وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه درصدی از این تعاملات مالی اپلیکیشن‌هایی که میزبانی می‌کنند و تعاملات مالی دارند، به عنوان حق‌السهم به میزبان می‌رسد، افزود: سخت‌گیری‌های اولیه اپل از چند ماه پیش مربوط به این حوزه بود زیرا اپلیکیشنهای ایرانی متصل به سیستم بانکی جهانی نبودند و تنها از طریق اتصال به درگاه شتاب و شیوه‌های دیگر پرداخت درون‌‌برنامه‌ای داشتند که خلاف مقررات اپل بود. بنابراین از چند ماه پیش اپلیکیشنهای ایرانی خود را با این مقررات منطبق کردند.
حذف اپلیکیشنهای ایرانی توجیه قانونی ندارد
جهرمی در ادامه با بیان اینکه در فضای تعاملات بین‌المللی این مقررات توسط طرفین رعایت می‌شد، اظهار کرد: ما سیگنال‌های خوبی از سمت اپل داشتیم. در ورژن ۱۱ سیستم عامل iOS اپل اطلاع‌رسانی کرد که زبان فارسی را اضافه کرده است. اما همزمان با این مساله شروع به حذف یک سری از اپلیکیشنهای ایرانی کردند که ما دیگر نمی‌توانستیم آن را توجیه کنیم، زیرا نه به دلیل موضوعات مالی بود که شامل قوانین خودشان می‌شد و نه قوانین تحریم‌هایی که آمریکا علیه ایران دارد.
وی همچنین خاطرنشان کرد: در ایمیل‌هایی که به تیم‌های توسعه‌دهنده اپلیکیشن‌ها زدند، اشاره نکردند که دلیل این موضوع چیست. در یک پیام به صورت مبهم اشاره کردند ما نمی‌توانیم از کشورهایی که تحت تحریم آمریکا هستند میزبانی کنیم. در حالی که برخی از این شرکت‌ها که در ایران فعالیت می‌کردند، حوزه کسب‌وکار خود را بین‌المللی در نظر گرفته و شرکت خود را در خارج از ایران ثبت کرده بودند و مصداق ایرانی محسوب نمی‌شدند، اما آنها هم از اپ‌استور حذف شدند.
درآمد چهار میلیارد دلاری اپل در ایران
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اظهار کرد: اگرچه ما تعاملات مالی مستقیم با اپل نداریم و اپل نمایندگی رسمی در ایران ندارد، اما تجارت خود را دارد. بنا بر آخرین آمار ۱۱ درصد گوشی‌های هوشمند ایران اپل هستند. این یعنی مردم علاقه‌مند هستند به سرویس‌هایی عرصه فناوری در کشور دسترسی داشته باشند. امروز زندگی مردم به بسیاری از این اپلیکیشن‌ها وابسته است. طبیعتا انتظار می‌رود اپل به کاربران خود احترام بگذارد. اگر برای هر گوشی اپل یا تبلت متوسط هزار دلار را در نظر بگیریم، با ضریب ۱۱ درصد، درآمد اپل در ایران حدود چهار میلیارد دلار است.
جهرمی با اشاره به گفت‌وگو با وزیر امور خارجه برای رفع این مشکل بیان کرد: همزمان با دکتر ظریف صحبتی داشتم و موضوع را به ایشان منتقل کردم که با حساسیت در حال پیگیری هستند. احساس می‌کنیم این مساله با پیگیری‌های دیپلماتیک و حقوقی رفع و سوتفاهم برطرف شود زیرا به لحاظ قانونی مشکلی وجود ندارد. تحریم‌های آمریکا شامل حوزه فناوری اطلاعات نمی‌شود، خصوصا در حوزه کاربران نهایی. یعنی شاید حتی برای B2Bها تحریم‌هایی داشته باشیم اما برای مردم تحریمی در نظر گرفته نشده و قانون جدیدی هم در این عرصه به تصویب نرسیده است.
وی همچنین تصریح کرد: اکنون در تلاش برای حمایت از اپلیکیشنهای داخلی هستیم و این موضوع را از چارچوب‌های قانونی پیگیری حقوقی کنیم و امیدواریم حل شود. اگر غیر از چارچوب‌های معمول خصومتی وجود دارد موضوع را با نوع نگاه دیگری پیگیری خواهیم کرد. البته به نظر می‌رسد بیشتر سوتفاهمی است که قابل حل باشد و امیدواریم اپل فرآیند سابق را برای کاربران ایرانی داشته باشد، اما اگر ببینیم سوتفاهم نیست و سوء نیت است باید تدابیر دیگری اتخاذ کنیم.
سهم فناوری اطلاعات از سبد اشتغال
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به نحوه برنامه‌ریزی برای توسعه زیرساخت‌های اشتغال، گفت: آمارهای جهانی در کشورهای توسعه‌یافته حاکی از این است که سبدی درباره اشتغال وجود دارد. بنابر آخرین آمار منتشرشده، از این سبد اشتغال، سهم کسانی که در فناوری اطلاعات شاغل هستند ۱.۸۷ درصد است. در حالی که سهم ما امروز در حوزه اشتغال ۰.۲ درصد است. البته توسعه زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات در چهار سال گذشته شرایطی را فراهم آورده که کسب‌وکارهایی شکل گرفتند و ظرفیت ایجاد شغل و خلق ثروت برای کشور دارند.
جهرمی با بیان اینکه ما پتانسیل خوب دانشگاهی، نیروهای نخبه و جوان داریم که امروز در شرکت‌های مهم دنیا کار می‌کنند، افزود: خلاقیت جوانان ایرانی در این عرصه مثال‌زدنی است و آنها قابلیت‌های خوبی دارند. همچنین بازار ما پتانسیل خوبی دارد. در مجموع، هدف استراتژیک کشور برای توسعه شبکه ملی اطلاعات از یک طرف و وجود پتانسیل در حوزه ایجاد خدمات در بستر شبکه ملی اطلاعات از یک طرف، همچنین وجود منابع نیروی انسانی و نخبه از مسائلی است که ما از آن بهره‌مندیم.
وی با اشاره به آمار ایجاد شغل در حوزه فناوری اطلاعات بیان کرد: بنا بر آمار موجود، در سال ۹۵ در کسبوکارهای نوپا و خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعات ۱۰۰ هزار شغل ایجاد شده که معادل دو برابر شغل از ابتدای انقلاب تا کنون است. در برنامه ششم توسعه دولت مکلف شده سالانه ۹۵۰ هزار شغل ایجاد کند که ۱۰۰ هزار شغل درحوزه فناوری اطلاعات قرار گرفته است. البته وزارت ارتباطات متولی ایجاد شغل نیست اما می‌تواند زیرساخت‌ها را ایجاد کند. باید ۱.۵ درصد را ارتقا دهیم و به عدد ۷۰۰ هزار شغلی که در فناوری اطلاعات دیده شده برسیم.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه فرآیند ایجاد شغل یک چرخه دارد و شامل خلاقیت و ایده که عمدتا در مراکز دانشگاهی شکل می‌گیرد، می‌شود، گفت: این چرخه با همکاری وزارت علوم و دانشگاه‌های کشور و وزارت کار کامل می‌شود. همانطور که طرحی با عنوان تکاپو از زمان دکتر واعظی در برخی از استان‌های کشور شکل گرفت و تفاهمش بین وزارت کار، ارتباطات و دانشگاه‌هایی که در این عرصه بودند و برخی از سرمایه‌گذاران این حوزه انجام شد.
لزوم تجدید نظر در قوانین کهنه
جهرمی با اشاره به نقش استارتاپ‌ها در بهبود شرایط اشتغال گفت: در حوزه استارتاپی تحول عظیمی پیش‌رو داریم. مجموعه‌های دانش‌بنیان در همه حوزه‌ها و به صورت خاص در حوزه فناوری اطلاعات نقش به‌سزایی دارند. اما اینها موانعی دارند. لازمه رفع این مشکلات این است که تجدید نظری در قوانین داشته باشیم. طبیعتا انقلاب دیجیتال در دنیا رخ داده و در ایران هم در حال وقوع است که یک فرصت بی‌نظیر است. برنامه ما نیز استفاده از این فرصت‌هاست.
وی با بیان اینکه باید اقداماتی انجام دهیم که بتوانیم زیرساخت‌های لازم برای فعالیت این عرصه را داشته باشیم، گفت: یکی از مهم‌ترین مسائل، نهادسازی در مجموعه‌های فناوری اطلاعات در کشور است. نهاد فناوری اطلاعات و وزارت ارتباطات متعلق به دوره آقای غرضی است که آن زمان طراحی خوب و کاملی هم شده است. ایران و کره جنوبی همزمان این فعالیت را آغاز کردند. با وجود این، کره در این زمینه پیشرفت کرد اما ایران به دلیل مسائلی که وجود داشت توفیقاتی نداشت.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: ساختار فرودگاه پیام، پژوهشگاه مرکز تحقیقات مخابرات، پست‌بانک و غیره، زنجیره‌ای برای انقلاب دوران مهندس غرضی بوده که به خوبی آن را طراحی کردند. اما امروز این ساختار و نهادها پاسخگوی این رشد و حرکت نیست. نظام‌های حقوقی ما نیز نیاز به تغییرات جدی دارد. موضوع حقوق مالکیت فکری و معنوی، بازتعریف حریم خصوصی، موانع کسب‌وکار در حوزه از موضوعات جدی است که در برنامه ما آمده و روی آن کار می‌کنیم. لازم است ظرفیت‌سازی لازم را ایجاد کنیم، آموزش‌های لازم را بدهیم، از مراکز دانشگاهی کمک بگیریم و حمایت‌های لازم را هم داشته باشیم.
زیرساخت شبکه ملی اطلاعات شکل گرفته
جهرمی با اشاره به پیشرفت شبکه ملی اطلاعات بیان کرد: در تعریف شبکه ملی اطلاعات باید گفت، زیرساخت آن شکل گرفته است. میزان تکامل این شبکه موضوع مهمی است، اما مهم‌تر از آن این است که این حلقه به عنوان زیرساخت توسعه فناوری اطلاعات در کشور طراحی شده است. شبکه ملی اطلاعات در سه فاز راه‌اندازی شده است بنابراین تعبیری که در قانون برنامه ششم توسعه و مصوبات شورای عالی فضای مجازی فراهم شده است. البته شورای عالی فضای مجازی سند تدوین الزامات را اخیرا اضافه کرده است. ما باید کار کنیم که زیرساخت را منطبق بر آن تعریف قانونی هم انجام دهیم.
وی ادامه داد: اما مفهوم شبکه ملی اطلاعات با تعریفش متفاوت است. مفهوم شبکه، مدل توسعهای ما در عرصه فضای مجازی است، مبتنی بر اینکه ما از فرصت‌های بی‌نظیر فضای مجازی برای توانمندسازی کشور و مردم استفاده کنیم و بتوانیم اقتصاد و اشتغال فضای مجازی را در کشور نهادینه کنیم که تا این مرحله هنوز فاصله داریم.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه خدماتی که باید در بستر شبکه ملی اطلاعات به مردم بدهیم جای رشد زیادی دارد، افزود: وقتی شروع به ارائه خدمات می‌کنیم حاکمیت به وجود می‌آید. امروز ما هنوز در عرصه خدمات وابسته هستیم. برای مثال اوبر در عرصه خدمات حمل و نقل، گوگل‌پلی برای مارکت‌های دانلود اپلیکیشین یا یوتیوب برای خدمات ویدیویی بسیار معروف هستند. اگرچه ما در ایران توانستیم برخی از خدمات را تولید کنیم. اما برخی خدمات اساسی مانند موتور جستجو و نقشه هستند که حاکمیت باید برای آنها سرمایه‌گذاری کند.
جهرمی در ادامه خاطرنشان کرد: بنابراین ما در برخی عرصه‌ها به اندازه توسعه شبکه رشد نکردیم. با وجود این، مدل توسعه شبکه ملی اطلاعات هیچ وقت تمام نمی‌شود. در نهایت باید گفت شبکه ملی اطلاعات با تعریف قانون تا حدود زیادی محقق شده است و به عنوان یک مدل توسعهای پیش روی ماست که همیشه باید بر اساس آن پیش برویم.
فیلترینگ هوشمند، ضرورت استفاده از فرصت با حذف تهدید
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره نوع نگاه به فیلترینگ هوشمند توضیح داد: هر فضا و شرایطی که برای ما به وجود می‌آید، فرصت‌ها و تهدیداتی دارد. می‌توان به یک پدیده به عنوان تهدید نگاه کرده و آن را ببندیم یا از فرصت‌هایش بهره‌مند شویم. نگاهی در سابق وجود داشت که هر سرویسی در عرصه کشور فعال می‌شد به دلیل تهدیداتی که وجود داشت، آن را می‌بستند.
جهرمی ادامه داد: در مقابل این پدیده، در دولت یازدهم بحث پالایش هوشمند مطرح شد. اینکه ما از فرصت‌ها استفاده کنیم و موارد منفی را حذف کنیم و با سرویسهای اینترنت فله‌ای برخورد نکنیم زیرا توانمندسازهایی در عرصه‌ی کشور هستند و فرصت‌هایی را ایجاد می‌کنند. اینجا نیز یک مفهوم و یک پروژه به اسم پالایش هوشمند وجود دارد. مفهوم پالایش هوشمند در شورای عالی فضای مجازی مطرح شده و تاییدیه گرفت که در سرویس اینستاگرام اجرا شد.
وی با اشاره به اجرای پالایش هوشمند در اینستاگرام افزود: در مقطعی که این پالایش فعال بود، موفق عمل کرد. از زمان آغاز پالایش هوشمند روی اینستاگرام، پنج درصد محتوایی را که ارزیابی کردیم، موارد نامناسب با فرهنگ ما بود. پس از پالایش هوشمند و در این فرآیند، ۷۰۰ میلیون مصداق غیرمجاز شناسایی و بسته شده بود و خللی هم در زندگی مردم ایجاد نمی‌شد.
رمزنگاری، چالش فیلترینگ هوشمند
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه چالش بزرگ پروژه پالایش هوشمند، رمزنگاری است، گفت: پالایش هوشمند در موارد رمزگذاری‌شده نمی‌تواند مساله را حل کند. در دنیا هم مرسوم است که در موارد رمزگذاری با سرویس‌دهنده تعامل می‌کنند و به یک مفهوم و چارچوب مشترک می‌رسند. نوع نگاهی که برای سرویسهای مبتنی بر رمز پیش رفت بدین ترتیب است. اما از آنجایی که عمده سرویسهای مورد اقبال مردم ما بیشتر در آمریکا مشغول فعالیت هستند، طبق قوانین امکان تعاملی تا کنون وجود نداشته و البته از طرف ما نیز عزمی وجود نداشته که تعامل صورت بگیرد.
جهرمی با اشاره به تعامل با برخی سرویس‌دهنده‌ها برای پذیرش شرایط ایران اظهار کرد: ما با برخی از سرویس‌دهنده‌ها به یک چارچوب تعاملی رسیدیم. البته همه مقررات ما پذیرفته نشده است، در برخی موارد که مبتنی بر مباحث غیراخلاقی، تروریست، ضددین بوده به تفاهماتی رسیده و آنها این موارد را حذف می‌کنند. اما در رابطه با مسائل سیاسی که حساسیت هم درباره آنها وجود دارد و مهم هستند، این تعامل ایجاد نشده است.
وی با بیان اینکه چارچوب و تصمیم‌گیری کلان کشور این بوده که با قبول این ظرفیتها و توسعه فناوری‌های بومی، چارچوب را حفظ کنیم، افزود: ما ناگریزیم به جای اینکه بخواهیم همه سرویسهای ارتباطی را ببندیم، به سمت فرآیند پالایش هوشمند برویم. البته مطلوب ما این است که روزی سرویسی امن و مطمئن و با رعایت حقوق کاربران در داخل کشور ایجاد کرده و حاکمیت خود را در این فضا حفظ کنیم، همانطور که بسیاری از کشورها این کار را کردند.
نمی‌توان مردم را از دریافت سرویس‌ها محروم کرد
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: اما در شرایط فعلی شاید ظرفیت‌های داخلی ما در حال حاضر توانمند‌ی ارائه این خدمات را نداشته باشد و ما نیز نمی‌توانیم مردم را از این خدمات محروم کنیم. بنابراین ما باید با مدل مبتنی بر تعامل و تلاش به این جمع‌بندی برسیم که این خدمات را از مطالب نامناسب حذف کرده و در چارچوب ادامه ارائه خدمات امکاناتش را فراهم کنیم.
جهرمی با اشاره به نگاهی که در دولت دوازدهم در خصوص سرویسهای اینترنتی وجود دارد، تصریح کرد: در بستر فعالیت ارتباطات، عده‌ای می‌گویند هیچ‌وقت به نتیجه مثبتی نرسیده‌ایم و پیگیر این نظریه‌اند که سرویس‌ها را ببندیم. عده‌ای هم می‌خواهند بگویند این فرآیند کاملا موفق بوده است. در حالی که این پروژه هم مانند سایر پروژه‌ها نقاط مثبت و منفی داشته است. در دولت دوازدهم در وزارت ارتباطات چارچوب ما این است که نقاط قوت را تقویت کرده و نقاط ضعف را بپوشانیم.
وی با بیان اینکه هر کدام از سرویس‌ها به دلایلی در ایران بسته شده‌اند، گفت: مثلا سرویس یوتیوب به دلیل ویدیویی که در توهین به پیامبر منتشر کرده بود و با وجود نامه دادستانی، ویدیو را حذف نکردند، در ایران مسدود شد. با وجود این، ما با بسیاری از کشورها در ابتدا رابطه خوبی نداشتیم اما بعدا رابطه‌مان خوب شده است، مانند کشور عراق که با آنها جنگ داشتیم اما اکنون مشکلی نداریم. البته این مثال برای همه سرویس‌دهنده‌ها صادق نیست، اما به نظر می‌رسد در کشور انجمادی وجود نداشته باشد که اگر سرویسی بسته شده تا ابد بسته بماند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه اگر موضوعاتی که مد نظر حاکمیت است، در تعاملات قابل حل باشد به سمتی می‌رویم که دسترسی مردم را باز کنیم، افزود: این موضوع مطلوبیت دارد و درخواست مردم است. اکنون در مراکز دانشگاهی با جدیت پیگیری می‌شود که مثلا یوتیوب منابع علمی دارد که مورد استفاده است. البته در عین حال مطالبی هم دارد که با فرهنگ ما سازگار نیست و باید دید آیا می‌توان با تعاملات این مسائل را حل کرد؟
نگاه نظام، سلبی محض نیست
جهرمی با اشاره به تلاش برای ایجاد تعامل و مذاکره با سرویس‌دهندگان گفت: نوع نگاه نظام، سلبی محض نیست. امروز قوه عاقله نظام که شورای عالی فضای مجازی در این عرصه است به این جمع‌بندی رسیده که ما مذاکره کنیم. ما نیز بر اساس تکلیفی که ما دادند این موضوع را پیگیری می‌کنیم. باید تعاملاتی داشته باشیم که از کیان خانواده محافظت کنیم و بنابر مصوبه‌ای که وجود دارد، چارچوب این تعاملات را شروع می‌کنیم.
وی با تاکید بر اینکه هیچ بخشی از نظام مخالف توسعه دسترسی‌ها نیست، اظهار کرد: از طرف شورای عالی فضای مجازی، مجوز مذاکره برای تمام شبکه‌های اجتماعی مسدود شده در ایران داده شده و وزارت ارتباطات را مکلف کردند که ارتباط را برقرار و تعامل ایجاد کند. ما گزارش را به شورای عالی فضای مجازی می‌دهیم. اگر تصمیم بر باز بودن این شبکه‌ها گرفته شد، آنها را باز می‌کنیم و در غیر این صورت اگر در مذاکرات به توافق نرسیم همان شرایط حفظ می‌شود و تلاش می‌کنیم سرویسهای جایگزینی ایجاد کنیم.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه با چند سرویس‌دهنده مکاتبه کردیم و منتظر پاسخ هستیم، گفت: این مساله نیاز به تصمیم جمعی در کشور دارد. در صورتی که تصمیم و خرد جمعی به نتیجه برسد، این اتفاق می‌افتد و امیدوارم توسعه دسترسی را برای مردم محقق کنیم. البته الزامی برای این شبکه‌ها نیست و می‌توان سرویسهای دیگری را در کشور فعال کرد، اما باید به انتخاب مردم احترام بگذاریم و سعی کنیم آنچه را که مردم به آن گرایش دارند، البته با حفظ اصول حاکمیتی پیدا کنیم.
جهرمی با بیان اینکه خانواده‌ها از ما می‌خواهند اصولی از جمله مسائل فرهنگی رعایت شود، تصریح کرد: سرویس‌دهنده‌ای که به ایران می‌آید اگر فضای رمز داشته باشد ما نمی‌توانیم مدیریتی بر محتوایش داشته باشیم. طبیعتا باید خودش مصادیق غیراخلاقی مغایر با آموزه‌های دینی و فرهنگی ما را حذف کند. مثلا یوتیوب در پروتکل‌های خودش اشاره دارد که محتوای پورنوگرافی را حذف می‌کند.
حذف واسطه‌ها برای بهبود کیفیت اینترنت
وی با اشاره به موضوع حذف واسطه‌ها برای افزایش کیفیت اینترنت اظهار کرد: برای ارائه اینترنت، منبع تولید یا ذخیره‌سازی اطلاعات که سرویس‌دهندگان هستند و مصرف‌کنندگان وجود دارد و شبکه واسطی که ارتباطات را برقرار می‌کند. مدل سابق مسیریابی اینترنت ممکن بود مسیرهای بسیاری را از مصرف‌کننده تا سرویس‌دهنده طی کند. امروز تکنولوژی دنیا ارتقا پیدا کرده است.در مدل مسیریابی امروز دنیا، کوتاه‌ترین مسیر از مصرف‌کننده تا سرویس‌دهنده برقرار می‌شود که به آن peering یا همتایابی می‌گویند و مراکز آن در دنیا وجود دارد.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه سال گذشته تفاهم کردیم که یکی از مراکز پیرینگ را در ایران ایجاد کرده و به یکی از مراکز پیرینگ دنیا بپیوندیم، افزود: بدین ترتیب به جای اینکه مانند گذشته لب مرز ترافیک خود را تحویل ترانزیت‌کننده بدهیم که ممکن است از چندین واسط مختلف عبور کند تا به تولیدکننده نهایی برسد و افت کیفیت را هم خواهد داشت، اکنون مستقیما در فرانکفورت کارمان را آغاز کردیم و با بیش از ۱۵۷ سرویس‌دهنده معتبر دنیا به صورت مستقیم اتصال برقرار کردیم که وقتی بسته داده از شرکت ارتباطات زیرساخت بیرون می‌آید، مستقیم به مصرف‌کننده می‌رسد.
جهرمی ادامه داد: این موضوع کیفیت را به مراتب بهتر می‌کند و احساس کاربر نهایی را بهبود می‌دهد. تا پایان هفته این ۱۵۷ سرویس‌دهنده به ۷۰۰ مورد می‌رسند و ظرفیتها در حال برقراری است. بنابراین در پارامتر کیفیت ارتقای جدی صورت خواهد گرفت. اکنون در برخی از سرویس‌هایی که آغاز شده این بهبود کیفیت مشخص است. به صورت خاص روی بهبود کیفیت بازی‌ها و صوت و تصویر تاثیر به‌سزایی خواهد داشت. این مساله باعث کاهش هزینه‌ها در ترانزیت ارتباطات بین‌المللی می‌شود و کیفیت بیشتر را هم در پی خواهد داشت.
وعده رفع شکاف دیجیتالی
وی با اشاره به وعده‌های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات برای دولت دوازدهم بیان کرد: طی چهار سال گذشته رشد خوبی در مناطق شهری ما صورت گرفته است. اما در مناطق کم‌برخوردار و روستایی هنوز مشکل تلفن ثابت و ارتباطات اینترنتی داریم. اگرچه ۱۸ هزار روستا به اینترنت متصل شدند اما به دلیل مدل هزینه‌ای که دارد برای روستاییان قابل بهره‌برداری نیست. ما وعده دادیم مشکل مناطق روستایی و کم‌برخوردار را به صورت جدی برطرف کنیم، شکاف دیجیتالی را کاهش دهیم و خدمات را به سطح روستاها ببریم.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات همچنین اظهار کرد: بسیاری از مردم درباره کیفیت شبکه‌های ارتباطی شاکی هستند. البته یکی از دلایل پایدار نبودن کیفیت توسعه‌‌هایی است که در شبکه‌های مخابراتی در حال انجام است. بحث دولت الکترونیک از موضوعات جدی است که شاخصه‌های ما را ارتقا می‌بخشد که زیرساخت‌هایش تهیه شده اما لازم است روی الزامات قانونی آن تاکید بیشتری شود. تبیین مسیر حرکتی به سمت موبایل نسل پنج و اینترنت اشیا نیز از مباحث مهمی است که در این عرصه داریم.