به گزارش خبرنگار برنا از فارس، استان فارس در حالی نهمین سال متوالی خشکسالی را پشت سر می‌گذارد که این خشکسالی در تاریخ صد سال گذشته در استان فارس بی سابقه بوده است و در چنین شرایطی در این استان محصولاتی همچون برنج کاشت می‌شود!
پروفسور عزت‌الله رئیسی، رئیس بخش آب دانشگاه شیراز، بحرانی شدن وضعیت آب در استان فارس را نتیجه استفاده مدیریت نشده و برداشت‌های بی‌رویه از ذخایر زیرزمینی در دوران خشکسالی عنوان می‌کند چرا که فارس در دوران شدید خشکسالی با افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه از ذخایر آبی زیرزمینی و حتی برداشت حجم کامل ذخایر آبی زیر آبخوان‌ها مواجه شده است و امروز موضوع آب به یک بحران جدی در استان فارس تبدیل شده است.
کمبود آب و خشکسالی در استان فارس باعث شد که مسئولین دستور توقف کاشت برنج در بخش کامفیروز را صادر کنند.
برنج کامفیروزی از جمله محصولات کشاورزی استان فارس است که در شهرستان مرودشت و بخش کامفیروز تولید می‌شود و همواره کسانی که به نوع برنج در سبد غذایی خود اهمیت می‌دهند این محصول را مورد استفاده قرار می‌دهند.
با این وضعیت خشک‌سالی‌های مداوم استان فارس و نگاه‌های نوین برای حفظ منابع آب‌های زیرزمینی، دستور ممنوعیت کشت برنج در اراضی پایین‌دست چاه‌های آب در فارس صادر شد که در این راستا منطقه کامفیروز نیز به دلیل عدم وجود آب در سد بالادست دیگر نمی‌تواند مانند همیشه کشت شلتوک را داشته باشد.
به گفته محمدمهدی قاسمی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس، شهرستان مرودشت و بخش کامفیروز از جمله اراضی مهم کاشت برنج در فارس است که در سال جاری به دلیل عدم ذخیره آب کافی در مخزن سد ملاصدرا کشت شلتوک مقدور نیست.
هرچند مشاهدات عکاسان و خبرنگاران فارس در این منطقه گویای مطالب دیگری است. کاشت برنج با استفاده از کارگران غیربومی و در ابعاد بسیار گسترده نشان از این دارد که این دستورات و قوانین یا به گوش کشاورزان نرسیده و یا نظارتی بر اجرای این قوانین صورت نمی‌گیرد.
تمامی زمین‌های شالیکاری با استفاده از آب چاه‌هایی که عمق آنها به گفته کشاورزان و صاحبان همین زمین‌ها به 200 متر رسیده، آبیاری می‌شود و سودآوری اقتصادی برنج سبب شده کشاورزان منطقه، کاشت برنج را به کاشت هر نوع گیاه دیگر ترجیح دهند.
بخش کامفیروز در ۸۰ کیلومتری شهر شیراز و در شهرستان مرودشت قرار دارد، جمعیت این منطقه 25 هزار نفر و شغل اصلی آنها تولید برنج است.
هوشنگ یزدان‌پناه، 20 هکتار زمین را با برادران خود به کشت برنج اختصاص داده، محصولی که 25 سال است به کشت و برداشت آن مشغولند و سالانه سود قابل توجهی را به دست می‌آورند.
او که آبیاری زمین‌های زیر کشت خود را با چاه‌هایی با متراژ بالای 100 متر انجام می‌دهد، ادعا می‌کند برخلاف تصور عام، برنجکاری آب زیادی را مصرف نمی‌کند و کشت برنج را از دلایل کم شدن ذخیره آب‌های زیرزمینی نمی‌داند، در حالی که کارشناسان آفت اصلی از بین رفتن ذخیره آبی را کشت‌های پرمصرف مانند برنجکاری عنوان می‌کنند.
امروز در حالی در منطقه کامفیروز و بخشی از زمین‌های اطراف شهر مرودشت از جمله رامجرد با آب سد، برنجکاری می‌شود که بیش از ۱۰۰ هزار هکتار زمین در پایین دست درودزن حق آبه داشته و مردم این مناطق هیچ راهی برای کار و معیشت جز کشاورزی ندارد و از نعمت آب محروم هستند.
سیّد محمدعلی افشانی، استاندار فارس، در جریان اعتراض کشاورزان پایین دست سد درودزن به عدم رهاسازی آب جهت آبیاری گندم‌ها گفته بود: در پایین دست سد ملاصدرا اجازه یک گرم کشت شلتوک را نمی‌دهد.
علاوه بر کاشت برنج با استفاده از حقابه‌های سد ملاصدرا و درودزن، تعدادی از کشاورزان منطقه از آب چاه‌هایی که عمق آن به 200 متر رسیده است بهره‌برداری می‌کنند تا زمین‌های برنجکاری خود را آبیاری کنند.
این در حالی است که بسیاری از مسئولان استان نسبت به خشکسالی و تداوم آن در فارس هشدار جدی داده‌اند. بسیاری از مردم دیگر مناطق فارس به دلیل خشکسالی بیکار شده‌اند و در بخش‌هایی از مرکز فارس مردم مناطقی همچون سلطان‌آباد، کرونی و غیره مدت طولانی از آب بی‌بهره هستند و امکان آبرسانی به آنها تاکنون فراهم نشده است.
به نظر می‌‌رسد کشاورزان به دلیل سودآور بودن کشت برنج نسبت به کاشت غیرقانونی آن اقدام کرده‌اند و هر چند براساس مصوبه هیئت محترم دولت، کشت برنج در تمام نقاط به جز شمال کشور ممنوع است اما برخی نمایندگان مردم در این مناطق نیز در تلاشند تا با این کشاورزان برخوردی صورت نگیرد.
مرادی، یکی از مسئولان جهاد کشاورزی استان فارس در جلسه شورای برنامه‌ریزی استان، از کاشت برنج در استان فارس اظهار نگرانی کرد که با واکنش شدید افشانی، استاندار فارس، مواجه شد که خطاب به وی گفت: شما باید بر کار کشاورزان نظارت کرده و با توجه به شرایط اقلیمی آنان را در کاشت محصول راهنمایی کنید و با توجه به منابع آبی محدود، نگذارید که برنج بکارند نه اینکه شما به کشاورز بگویید برنج بکار و بعد از سایر دستگاه‌ها بخواهید جلو کاشت برنج را بگیرند!
محمدمهدی قاسمی، مدیرکل جهاد کشاورزی استان فارس، عدم توجه کشاورزان به توصیه‌های کارشناسان مبنی بر ممنوع بودن کاشت برنج در استان فارس را به سبب سودآوری اقتصادی و درآمد خوب ناشی از کاشت برنج می‌داند و می‌گوید: در حال حاضر هیچکدام از محصولات چنین درآمدی برای کشاورزان ندارد و از نظر قیمت با برنج قابل رقابت نیست.
وی با تاکید بر اینکه کاشت این محصول در استان فارس به دلیل آب‌بر بودن به هیچ عنوان مورد حمایت سازمان جهاد کشاورزی نیست، خاطرنشان می‌کند: برنج، کشت مناسب اقلیم استان فارس نیست و برنج برای مناطقی خوب است که بارندگی بالای 1000 میلیمتر به بالا مانند تایلند، سریلانکا، اندونزی و غیره دارد نه کشوری خشک مانند ایران.
مدیرکل جهاد کشاورزی استان فارس با بیان اینکه در چند سال گذشته میزان آب مصرفی مورد نیاز برای کاشت برنج با استفاده از مطالعات علمی و روش‌های نوین، کاهش یافته است، می‌افزاید: با وجود تمام این شیوه‌های نوین اما برنج باز هم جزو گیاهان پر مصرف آب است و کاشت آن در استان فارس به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
قاسمی با اشاره به طرح «عدالت حوزه‌ای» در حوزه‌های آبخیزی همچون کامفیروز و مناطق پایین دست سد ملاصدرا، عنوان می‌کند: در این مناطق نمی‌توان برای زمین‌های پایین دست آب را رها نکرد زیرا در این زمین‌ها معمولا گندم کاشت می‌شود و ممکن است با عدم توزیع آب تمامی محصولات کشاورزان دچار مشکل شود.
به گفته وی از سوی دیگر نمی‌توان اجازه داد کشاورزانی که در بالادست سد به کشاورزی مشغولند به دلیل بالا بودن سطح آب و با استفاده از تلمبه به کاشت برنج بپردازند.
کشاورزان، مسئولان و حتی دیگر مردم استان فارس به این نکته توجه نمی‌کنند که خشکی استان فارس از مناطق جنوبی به ویژه مناطق پایین دست آغاز شده و خشک شدن دریاچه بختگان، زمین‌های کشاورزی پایین دست سد درودزن و ملاصدرا مانند خرامه، زرقان، مرودشت و غیره نمونه‌های بارزی از عدم توجه به هشدارهای مربوط به استفاده بهینه و صحیح از آب است.
کشاورزان باید آگاهی یابند که مناطق بالادست نیز در معرض تهدید جدی خشکسالی قرار دارند و با روند کنونی استفاده از آب برای کاشت برنج این اتفاق در دو تا سه سال آینده رخ خواهد داد.
مدیرکل جهاد کشاورزی استان فارس که از عدم توجه کشاورزان به توصیه‌های کارشناسان این نهاد انتقاد دارد: می‌گوید: کشاورزان نسبت به تمام این موضوعات آگاهی دارند اما سود اقتصادی در مدت زمان یک تا دو سال آینده و به صفر رسیدن این درآمد به دلیل خشکسالی را به درآمدهای کمتر اما طولانی مدت ترجیح می‌دهند.
قاسمی می‌افزاید: برخی مردم مناطق نزدیک به زمین‌های کاشت برنج حتی آب شرب نیز ندارند و کشاورزان باید توجه داشته باشند که حیات و زندگی انسان‌ها که آب بستگی دارد ارزش خیلی بیشتری دارد هرچند در برخی مناطق به قدری از آب‌های زیرزمینی برداشت شده که دیگر امکان کاشت گندم هم وجود ندارد.
«بیش از 6 هزار هکتار از زمین‌های بین سد ملاصدرا و سد درودزن در کامفیروز دو کِشته هستند و کشاورزان در این زمین‌ها هم گندم کاشتند و بعد از دوره برداشت گندم هم برنج می‌کارند.» مدیرکل جهاد کشاورزی استان فارس با تایید این مطلب می‌گوید: امسال در استان فارس نزدیک به 29 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی به کاشت برنج اختصاص یافته است.
این در حالی است که سال‌ها قبل در همین استان در بیش از 60 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی، برنج کاشت می‌شده که بخشی از این کاهش به دلیل توصیه‌های ترویجی کارشناسان و بخش عمده آن نیز به دلیل خشکسالی و عوامل قهری طبیعت است که سبب کاهش کشت برنج در فارس شده است.
احمد رحمانیان، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان فارس، درباره اقدامات انجام شده در زمینه صیانت از منابع آبی استان فارس می‌گوید: بیشترین چاه‌های مسدود شده در میان استان‌های کشور در سه سال گذشته مربوط به استان فارس با بیش از 2 هزار و 550 حلقه چاه بوده که باعث صرفه‌جویی آب در مخازن زیرزمینی این استان به میزان ۱۹۱ میلیون مترمکعب شده است.
رحمانیان این دستاورد را حاصل حمایت و پیگیری دستگاه قضایی استان فارس و همچنین مشارکت سازمان آب منطقه‌ای و عوامل انتظامی و اجرایی می‌داند.
لازم است مسئولان برای جلوگیری از کاشت برنج درفارس تمهیدات جدی تر بیاندیشند تا ساکنان سومین حرم اهل بیت(ع)در شرایط خشکسالی کنونی با مشکلات بیشتر روبرو نشوند.