داند و معتقدست که بهزیستی بستری فراهم کرده تا این مدرس با شیوه ای خاص و ابداعی که در قالب طرح «هما» است توان‌جویان را در خلق این آثار یاری کند. در این زمینه با دکتر زهرا نوعپرست، مدیرکل دفتر مراکز توانبخشی روزانه و توانپزشکی بهزیستی به گفت‌وگو نشستیم.
خانم نوعپرست اگر ممکن است در مورد حمایت امور توانبخشی بهزیستی از برگزاری نمایشگاه های نقاشی کودکان اوتیسم و به خصوص از برگزاری «آفتابی در میان سایه‌ای»برایمان بگویید.
دفتر امور توانبخشی روزانه و توانپزشکی سازمان بهزیستی کشور طرح کلانی را باعنوان «طرح تقویت و توسعه برنامه‌های هنردرمانی در مراکز توانبخشی روزانه» در کشور طراحی و اجرایی کرده است. راه‌اندازی کارگاه‌های هنردرمانی در مراکز توانبخشی کشور و آموزش‌های تخصصی مربیان در سه حوزه هنرهای نمایشی، هنرهای تجسمی و موسیقی، بخشی از اجرای این طرح بزرگ و ارزشمند بوده است. در همین راستا از آقای مفیدی دعوت کردیم که به‌عنوان مدرس، یافته‌های آموزشی طرح «هما»را در حوزه هنرهای تجسمی برای مربیان هنر مراکز توانبخشی تدریس کنند و در برگزاری این نمایشگاه نیز سعی کردیم تا جایی که ممکن است از این رخداد حمایت کنیم. در این نمایشگاه که به همت «موسسه روان پژوهان مفید» برگزار شد، ۱۲۰ اثر نقاشی در معرض دید علاقمندان قرار گرفت و هدف از برگزاری این نمایشگاه و نمایشگاه هایی از این دست، جلب توجه جامعه به افرادی است که فارغ از نگاه محدود جامعه، توانمندی‌های متنوع و گاه پوشیدهای دارند که تنها با درک درست و آموزش های تخصصی امکان تحقق پیدا خواهند نمود و با خلق آثار هنری ارزشمند در زمینه نقاشی، تواناییهای خود را در معرض دید عموم قرار می‌دهند
اهمیت هنردرمانی را تا چه میزان مهم می دانید؟
نمایش آثار کودکان اوتیسم، علاوه بر ایجاد امید در خانوادهها میتواند بستر مناسبی را برای ایفای نقش اجتماعی موثر برای افراد کم توان ذهنی و نیز اختلال طیف اتیسم فراهم آورد و زمینه ساز حضور آنان در جامعه باشد.واقعیت اینست که هنردرمانی از اهمیت بالایی برخوردار است و در نهایت منجر به توانمندی معلولان می شود.بایستی به جای حس دلسوزی و محبت افراد به معلولان حس ارزش و احترام را جایگزین کنیم. هنردرمانی به فعالیت‌های خلاق روان درمانی با استفاده از مواد و روش های هنری ، دیداری و شنیداری اطلاق می شود و نقاشی‌درمانی شاخه‌ای از هنردرمانی است که به عنوان تحلیل روانکاوانه استفاده شده است و کاهش رفتارهای پرخاشگرانه یکی از نتایج آن است.با توجه به تاثیر هنر در آموزش معلولان امروز هنر درمانی از سیاستهای مهم سازمان بهزیستی کشور به شمار می رود.
اشاره کرید به سیاست مهم سازمان بهزیستی در مورد هنردرمانی. اگر ممکن است در این مورد بیشتر توضیح دهید.
تمام مراکز توانبخشی ذهنی بهزیستی از سال گذشته ملزم به راه اندازی یک اتاق مرتبط با هنردرمانی و ارائه نقاشی درمانی در آن شده اند که در این راستا بخشی از وسایل استاندارد مربوط به هنردرمانی برای این اتاق ها تهیه شده است. «نقاشی درمانی متشکل از مداخلات مبتنی بر شواهد و فرایندی است که در آن درمانگر با استفاده از نقاشی و همه جنبه های فیزیکی، عاطفی، روانی، اجتماعی، معنوی و زیبایی شناسی آن به بهبود وضعیت جسمانی و روحی و روانی فرد مخاطب کمک می کند.»«نقاشی درمانی» در سال های گذشته برای معلولان اجرا شد و با هدف توسعه هنر درمانی در مراکز توانبخشی روزانه و شبانه سراسرکشور، در نظر گرفته شده است.
آمار دقیقی از تعداد کودکان اوتیسم تحت پوشش بهزیستی موجود است؟
ببینید، نمی‌توان آمار دقیقی از تعداد کودکان اوتیسم تحت پوشش بهزیستی ارائه داد زیرا این آمار دائما در حال تغییر است.بیش از 400 مرکز توانبخشی در سال گذشته برای ارائه خدمات نقاشی درمانی، آموزش دیدند و موسیقی درمانی را برای مراکز توانبخشی استان ها هم در نظر گرفتیم.هنردرمانی در مراکز توانبخشی بهزیستی به معلولان بطور رایگان ارائه می شود اما بدیهی است که بخشی از خانواده های دارای فرزند معلول، کودکان خود را به مراکز توانبخشی نمی آورند و احتمالا از بخش های هنری دیگری (بخش خصوصی) استفاده می کنند.
هنر چگونه می تواند به توانمندی معلولان منجر شود؟
هنردرمانی از جنبه روانی بر افراد دارای اختلالات رشد اعصاب تأثیر می‌گذارد. به‌طور مثال نقاشی در افراد دارای اختلال اوتیسم باعث افزایش اعتماد به نفس آنها می‌شود.در حوزه توانبخشی سازمان بهزیستی توانایی کودکان اوتیسم را در حوزه هنری برررسی کردیم و در تئاتر و هنرهای تجسمی در قالب اجرای عموم و نمایشگاه توانمندی این کودکان را در معرض دید عموم قرار داده ایم.واقعیت اینست که شدت اوتیسم را با آموزش می شود کاهش داد زیرا اوتیسم یک اختلال مزمن است که همیشه با فرد است و با توانبخشی می شود این اختلال را کنترل کرد و شرایط بهتری برای مددجو و خانواده ایجاد کرد.
برای برگزاری نمایشگاه نقاشی کودکان اوتیسم نظیر "آفتابی در میان سایه ای"نقش توانبخشی بهزیستی تا چه میزان است؟
ببینید!ما برای برگزاری نمایشگاه هایی از این دست بسترسازی می کنیم و شرایطی را فراهم می کنیم که آموزش هایی از این دست در کشور فراگیر شود و این تجربه آموزش نقاشی به کودکان اوتیسم قابل انتقال به سایر انجمن ها و مراکز کل کشور شود. ضمن آنکه در این هنر بسیاری از نیازها و انتظارمعلولان از مردم و مسئولان نیز بیان می شود. هنر در ارتقای توانایی های جسمی و ذهنی، توانمندسازی، مشارکت اجتماعی، افزایش عزت و اعتماد به نفس معلولان تاثیر دارد و مهارت آنها را در کنترل استرس و خشم افزایش می دهد.
چگونه آموزش هنری مثل نقاشی به کودکان اوتیسمی می تواند برای توانمندی آنها موثر و به نوعی در کشفیات درونی آنها کمک کننده باشد؟
اشتغال به هنر نقاشی در بعد شناختی، توجه و تمرکز فرد دارای اختلال اوتیسم را افزایش می‌دهد. حرکات ظریف انگشتان دست و همینطور هماهنگی چشم و دست از نتایج شرکت در نقاشی است. این حرکات در نقاشی، مدام تمرین می‌شوند و اد‌راک بصری فرد را هم تغییر می‌دهند. بعد از حضور در این کلاس‌ها درک شکل و زمینه، شناخت مفاهیم و سایر مهارت‌های بصری مثل حافظه، تشخیص رنگ و ابعاد، اندازه و شکل در این افراد تغییر می‌کند. آنها کم کم متوجه می‌شوند که رنگ چه مفهومی دارد. و برای همین نقاشی است که در کشفیات درونی اثر گذار است.
پس به نوعی معتقدید که همه این راه ها برای اینست که اعتماد به نفس را در معلولان ذهنی نظیر اختلالات طیف اوتیسم افزایش بدهیم و ثابت کنیم که معلولیت محدودیت نیست؟
بله، از آنجایی که اعتماد به نفس تاثیر زیادی در استقلال فردی شخص دارد یکی از راهکارهای افزایش اعتماد به نفس هنردرمانی است و به وسیله هنر درمانی می توانیم به افراد کم توان ذهنی اعتماد به نفس بخشید. هنر درمانی یک علم است و کاربردهایی از جمله پیشگیری و بهبود حرکتی و گفتاری را در پی دارد.
آیا درمان قطعی برای این معلولیت داریم؟
هیچ درمانی به تنهایی برای فرد دارای اختلال اوتیسم، کافی نیست. گفتار درمانی، کاردرمانی، ویزیت توسط روانپزشک، جلسات مشاوره در حضور روانشناس، کار با مربی آموزشی و هنر درمانی فعالیت‌هایی است که برای اصلاح مشکلات رفتاری این افراد پیش‌بینی شده و همه آنها در کنار هم به رفع مسائل مربوط به این اختلال کمک می‌کند