به گزارش خبرگزاری برنا از قم، آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی امروز در افتتاحیه ششمین همایش سراسری طب و قضا که در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد با بیان اینکه حرج از نظر فقهی به معنی سختی است گفت: حرج به معنی سختی خارج از توان انسان نیست و اینکه گفته شود حرج، سختی خارج از حد توان است درست نیست.
وی افزود: مسئله عسر و حرج همراه باهم به کار می‌رود و با هم معنا پیدا میکند؛ وقتی که ما دین اسلام را دین سهله و سمحه می‌دانیم به این معنی است که قاضی نمی‌تواند در بحث حرج، مشقت را تا حد مرگ ملاک قرار دهد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با اشاره به مسائل فقهی و حقوقی در زمینه سقط جنین ادامه داد: روال طبیعی فرزند دار شدن همراه با سختی مادی و معنوی است و سختی زیادی را به همراه دارد ولی عنوان حرج به این نوع سختی اطلاق نمی‌شود؛ زمانی که حفظ جنین با مشقتی همراه است و این مشقت خارج از حد توان است، در این صورت است که با شروط خاصی مجوز سقط جنین صادر می‌شود.
آیت‌الله فاضل‌لنکرانی با تاکید بر اینکه حرج حتما به معنای سختی در حد مرگ نیست، تصریح کرد: نباید به هر موردی عنوان حرج را اختصاص دهیم بلکه باید مرز امور طبیعی لحاظ شود و زمانی که آن مورد از مرز خارج شد، در این صورت است که حرج ثابت می‌شود.
وی افزود: برخی ادله و روایات، حرج شخصی و نوعی را ثابت میکند و افرادی که حرج شخصی را قبول دارند محور را خود شخص می‌دانند، به عنوان مثال حرج برای یک شخص ناقص‌الخلقه یقینی است ولی زمانی که حرج نوعی مطرح می‌شود باید ببینیم که نقصان این جنین، موجب حرج دیگران نیز می‌شود یا خیر و باید تعریف آن را نیز مشخص کنیم.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با تاکید بر اهمیت بحث حرجِ نوعی خاطرنشان کرد: اگر در حرج نوعی، ناقص‌الخلقه بودن را یک مشکل و مشقت تشخیص دهیم در این صورت است که بحث دیگری به‌وجود می‌آید که نیاز به بحث و بررسی دقیق دارد.
وی با بیان اینکه مقصود از حرج نوعی این است که یک مورد در عرف برای همه مردم حرج داشته باشد اظهار کرد: ممکن است یک مسئله برای یک شخص حرج نباشد ولی در عرف مردم همان مسئله حرج باشد در این صورت بازهم آن مورد یک حرج نوعی است چراکه برای عرف مردم موجب حرج می‌شود.
آیت‌الله فاضل لنکرانی گفت: در مسائل مختلف باید به مسئله حرج توجه ویژه‌ای شود به عنوان مثال در نقصان جنین باید ببینیم که این نقصان برای نوزاد و در مرحله بالاتر برای عرف مردم و بشر موجب حرج می‌شود یا خیر و بدون توجه به تمام جوانب نمی‌توانیم حکم به حرج دهیم و همچنین دلیلی نیز در فقه وجود ندارد که اگر چیزی برای کسی حرج نبود ولی برای دیگران حرج بود، می تواند دلیلی برای سقط باشد.
وی با تاکید بر اینکه در مواردی که حرج شخصی وجود دارد قاعده لاحرج جاری می شود اظهار کرد: یکی از معانی حرج، مربوط به دیگران است یعنی اینکه افراد دیگر به خاطر نقصان کودک به حرج می‌افتند و در این صورت نیز دلیلی برای از بین بردن جنین نیست.
وی افزود: حرجِ نوعی که در ادله نیز ذکر شده این است که ممکن است یک فعل برای یک شخص حرج نباشد و برای شخص دیگر حرج باشد مانند اینکه زندگی با یک مرد بداخلاق موجب حرج است ولی ممکن است یک زن بتواند آن مرد را تحمل کند و اگر زن نتواند در شرایط طبیعی همسر خود را تحمل کند زندگی این خانواده بر مبنای حرج شناخته می‌شود و زن می‌تواند از همسر خود جدا شود.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تصریح کرد: نکته دیگر که در مسئله حرج باید به آن توجه کرد زمانی است که در فقه و قانون تعارض به وجود می‌آید؛ برخی مجتهدان در مسئله‌ای سقط را ممنوع می‌دانند ولی قانون در همان مسئله اجازه سقط را صادر کرده است و در این مورد باید اعلمیت را در نظر بگیریم.
وی گفت: قضات در صدور حکم باید به مواد قانونی توجه داشته باشند و حتی اگر قاضی مجتهد باشد هم باید براساس قانون عمل کرده و حکم صادر کند.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه اگر قانونی براساس نظر مجتهد مسلم بیان شده بود، حجیت ایجاد میکند اظهار کرد: نظر یک مجتهد مسلم برای عمل به قانون حجیت ایجاد میکند و بنابر نظری که اعلمیت را معتبر نمی‌داند، می‌توانیم عمل به قانون را جاری کنیم.
وی گفت: بحث حرج بسیار ظریف است و اگر به عنوان مثال در جنین، نقصانی وجود داشته باشد پزشکان فقط می‌توانند اصل نقصان را تشخیص دهند و تشخیص حرج بر عهده پزشک نیست و توسط عرف حاصل شود.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) خاطرنشان کرد: هر نقصان و عقب افتادگی حرج محسوب نمی‌شود در نتیجه اجازه سقط داده نمی‌شود و باید نقصان در عرف عام مردم حرج شناخته شود تا اجازه سقط جنین داده شود.
آیت‌الله فاضل‌لنکرانی در پایان یادآور شد: در این همایش باید راهکارهای برطرف کردن تعارض فقه و قانون و همچنین راهکارهای تشخیص حرج نوعی و حرج شخص مورد بحث و بررسی قرار گیرد.