میرزایی: اواخر قرن ۲۱ همه کشورهای دنیا سالخورده می‌شوند/ افراد غیر متخصص تشویش ایجاد می‌کنند

دکتر محمد میرزایی، رییس انجمن جمعیت شناسی در گفت‌وگو  با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برنا گفت: سالخورده شدن جمعیت، روندی اجتناب ناپذیر است. این مساله علمی بوده و پیچیدگی زیادی ندارد. در همه جای دنیا هم اتفاق می افتد. اما یک سری افرادی که در این حوزه تخصص ندارند، در این امر مداخله می کنند. همین مورد باعث تشویش می شود. مساله جمعیت مهم است اما الان شاهد هستیم که نرخ باروری رو به رشد است.

وی در ادامه افزود: ما برای پیری و سالخوردگی، مفهوم فردی و مفهوم جمعیت شناختی داریم. اگر بخواهیم در مفهوم فردی به آن بپردازیم، باید بگوییم، کسانی که 70-60 سال سن دارند، سالخورده نامیده می شوند اما در مفهوم جمعیت‌شناختی، جوانی و سالخوردگی مفهوم آماری پیدا می‌کند. اما برخی ادعای کارشناسی دارند. این تصور غلط در ذهن شان هست که وقتی می گوییم، جمعیت سالخورده هستند، یعنی کل کشور دچار این مفهوم شده است. وقتی 15 درصد از کل جمعیت، سنشان از 65 سال بیشتر شود، می گوییم جمعیت سالخورده شده است.

40رییس انجمن جمعیت‌شناسی خاطرنشان کرد: ما در حال انتقال از جمعیت جوانی به سالخوردگی هستیم. در بسیاری از کشورها روند این جمعیت یعنی جمعیت سالخورده در اواخر دهه 90 آغاز شد. بسیاری از کشورها هم در حال رفتن به این سمت هستند. بسیاری از کشورها سالخورده اند ولی می بینید که دنیا را هم در دست گرفته اند. سالخوردگی به این معنی نیست که دنیا تمام می شود. ما در فرصت طلایی جمعیت هستیم. بیش از 70 درصد جمعیت، 15 تا 64 سال سن دارند. این مساله به طور بالقوه مورد مثبتی است اما در کنار آن می گویم، تیمار و ترمیم و رسیدگی به این جمعیت بسیار مهم است. ما در شروع پنجره جمعیتی هستیم. متولدین 60، سن شان بالاتر رفته است و الان از 25 تا 40 سالگی قرار دارند. یادتان می آید که اواخر دهه 70 کنکور چقدر شلوغ شده بود؟ به این علت که چندین سال پیش دهه 60 ای ها به میدان آمده بودند.

میرزایی تصریح کرد: این مساله به بالا می آید. البته امیدواریم که در دهه بعدی که اینها به 30 تا 45 می رسند، تثبیت شده باشند. ما امیدواریم جهش اقتصادی داشته باشیم. اینها به سالخوردگی می رسند. در دهه 1420 یا 1430 جمعیت ایران هم مثل بقیه کشورها خواهد شد. الان اگر نگاه کنید، در آفریقا هم نرخ باروری پایین آمده است. بنابراین در آن کشورها هم جمعیت سالخورده می شود. درصد بالایی به بالاتر از 45 سال می روند. اما خیالتان راحت که در 1430 ، 16-15 درصد بالای 64 سال هستند اما 60 درصد جمعیت از 15 تا 45 سال قرار دارند.

وی تاکید کرد: اینها را بسیاری نمی دانند. همه همان سالخوردگی جمعیت شناختی را با هم قاطی می کنند. در دهه 1360 افراد زیر 15 سال، 46 درصد بودند اما الان به 23 درصد رسیده اند. آن 46 درصد بحران شیر خشک و پوشک را داشتند. در دهه 60 که جمعیت ما جوان بود، 50 درصد در سن فعالیت بودند. اما وقتی سالخورده می شویم، بیش از 60 درصد جمعیت در سن فعالیت قرار دارند. در اواخر قرن 21 تمام کشورهای دنیا سالخورده خواهند بود.

رییس انجمن جمعیت شناسی ادامه داد: بیش از 20 درصد جمعیت ژاپن سالخورده هستند. اما این کشور بسیار موفق است. ما در سطح کلان هم از نظر تعداد جمعیت، هم از نظر میزان جمعیت و ساختار جمعیت در وضعیت خوبی هستیم. الان 80 میلیون جمعیت داریم که این جمعیت در کمتر از یک قرن 8 برابر شده است. نیازهای این افراد باید تامین شود. میزان رشد سالیانه جمعیت ما 1/24 است که رشد کمی نیست.

میرزایی گفت: البته واقعیتی هم هست. وقتی به درون خانواده می رویم، چالش باروری زیر سطح جانشینی را داریم. این مساله وجود داشت که نرخ باروری بالایی را که در اوایل سال 60 داشتیم. رشد جمعیت مان نزدیک 3/2 درصد شد. اگر آن رشد ادامه پیدا کرده بود، الان ما 160 میلیون جمعیت داشتیم. تشخیص داده شد که این باروری باید تعدیل شود. اما در آن زمان ترمز محکم تر زده شد. رشد منفی اقتصادی در سال 80 رقم خورد که افراد بسیاری در سن ازدواج قرار داشتند. در مورد زنان میانگین ازدواج نزدیک سن 24 رسیده است. این امر روی باروری تاثیر می گذارد. یعنی روندی که اگر ادامه پیدا کند، در 50-40 سال بعد ممکن است ما را به رشد منفی یا صفر برساند. باروری زیر سطح جانشینی، یعنی میانگین فرزندانی که یک زن تا پایان دوره باروری به دنیا می آورد و این رقم نباید زیر 2/1 برسد. اگر پایین تر بیاید، مخاطره رشد صفر یا منفی جامعه را تهدید می کند.

وی با اشاره به نرخ باروری 1/8 در سال 80 افزود: ما کاهش 0/3 داشتیم. این امرو متوجه جامعه می شود. الان هم با تمهیداتی که صورت گرفت، داریم رشد می کنیم و به سمت 2 می آییم. امیدواریم که در دهه آتی این رقم بالاتر برود. میانگین فرزندان مثل دهه 60 نمی شود اما ممکن است تا 2/5 برسد. مهم این است که از سطح جانشینی بالاتر بیاید. اگر چالش باروری سطح خرد درون خانواده هم بالاتر بیاید، ما اصلا مشکل جمعیتی نخواهیم داشت. هر کار دیگری هم که بکنیم، ناشکری است.

میرزایی با تاکید بر تامین امکانات از طرف سازمان ها و ارگان های ذیربط خاطرنشان کرد: کار سازمان برنامه و بودجه، برنامه ریزی برای همین موارد است. باید تلاش کنیم برای جوانانی که مشغول تحصیل در دانشگاه هستند و به ازدواج و اشتغال نیاز دارند، برنامه ریزی هایی صورت بگیرد تا زمانی که به سالخوردگی می رسند، توانمند باشند.