به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا ،سازمان محیط زیست همزمان با پایان دوره چهارساله فعالیتش در دولت یازدهم اقدام به انتشار کارنامه عملکرد این سازمان در حوزه‌های مختلف کرد. یکی از مهمترین حوزه‌ها طی سال‌های گذشته که به دلیل تشدید آلودگی هوای ناشی از گرد و غبار و آلودگی ناشی از منابع ثابت و متحرک، مورد توجه واقع شد؛ معاونت محیط زیست انسانی است.
معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه‌های برنامه‌ریزی و سیاستگذاری، نظارت بر کیفیت سوخت و حامل‌های انرژی، ساماندهی منابع متحرک آلاینده‌ها، پایش آلودگی هوا، تغییرات آب و هوا، گرد و غبار، مدیریت محیط زیستی منابع آب کشور، مدیریت محیط زیستی منابع خاک و مدیریت محیط زیستی پسماند اقداماتی انجام داده که بخشی از مهمترین آن‌ها به شرح زیر است:
برنامه‌ریزی و سیاستگذاری
همان طور که اشاره شد به دلیل حساسیت بالای جامعه به آلودگی هوا، در دولت یازدهم این موضوع مورد توجه قرار گرفت و در حوزه سیاستگذاری اقداماتی در این حوزه انجام شد. تهیه برش یک ساله برنامه کاهش آلودگی هوای کلانشهرها و تحلیل روزانه آن، تصویب و ابلاغ حدود آلاینده‌های مجاز خروجی دودکش‌های واحدهای صنعتی، تصویب و ابلاغ حدود آلاینده‌های مجاز خروجی اگزوز خودروها برای کسب معاینه فنی از مهمترین سیاستگذاری‌ها طی چهار سال گذشته برای رفع معضل آلودگی هوا بود.
افزون بر این، احیای کارگروه ملی مقابله با آلودگی هوا پس ازهشت سال با هدف کاهش آلودگی هوا، به‌روزرسانی استانداردهای آلودگی هوا، تدوین ضوابط پایش پیوسته درنیروگاه‌ها، اجرای طرح آماک به منظور جلوگیری از سوزاندن روزانه 241 میلیون فوت مکعب گاز ترش برای کاهش آلودگی هوای خوزستان در معاونت محیط زیست انسانی در حوزه برنامه‌ریزی انجام شد.
کاهش سود بازرگانی وارادات خودروهای هیبریدی و برقی، تصویب ضوابط استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع پیشرفته در هیات وزیران، تدوین سازوکارهای نظارتی برای پروژههای مشمول ارزیابی زیست محیطی، ابلاغ استانداردها و شاخص‌های کیفیت آب و خاک، تدوین برآورد هزینه پاکسازی آلودگی خاک، تعیین معیارهای زیست محیطی انواع کودهای کشاورزی و ضوابط برآورد هزینه ناشی از آلودگی منابع خاک و تدوین آییننامه اجرایی تخلیه فاضلاب و مواد آلاینده و ضوابط استفاده از پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر در کالاها جهت ارائه به شورای عالی حفاظت محیط زیست از جمله سیاستگذاری‌های انجام شده است.
نظارت بر کیفیت سوخت و حامل‌های انرژی
حذف بنزین غیر استاندارد تولید پتروشیمی و توزیع سوخت استاندارد یورو 4 در 8 کلانشهر به‌طوری که از مجموع 71 میلیون لیتر متوسط مصرف روزانه بنزین در کشور، 24 میلیون لیتر بنزین یورو 4 در هفت کلانشهر توزیع می‌شود: (جایگاه‌های: تهران 100 درصد، اصفهان 100 درصد ، اراک 100 درصد، کرج 100 درصد، تبریز80 درصد، مشهد 50 درصد و اهواز 45 درصد)، جلوگیری از انتشار روزانه 1500 تن گوگرد با بهره‌برداری از پروژههای بهینه‌سازی کیفیت سوخت تولیدی در پالایشگاه‌های شازند، اصفهان، تهران، تبریز و آبادان و کاهش استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها از 45 درصد به 5 درصد با گازسوز کردن نیروگاه‌ها از جمله نیروگاه‌های شهید منتظری ،اسلام آباد اصفهان و رامین خوزستان از جمله اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست درزمینه ارتقای کیفیت سوخت است.
ساماندهی منابع متحرک آلاینده‌ها
حذف موتورسیکلت‌های کاربراتوری از چرخه تولید و جایگزینی موتورسیکلت انژکتوری از مهر 1395، اعمال توقف تولید و شماره‌گذاری موتورسیکلت با استاندارد یورو 2، جلوگیری از شماره‌گذاری خودروهای بنزینی به دلیل انحراف از استانداردهای مصوب بر اساس بررسی نتایج آزمون‌های آلایندگی ادواری، یکپارچه‌سازی معاینه فنی خودروها و موتورسیکلت‌ها از مهمترین فعالیت‌های انجام شده در حوزه مدیریت منابع آلاینده متحرک است.
پایش آلودگی هوا
رشد 21 درصدی ایستگاه‌های پایش کیفی هوای کشور از ابتدای دولت یازدهم تاکنون، تجهیز و به‌روزآوری سیستم‌های پایش و آزمایشگاه‌های محیط زیست کشور، اطلاع‌رسانی روزانه شاخص کیفی هوا از طریق سنجش مقادیر غلظت پارامترهای گازها و ذرات معلق در 190 ایستگاه، راه‌اندازی هشت مرکز کنترل و پایش زیست محیطی در کشور در هشت استان کشور (لرستان، کردستان، خراسان رضوی، یزد، اصفهان، البرز، بوشهر و آذربایجان غربی) برخی از اقدامات معاونت محیط زیست انسانی طی چهار سال گذشته است.
تغییرات آب و هوا
بر اساس اهمیت و حساسیت موضوع تغییر اقلیم و تغییرات آب و هوا در این دوره، اقداماتی برای مدیریت انتشارگازهای گلخانه‌ای و مقابله با اثرات سوء آن انجام شد که تدوین برنامه اهداف مورد نظر مشارکت ملی(INDC)، تصویب سیاست‌های کاهش انتشار و برنامه اهداف مورد نظر مشارکت ملی در هیات دولت، تدوین سند راهبردی تغییر اقلیم کشور و ارائه به کمیته راهبری ملی تغییر اقلیم، تدوین برنامه کاهش انتشارگازهای گلخانه‌ای و انطباق با همکاری همه دستگاه‌های اجرایی برای کاهش 12 درصدی انتشار از مهمترین این اقدامات هستند.
همچنین تکمیل گزارش‌های موجودی انتشار گازهای گلخانه‌ای در تمامی زیربخش‌ها و گزارش‌های سیاست‌های کاهش انتشار در تمامی بخش‌ها، ارایه گزارش بازبینی سیاست‌های کاهش انتشار براساس مقدار ارایه شده در سند برنامه اهداف مورد نظر مشارکت ملی، تهیه شرح خدمات مطالعه ارزیابی مالی خسارت پذیری کشور متاثر از برنامه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، تشکیل کارگروه‌‌های منظم و دوره‌ای برای مدل‌سازی اقلیمی، منابع آب، کشاورزی، جنگل و مرتع، بهداشت، تنوع زیستی، سواحل از دیگر اقدامات معاونت محیط زیست انسانی در حوزه تغییرات آب و هوا است.
گرد و غبار
وقوع پدیده گرد و غبار طی سال‌های گذشته به یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی تبدیل شده و تعداد زیادی از استانهای کشور را تحت تاثیر قرار داده است. اخذ مصوبه تشکیل ستاد مقابله با پدیده گرد وغبار، تشکیل ستاد مقابله با پدیده گرد وغبار به منظور ایجاد آمادگی، مدیریت و مقابله با آثار زیانبار پدیده گرد و غبار در کشور و ایجاد زمینه همکاری‌‌های منطقه‌ای در بهمن ماه 1392، تهیه سند ملی کانون‌های تولید گرد و غبار در کشور و اولویت‌بندی مناطق منشاء تولید گرد وغبار در 28 استان از جمله اقدامات برای کاهش گرد و غبار بوده است.
همچنین طرح و پیگیری معضل گرد و غبار به عنوان مشکل منطقه‌ای و جهانی و اخذ سه مصوبه از سازمان ملل برای مقابله با آن، تصویب آئین‌نامه «آمادگی و مقابله با آثار زیانبار پدیده گرد وغبار»،
تجهیز 50 ایستگاه کیفی هوای محیطی کشور با نصب و راه‌اندازی 50 دستگاه آنالایزر ذرات PM2.5 جهت ارتقای پایش ذرات معلق و دریافت اطلاعات برخط ذرات کمتر از دو و نیم میکرون در ایستگاه‌های پایش کیفی هوای 31 استان کشور، شناسایی کانون‌های بحرانی داخلی و خارجی گرد و غبار در ایران، ایران 2.8 میلیون هکتار، عراق 8 میلیون هکتار و عربستان 11 میلیون هکتار از دیگر اقدامات حفاظت سازمان محیط زیست در حوزه گرد و غبار است.
تشکیل کمیته‌های استانی در استانهای دارای منشاء و تحت تاثیر طوفانهای گردوغبار به ریاست استانداران به منظور مدیریت بحران و ارایه پیشنهادات اجرایی در زمان وقوع طوفان‌ها و تهیه طرحهای کاهش آسیب‌‌پذیری، تدوین سند ملی منشاء گرد وغبار داخلی در سطح ملی با استفاده از اطلاعات زمینی و ماهواره‌ه‌ا جهت شناخت کانون‌های فعال فعلی و پتانسیل‌هایی که در آینده امکان فعال شدن دارند، تصویب برنامه عمل دستگاه‌‌ها در استان خوزستان در زمینه مقابله با طوفانهای گرد وغبار و کنترل آن‌ها در هیات دولت و تصویب 1000 میلیارد برای اجرایی شدن مصوبه از دیگر اقدامات معاونت محیط زیست انسانی برای مقابله با پدیده گرد و غبار است.
یکی از مهمترین اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست طی دولت یازدهم جهانی کردن موضوع گرد و غبار است که در نتیجه تلاش‌های کارشناسان محیط زیست کشور، قطعنامه‌هایی در سازمان ملل به منظور مقابله با گرد و غبار تصویب شد. اولین قطعنامه در مجمع عمومی اجلاس در مورد گرد وغبار و هشدار تشدید و جهانی شدن آن و تقاضا از دبیر کل جهت تهیه گزارشی تحت عنوان؛ Global Assessment of Dust Storm در دی ماه سال 1394 تصویب شد همچنین قطعنامه‌ای در مجمع عمومی UNEP (UNIEA-2) در مورد گرد وغبار و الزام کشورها در به‌کارگیری از خرد و همکاری جمعی به منظور مقابله با گرد و غبار در خرداد 1395 تصویب شد.
همچنین مشارکت نزدیک با UNEP در تدوین گزارش Global Assessment of Dust Storm با برجسته کردن آسیبی که از کشورهای اطراف به جمهوری اسلامی ایران وارد می شود به منظور ارائه در اجلاس 71 مجمع عمومی سازمان ملل توسط دبیرکل به استناد بند 5 قطعنامه اجلاس 70 مجمع عمومی و تصویب قطعنامه در نشست ESCAP مبتنی بر شفافیت تکالیف کشورهای منطقه در راستای مقابله با تشدید طوفانهای گرد وغبار در مناطق مختلف و تصویب قطعنامه دوم در اجلاس 71 مجمع عمومی سازمان ملل با مفاد مشروح‌‌تر در مورد ضرورت مشارکت کشورها، تاکید بر زیانبار بودن این پدیده در عین فرامرزی بودن و تاکید بر مشارکت مالی کشورها در دی ماه سال 1395 مهمترین اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در ابعاد بین‌المللی گرد و غبار است.
مدیریت محیط زیستی منابع آب کشور
شناسایی منابع آلاینده در حوضه آبریز 24 رودخانه مهم، پهنه‌بندی آلودگی33 رودخانه بر اساس شاخص کیفیت آب ایران، تهیه نقشه پراکنش منابع آلاینده در حوزه آبریز و اولویت‌بندی برای کاهش آلودگی‌ها و تدوین برنامه احیای رودخانه‌های آلوده، تفاهم‌نامه با ارمنستان و اجرایی شدن بخشی از برنامه پایش کیفیت آب رودخانه مرزی ارس بخشی از مهمترین اقدامات معاونت محیط زیست طبیعی در حوزه مدیریت منابع آب است.
تصویب طرح کاهش آلودگی رودخانه کارون در شورای عالی آب، تهیه راهنمای اثرات زیستمحیطی طرحهای عمرانی برمنابع آب زیرزمینی و راهنمای پیشگیری، ارزیابی و پاکسازی آلودگی‌های نفتی آب‌های زیرزمینی، تهیه دستورالعمل پایش منابع آب زیرزمینی و دستورالعمل مدیریت زیستمحیطی آب شیرین‌کن‌‌ها، افتتاح سیستم‌های پایش آنلاین آب رودخانه ارس، پساب فولاد گیلان، پساب شهرک صنعتی خوارزمی تهران، تصفیه خانه فاضلاب شهری آذربایجان غربی، تصفیه خانه سرخون و قشم از دیگر اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه مدیریت منابع آب کشور است.
مدیریت محیط زیستی منابع خاک
از جمله فعالیت‌های سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه مدیریت محیط زیست منابع خاک کشور می‌توان به تجهیز آزمایشگاه‌های بخش خاک ادارات کل استانهای زنجان و آذربایجان شرقی، ایجاد سامانه پایش منابع خاک کشور و راه‌اندازی آزمایشگاه تخصصی در هفت استان کشور، نمونه‌برداری و آنالیز خاک در 9 استان (فارس، گیلان، هرمزگان، البرز، قزوین، کرمان، آذربایجان شرقی، زنجان و اصفهان)، تهیه طرحهای 5 ساله مدیریت و حفاظت از منابع خاک کشور، ابلاغ استانداردها و شاخص‌های کیفیت آب و خاک، تدوین نهایی دستورالعمل، برآورد هزینه پاکسازی آلودگی خاک و جرایم ناشی از آن اشاره کرد.
همچنین تدوین ضوابط و معیارهای زیستمحیطی انواع کودهای کشاورزی، تدوین نهایی ضوابط برآورد هزینه‌‌های ناشی از آلودگی منابع خاک و جریمه ناشی از آن، تدوین نهایی آییننامه اجرایی تخلیه فاضلاب و مواد آلاینده اعم از مایع و جامد به خاک، تهیه و ارایه گزارش بحران وضعیت کمی و کیفی خاک در کشور و تهیه و ارائه گزارش سوانح نفتی به وزارت نفت جهت ارائه برنامه مقابله با سوانح بر اساس آئین‌نامه رفع آلودگی زیست محیطی فعالیت‌های نفتی از دیگر اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست است.
مدیریت محیط زیستی پسماند
بررسی و نظارت بر اجرای برنامه عملیاتی مدیریت پسماندهای عادی در استان‌ها با تاکید بر استانهای ساحلی و شمالی، تعیین تکلیف سایت‌های پسماندهای ویژه صنعتی به دستگاه‌های ذیربط پس از عقب افتادگی 5 ساله از انجام مطالعات، تکمیل فهرست‌برداری از پسماندهای مشمول کنوانسیون بازل و اجرای مقررات و کنوانسیون‌های بین‌المللی حوزه مدیریت پسماندها از جمله انجام فرآیند واردات و صادرات انواع پسماندها در کشور مطابق مفاد و رویه کنوانسیون، تهیه دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌هایی در راستای ارتقای اجرای مفاد کنوانسیون بازل در جهت مدیریت پسماندهای مشمول کنوانسیون بخشی از اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه مدیریت پسماندها است.
افزون بر این، تهیه طرح جامع مدیریت پسماندهای استانهای ساحلی با تاکید بر استانهای شمالی، تدوین سند آسیب‌‌شناسی مدیریت پسماندهای عادی در کلانشهرها، اجرای طرح خوداظهاری پسماندهای صنعتی و ویژه در واحدهای تولیدی و خدماتی مشمول، تهیه فهرست مراکز بازیافت‌کننده در 27 استان کشور، برگزاری مستمر و منظم کارگروه ملی مدیریت پسماندها و پیگیری اجرای مصوبات کارگروه، تدوین ضوابط نحوه فعالیت واحدهای مدیریت پسماند، اقدام در جهت واگذاری مراکز لندفیل ویژه در 10 استان با مشارکت بخش خصوصی، تدوین ضوابط لندفیل پسماندهای ویژه، بازنگری، تقویت و ارتقای مدیریت صحیح زیستمحیطی سایت‌های مدیریت پسماند، تهیه برنامه عملیاتی 19 گانه مدیریت پسماندهای عادی در استانهای شمالی کشور و بررسی و بازنگری قانون مدیریت پسماندها از دیگر اقداماتی است که معاونت محیط زیست طبیعی در حوزه مدیریت پسماندها طی چهار سال گذشته انجام داده است.