عرفان خسروی، دیرینه شناس در گفت و گو با خبرنگار میراث فرهنگی
خبرگزاری برنا در مورد کشف بقایای دایناسور دوپا در ارتفاعات البرز گفت: خبری که مطرح شده در مورد «دایناسور دو پا»، اساس صحیح ولی روایت غلطی دارد. گواینکه در دو پا بودن آن شکی نیست و در اطلاق این کشف به دایناسورها و نیز در انتساب آن به البرز هم شکی نیست. در واقع اشتباه اصلی در نوع خبری است که منتشر شده است زیرا این کشف بزرگ، یک رد پای دو انگشتی است که قطعا مربوط به دایناسوری دو پاست. منتها دوپا بودن یک دایناسور ارزش خبری خاصی ایجاد نمیکند، زیرا اغلب دایناسورها دوپا بودند؛ آنچه که مهم است دو انگشتی بودن این ردپاست. بههرحال این خبر چند دست چرخیده و در یکی از این مراحل کلمه دو انگشتی را مترجمی، متوجه نشده و آن را تبدیل به دو پا کرده است. بنابراین کسی که این اشتباه را مرتکب شده و روایت اشتباهی از خبر به وجود آورده، کاشفین این ردپا نیستند، بلکه کسانی هستند که خبرها را بیدقت تغییر میدهند و در فضای مجازی پخش میکنند.
وی افزود: از سال 1354 به بعد، چندین و چند نمونه ردپای دایناسور در جاهای مختلف ایران، کشف، ضبط و گزارش شده است که اغلب دو پا بوده اند. بنابراین وجود سنگواره دایناسورها در ایران مدتهاست که اثبات شده و احتمال کشف سنگوارههای بیشتر نیز وجود دارد. درباره اغلب ردپاهای دایناسورها باید گفت دقیقا نمیتوانیم صاحب ردپا را مشخص کنیم. گرچه گاهی ردپای دایناسورها اسمگذاری هم میشوند (مثلا ردپای سهانگشتی دایناسوری که دکتر نوگل سادات حدود چهل سال پیش در البرز کشف کرده بودند، ایرانوسوریپوس Iranosauripus نام گرفت) اما این اسمها مخصوص خود ردپاست و به موجودی که صاحب ردپاست اطلاق نمیشود، چون نمیدانیم صاحب ردپا دقیقا کدام یک از دایناسورهایی است که سنگواره اسکلت آنها را شناسایی کردهایم. به عبارت دیگر شناسایی و نامگذاری ردپاهای دایناسورها، از نظامی جداگانه پیروی میکند و کسی تلاشنمی کند که مثلا ردپاهای دایناسورهای کشفشده در کرمان را اختصاصا به گروه خانواده ویژهای از دایناسورها مرتبط کند؛ دراغلب موارد همین که بگوییم یک دایناسور دوپا و گوشتخوار مثلا چهار متری یا مثلا یک دایناسور گیاهخوار ده متری صاحب ردپا بوده، نهایت دقت علمی را بهکاربستهایم.
خسروی اظهار داشت: اما این رد پای تازه کشفشده، موردی استثنائی است؛ به لحاظ اینکه اثر دو انگشت در آن دیده میشود که پدیده شایعی در بین دایناسورها نیست؛ بنابراین ممکن است تا حدی دقیقتر مشخصکنیم که احتمالا مربوط به کدام گروه از دایناسورهاست. دوانگشتی بودن این ردپا نشان میدهد که صاحب آن عضو گروهی از دایناسورها بوده انگشت دوم پای خودشان را بالا نگه می داشتند و تنها اثر انگشتان سوم و چهارم روی زمین بهجا میماند. پای دایناسورهای گوشتخوار کاملا شبیه پای پرندههای امروزی بوده است؛ مثلا شبیه پای مرغ خانگی. انگشت اول پای دایناسورهای گوشتخوار و پرندگان (معادل شست پا) کوچک و رو به عقب است و سه انگشت دوم و سوم و چهارم (در دایناسورهای گوشتخوار و اغلب پرندگان امروزی) رو به جلو قرار میگیرند. انگشت دوم پا، در سمت محور میانی بدن دایناسور/پرنده قرار میگیرد و انگشت چهارم به سمت خارج بدن. در گروههایی از دایناسورهای شکارچی، این انگشت دوم روی زمین قرار نمیگرفت بلکه با ناخنی افراشته و روبهبالا میایستاد تا ناخن آن ساییده نشود و تیز بماند. این دایناسورها ردپاهای دوانگشتی دارند، چون فقط انگشتان سوم و چهارم پا روی خاک قرار میگیرند.