عمق استراتژیک؛ عبارتی در ادبیات نظامی ست که به حدفاصل جبهه نبرد تا قلب یک دولت شامل پایتخت، مناطق مسکونی، جمعیتی و صنعتی اطلاق می شود و در واقع یکی از شاخص های محوری در میزان قدرت یک دولت محسوب می شود
بعد از شکل گیری جمهوری اسلامی ایران بعنوان آلترناتیو دولت پادشاهی پهلوی که بدنبال انقلاب باشکوه اسلامی در بهمن ماه 1357 شمسی به وقوع پیوست جایگاه و هویت دولت اسلامی ایران به تبع آن دگردیسی بنیادین تغییر یافت و رابطه نوینی از قبال هویت جدید دولت ایران با فضای نظام بین الملل شکل گرفت.
در راستای این انقلاب باشکوه، دولت ایران در قالب بستر تعریفی جدید ذیل یک جمهوری اسلامی به دستاورد و مفهوم سترگی به نام استقلال دست یافت مفهومی که برآیند و بعد خارجی حاکمیت( sovereignty ) دولتی تعریف می شود و این همان امتیاز بزرگی بود که به ذائقه نظام سلطهخوشایند نبود.به جهت اینکه استقلال دولت ایران در بستر یک جمهوری اسلامی و با رهنمود نوین حضرت امام (ره) با موضوع"نه شرقی؛ نه غربی" درست نقطه مقابل مفهوم "ژاندارم منطقه و جزیره ثبات" بود که نظام سلطه به رهبری دولت ایالات متحده به رژیم پادشاهی ایران در جهت تامین منافعش بصورت نمادین اعطا کرده بود.
با شرایط نوین حاکم بر ساختار دولت جمهوری اسلامی و بازتعریف دامنه و مانور سیاست خارجی نوین آن، نظام استکباری و استعماری سلطه با وجود ترتیب خدعه های فراوان نتوانست به مقصود خویش در جلب همکاری با سیستم سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران نایل بیاید و بالاجبار دستور عقب نشینی سیاسی صادر کرد و در یک صف آرایی تمام با هویت دشمن در مقابل دولت نوین ایران قرار گرفت و با اعمال شیطانی هزینه های گزافی نیز متحمل دولت و ملت نستوه کشور نمود.
تقابل نظام سلطه با جمهوری اسلامی ایران دولت و ملت را در یک شرایط ویژه در منطقه و نظام بین الملل قرار داد و رفتار سیاست خارجی کشور نیز بیشتر متاثر از این
تقابل خصمانه جهان غرب به رهبری دولت آمریکا قرار گرفت و به همین جهت رویکرد "عمق استراتژیک" در پک سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از یک اهمیت و ضرورت راهبردی برخوردار گشت تا مفهوم امنیت در جامعه که مصدر نیاز اجتماعی آحاد جمعیتی است بدور از هرگونه اضطراب و شکنندگی قرار گرفته و در نهایت ضریب خود ظهور نماید.
عمق استراتژیک؛ عبارتی در ادبیات نظامی ست که به حدفاصل جبهه نبرد تا قلب یک دولت شامل پایتخت، مناطق مسکونی، جمعیتی و صنعتی اطلاق می شود و در واقع یکی از شاخص های محوری در میزان قدرت یک دولت محسوب می شود
عمق استراتژیک در کانتکست جمهوری اسلامی ایران علاوه بر ضرورت تضمین امنیت به نوعی ریشه در آموزه های دینی و اعتقادی نیز دارد و در محور گفتمان "ظالم - مظلوم " تبیین می شود که در اصول سیاست خارجی تحت عنوان حمایت از مستضعفین جهان بطور اخص جهان اسلام یاد می شود و در همین راستا دولت جمهوری اسلامی ایران در راستای ادای تکلیف اعتقادی در قامت عمق استراتژیک عمل می نماید.
در واقع اتخاذ راهبرد عمق استراتژیک بنا به شرایط حاکم بر پوزیشن دولت جمهوری اسلامی ایران در سیاست بین الملل و معمای وحشت موجود در منطقه خاورمیانه یک ضرورت به حساب میاید که آرامش و طمانینه را بر روح جامعه حاکم نموده است.
با ظهور التهاب در دمشق و دولت سوریه که عوارض سناریو اتحاد شوم مثلث ( غربی -عربی-ترکی ) گردید که غایت آن گسست محور مقاومت و تقویت جبهه محافظه کار عربی بود اهمیت راهبرد عمق استراتژیک کشور را عملا نشان داد یعنی زمانیکه سناریو آشوب دمشق و براندازی ضربتی دولت سوریه در راستای هدف کلی قطع کریدور ارتباطی محور مقاومت به فاز فرسایشی تبدیل شد و عوارض آن آرامش و امنیت در استانبول و آنکارا و ازمیر و حتی پاریس و لندن و برلین را تحت الشعاع قرار داده و دچار شکست امنیتی کرد تهران فارغ از هرگونه دغدغه امنیتی روزهای عادی و معمولی خود را سپری میکرد و این برآیند عمق استراتژیک ترسیمی بود.
دولت جمهوری اسلامی ایران سیاست خارجی منطقه ای خود را بر روی آن هموار ساخته بود و اکنون امنیت و آرامش حاکم بر فضای عمومی جامعه مرهون مجاهدت های غیورانه ارتش گمنام جمهوری اسلامی ایران در جبهه عمق استراتژیک هست که از چند سال پیش در یک تقابل جدی و کلاسیک نظامی بسر می برد.
ارتش مردمی مدافعان حرم و سپاه پاسداران قدس کیلومترها دورتر از وطن در جبهه عمق استراتژیک با جهاد شبانه روزی و فی سبیل الله خویش امنیت و آرامش درک حیات را برای تک تک آحاد جامعه ارزانی داشته اند و این حضور اعتقادی و قربتا الی الله بایستی ضرورتا توسط سپهر عمومی جامعه درک گردد و پاس داشته شود و نباید ملعبه رقابت های جناحی و جریانی شود چرا که این حضور جدای از مباحث اعتقادی و ارزشی از منظر دانش روابط بین الملل نیز با موقعیت و پوزیشن سیاسی، فرهنگی دولت جمهوری اسلامی ایران کاملا توجیه پذیر است.
نتیجتا باید گفت که راهبرد "عمق استراتژیک " یک ودیعه اعتقادی و ارزشی نظام جمهوری اسلامی
است که در طول تقریب به چهل سال از عمر انقلاب مفهوم امنیت و آرامش را در کشور برقرار و تثبیت نموده است که باید قدر این نعمت پاس داشته شود چرا که موضوع و مفهوم امنیت امروز در شرایط آشوب خاورمیانه ضروری ترین مفهوم ساختار یک دولت محسوب می شود که بایستی توسط نخبگان جامعه درک و فهم گردد.
دکتر عبدالرحمن ولایتی- نویسنده، مدرس و پژوهشگر روابط بین الملل