انسان خلاق، محور توسعه پایدار است/ توسعه یافتگی به فن‌آوری و دانایی ارتباط دارد

وی با بیان اینکه موضوع کنفرانس امروز، کشاورزی پایدار در غذا، انرژی، صنعت و محیط زیست است، گفت: منشاء برگزاری این کنفرانس، بحث توسعه پایدار است که در ذیل آن، کشاورزی پایدار، صنعت پایدار و استفاده از منابع پایدار جای می‌گیرد.

فرهاد رهبر با بیان اینکه توسعه یافتگی کلیدواژه ای بود که بنا داشت نجات بخش جوامع بشری باشد، گفت: جهان سوم که قرار بود در نتیجه مراحل توسعه، به رشد، رفاه و آزادی نائل شود، آشفته تر از پیش گرفتار در فقر، نابرابری، بی عدالتی، عقب ماندگی و نابسامانی محیطی شد و اوضاع به مراتب نابسامان تر و شکننده تر از گذشته شد.

وی افزود: توسعه روندی بود که به رغم امیدهایی که در دهه‌های گذشته به آن گره خورده بود، جز افزایش فقر و نابرابری و تخریب محیط زیست بشری، ثمری برای کشورهای جهان سوم در بر نداشت. بنابراین توسعه پایدار در واقع راه حلی برای معمای توسعه در شرایط متحول سالهای پایانی قرن بیستم بود.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تعریف توسعه پایدار، تصریح کرد: توسعه پایدار نوعی از توسعه است که نیازهای نسل امروز را بدون به خطر انداختن فرصت‌های آن، برای رفع نیازهای نسل‌های آینده تأمین کند. این به معنی یک عدالت نسلی در بهره برداری از منابع و امکانات امروز است.

وی با تاکید بر اینکه دغدغه توسعه در پارادایم جدید خوشبختی چندجانبه نسل‌های آینده بشر را هدف قرار داده، گفت: از این رو امروز ادبیات توسعه با گذر از توجه صرف به سرمایه‌های فیزیکی، دیگر سرمایه‌های تاثیرگذار در فرآیند توسعه از جمله سرمایه‌های طبیعی (مادی)، سرمایه‌های انسانی و سرمایه‌های اجتماعی را نیز مورد توجه قرار داده است.

 فرهاد رهبر خاطرنشان کرد: درواقع در پارادایم جدید هیچ کدام از سرمایه‌ها نمی توانند جای خالی دیگری را پر کنند و استفاده مطلوب، بهینه و هماهنگ از تمام سرمایه‌ها و توجه به بهره برداری از آنها مورد توجه قرار گیرد. اگر در این پارادایم، به همه سرمایه‌ها توجه نباشد، با یک توسعه فقرزا مواجه خواهیم بود.

توسعه پایدار محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط زیست است

وی در ادامه با بیان اینکه پایداری می‌تواند چهار جنبه داشته باشد، گفت: پایداری در منابع طبیعی، پایداری سیاسی، پایداری اجتماعی و پایداری اقتصادی جنبه‌های پایداری هستند و در حقیقت توسعه پایدار تنها بر جنبه زیست محیطی اتفاقی تمرکز ندارد. در واقع توسعه پایدار محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط زیست است.

وی با اشاره به عاملان و مولفه‌های توسعه پایدار گفت: دولت‌ها، سازمان‌های بین المللی و نهادهای غیردولتی عاملان توسعه پایدار هستند. در کنار اینها، توسعه فرهنگی، محیط زیست و توسعه پایدار، ارتقای کیفیت سطح زندگی، امنیت ملی، امنیت انسانی و اجتماعی، رشد مستمر و پایدار و... ازجمله مولفه‌های توسعه پایدار ملی به شمار می‌روند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی افزود: محورهای اساسی توسعه پایدار که باید در برنامه ریزی اقتصادی و توسعه پایدار مورد توجه قرار گیرد، شامل مواردی ازجمله استقرار رشد پایدار توأم با ثبات، تبدیل اقتصاد ایستا به اقتصاد پویا، افزایش بهره وری و تحقق رقابت پذیری، پیوند دوسویه و متقارن با اقتصاد جهانی، تبدیل اقتصاد سنتی به اقتصاد متکی به دانایی و سرمایه انسانی، فضای مناسب فعالیت‌های نوآورانه و کارآفرینی، پرورش انسان ماهر و آگاه و انعطاف پذیر و... است.

 فرهاد رهبر با بیان اینکه توسعه پایدار گستره نوینی است که در واپسین سالهای قرن بیست و یکم بر روی بشر گشوده شد، گفت: این توسعه از آن روی که انسان را محور و بقای عزت‌مند او را هدف قرار داده بود، به زودی فراگیر شد و بر دلها نشست. در گذشته انسان‌ها شاید به غریزه درک کرده بودند که رمز بقای آنها در گرو هماهنگی با طبیعت است اما در دنیای امروز با اوج گیری توانایی‌های ابزاری بشر و توسعه فناوری، تعادل زیست‌محیطی به زیان طبیعت برهم خورد. لطمات وارده بر طبیعت در این دوران، ابعاد گسترده و غیر قابل جبرانی یافت و در ربع آخر قرن بیستم به یک معنا از مرز فاجعه نیز گذشت.

وی با بیان اینکه اقتصاد در توسعه فناوری چهار مرحله اقتصاد تولیدمحور، اقتصاد صنعت‌محور، اقتصاد دانش‌محور و اقتصاد معرفت‌محور را طی می‌کند، گفت: سطح سوم اقتصاد، دانش‌محور است. کشورها با گذر از اقتصاد صنعت‌محور به اقتصاد دانش‌محور می‌رسند که در این نوع اقتصاد، دانش مهمترین عامل توسعه است.

اقتصاد دانش‌محور بر پایه خلاقیت و بهره برداری از دانش شکل گرفته است

وی خاطرنشان کرد: اقتصاد دانش‌محور بر پایه خلاقیت، انتشار و بهره برداری از دانش شکل گرفته است و آنچه که از سوی کشورهای دانش‌محور به کشورهای جهان سوم منتقل می‌شود، حداکثر در مرحله صنعت است. مرحله بالاتر از اقتصاد دانش محور، مرحله معرفت و دانایی است که می‌توانیم به آن حکمت نیز بگوییم.

 فرهاد رهبر با تاکید بر اینکه ناپایداری توسعه در سطح ملی و بین المللی دارای علل و مصادیقی است، گفت: علت عام و در عین حال اصلی ناپایداری توسعه، فقدان بینش و نگرش آینده‌نگر به اصل توسعه، کمبود دانش و خردمندی درباره تعیین راهبردهاست.

وی افزود: امروزه مفهوم توسعه پایدار تقریباً یک معنای ضمنی و صرفاً زیست‌محیطی پیدا کرده حال آنکه سازمان ملل یک رشته کنفرانس‌ها و اجلاس‌هایی را ترتیب داده که در آنها عباراتی نظیر «توسعه پایدار زیست‌محیطی»، «توسعه پایدار اجتماعی»، «توسعه پایدار فرهنگی»، «توسعه پایدار کشاورزی»، «توسعه پایدار اقتصادی» و «توسعه پایدار سیاسی» به کار برده شد‌هاست.

فرهاد رهبر با تاکید بر اینکه آموزش و پژوهش از مهمترین نهادهای اجتماعی محسوب می‌شوند، گفت: کیفیت سایر نهادهای اجتماعی تا اندازه زیادی به چگونگی عملکرد آن بستگی دارد. این نهادهای اجتماعی در پروراندن اذهان و استعدادهای یک کشور نقش اساسی دارند.

وی با بیان اینکه از آنجا که علت اساسی ناپایداری فرآیندهای توسعه، نادانی و بی خردی نوع بشر در مورد چگونگی زندگی سعادتمندانه است، گفت: آموزش و پژوهش با تربیت نیروی انسانی خلاق می‌تواند کمک شایانی برای پایداری توسعه باشد. در توسعه پایدار انسان خلاق‌، محور است.

منابع انسانی پایه اصلی ثروت ملت‌ها را تشکیل می دهند

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه منابع انسانی پایه اصلی ثروت ملت‌ها را تشکیل می دهند، گفت: سرمایه و منابع طبیعی عوامل تبعی تولیدند، در حالی که انسان‌ها عوامل فعالی هستند که سرمایه‌ها را متراکم می سازند، از منابع طبیعی بهره برداری اصولی می کنند، سازمان‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را می سازند و توسعه ملی را به جلو می برند.

فرهاد رهبر با تاکید بر اینکه مسئله توسعه یافتگی بشدت به فن‌آوری و دانایی ارتباط دارد، تصریح کرد: پیشرفت علم و دانش مزیت نسبی را تغییر داده است. کشورهای توسعه یافته چاره‌ای جز تقویت بنیان‌های دانایی ندارند و باید راه را برای تولید و مبادله سریع علم و دانش باز کنند.

سرمایه گذاری در توسعه انسانی رکن اصلی تثبیت و تداوم هرگونه توسعه است

وی تاکید کرد: توسعه پایدار و همه جانبه، الزاماً باید از بستر نیروی انسانی بگذرد و پیش شرط توفیق، تثبیت و تداوم هرگونه توسعه و تحولی، سرمایه گذاری در توسعه انسانی بمنزله رکن اصلی آن است.

فرهاد رهبر با اشاره به اثرات مستقیم آموزش و پرورش بر توسعه، گفت: تغییر دادن رابطه انسان با طبیعت‌، انسان با انسان و انسان با خود، رشد و شکوفایی شخصیت، پرورش خلاقیت و سازندگی افراد، افزایش میزان آگاهی عمومی‌ و... از جمله این اثرات تلقی می‌شوند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه با اشاره به الگوی توسعه پایدار ایران در افق 1404 گفت: در این الگو، مبانی اجتماعی (عدالت اجتماعی، مردم‌سالاری دینی، کرامت و حقوق و آزادی‌های مشروع)، مقتضیات (جغرافیا، فرهنگ، تاریخ) و ارزش‌ها (اسلام، انقلابی، اخلاق و ملی) مورد توجه قرار گرفته است.

وی، آرمان‌های کلان جمهوری اسلامی ایران در رابطه با توسعه را توسعه انسانی، توسعه اجتماعی، توسعه اقتصادی و خودکفایی و علم و فناوری برشمرد و افزود: در چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، ایران کشوری توسعه‌یافته، با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فن‌آوری در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی، الهام‌بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌الملل است.

 فرهاد رهبر در پایان تاکید کرد: محور توسعه پایدار، انسان خلاق است و علم، دانایی و خرد انسان خلاق می‌تواند به رسیدن به توسعه پایدار کمک کند.

لازم به ذکر است، هشتمین کنفرانس بین المللی کشاورزی پایدار در محیط زیست، غذا، انرژی و صنعت که تاکنون در کشورهای آلمان، دانمارک، چین، کانادا، ژاپن و مالزی با حضور بیش از ۲۰ کشور اروپایی و آسیایی در 7 دوره برگزار شده، در این دوره با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی و مرکز فناوری های پایش آلودگی هوا و آب و سامانه های انرژی و مرکز IFEED در واحد علوم و تحقیقات در حال برگزاری است.