به گزارش گروه سلامت خبرگزاری برنا، پیر، جوان، زن و مرد نمی‌شناسد و در میان هر گروه و طبقه‌ای بالاخره هواداران خودش را دارد، نامش سیگار است؛ قاتلی که هر روز جان افراد زیادی را در سراسر دنیا می‌گیرد و برای خیلی‌ها ترک کردنش مثل یک کابوس یا رویاست. اما واقعیت را نباید نادیده گرفت و اگر فرد واقعا بخواهد سیگار را کنار بگذارد با کمک یک روانپزشک که در این زمینه تخصص دارد، موفق خواهد شد.
دکتر محمدرضا شالبافان، روانپزشک و استادیار روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران، شما را با مشکلات ناشی از مصرف سیگار و راه‌های ترک آن آشنا می‌کند.
راحت وابسته می‌شوید
سیگار به‌طور کلی، یک قاتل بزرگ در سراسر جهان به حساب می‌آید که سالانه جان افراد زیادی را می‌گیرد. سیگار یک وابستگی عمیق و طولانی‌مدت در افراد به‌وجود می‌آورد و فقط کافی است فردی آن را یک بار مصرف کند تا به آن وابسته شود. حدود 30 درصد این احتمال وجود دارد که فردی با یک بار مصرف سیگار تا آخر عمر به آن وابستگی پیدا کند. در مصرف سیگار، صرفا ماده موضعی مطرح نیست و حسی که فرد با مصرف سیگار پیدا می‌کند نیز مدنظر است که این مساله وابستگی به آن را تشدید می‌کند. یکی دیگر از عواملی که باعث می‌شود افراد به سیگار وابستگی شدید پیدا کنند، مصرف بدون دردسر و دسترسی آسان به آن است.
خانم‌ها مراقب باشند
وضعیت بدنی خانم‌ها به گونه‌ای است که اصولا عوارض مواد و داروهای مختلف را در طول زمان بیشتر نشان می‌دهند. خانم‌ها اگر حتی به میزان کم از سیگار استفاده کنند، احتمال وابسته شدن‌شان به سیگار بیشتر است، البته این مساله در رابطه با الکل و هر ماده مخدر دیگری نیز مصداق دارد. خانم‌ها با مصرف سیگار، خود را بیش از پیش در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می‌دهند. علاوه بر این، با توجه به این‌که خانم‌ها در طول عمر خود قابلیت باروری دارند، می‌توانند مشکلاتی را برای خود ایجاد کنند و آن دسته از خانم‌هایی که در زمان بارداری، سیگار کشیدن را کنار نمی‌گذارند خود و جنین‌شان را در معرض خطر قرار می‌دهند.
مادران سیگاری باعث می‌شوند که نوزادشان با وزن کم و مشکلات تنفسی به دنیا بیاید. البته تمام این موارد به این معنا نیست که آقایان از خطرات ناشی از سیگار مصون هستند. آقایان به‌دلیل طول عمر کمتری که به نسبت خانم‌ها دارند، به‌واسطه مصرف سیگار، در معرض بیماری‌های قلبی و عروقی بویژه سکته قرار می‌گیرند.
نوجوان‌ها در خطرند
سنین نوجوانی، سنین بسیار حساسی محسوب می‌شود و یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند گرایش مصرف سیگار در نوجوانان را تشدید کند، فشار از سوی گروه همسالان است. البته باید والدین توجه داشته باشند که نباید از الفاظی مثل رفیق ناباب و... برای راهنمایی فرزندشان استفاده کنند، چون نوجوان این مساله را توهین می‌داند و به صحبت‌های والدینش توجهی نخواهد کرد. یک نوجوان ممکن است قبل از اولین مصرف سیگار، وسوسه‌ای برای مصرف آن نداشته باشد ولی بعد از یک بار مصرف قضیه فرق می‌کند و ممکن است استفاده از سیگار برایش لذتبخش باشد و حتی بدون حضور در جمع دوستانش از سیگار استفاده کند.
کنترل، مراقبت بیش از اندازه، محدودیت، رفتار تند و تهدید، این حس را در نوجوان ایجاد می‌کند که بزرگ شدن او به رسمیت شناخته نمی‌شود و به همین دلیل به سمت همسالان خود می‌رود. حتی اگر والدین متوجه سیگار کشیدن نوجوان خود شوند، باید با روش‌های منطقی و درست او را آگاه کنند و حتی در صورت لزوم از روانپزشک کمک بگیرند تا نوجوان به دلیل رفتار نامناسب والدین به اصطلاح لج نکند و به سیگار کشیدن ادامه ندهد.
درمان دارویی یا غیردارویی؟
برای ترک سیگار، راه‌های مختلفی وجود دارد و درمان‌ها می‌توانند رفتاری (غیردارویی) و دارویی باشند. درمان‌های غیردارویی، معمولا روش‌هایی است که به فرد کمک می‌کند به‌صورت تدریجی مصرف سیگار را کاهش دهد و در نهایت کنار بگذارد. اجتناب از مصرف سیگار در ساعت‌های مشخصی از روز که فرد گرایش به سیگار کشیدن دارد و دوری از مکان‌هایی که او را برای مصرف سیگار وسوسه می‌کند، برخی دیگر از مواردی است که در ترک سیگار مد نظر قرار می‌گیرد. فرد برای ترک سیگار باید از یک روان‌شناس بالینی یا روانپزشک کمک بگیرد تا ترک سیگار به شکل اصولی و علمی انجام شود.
ناامید نشوید
افرادی که می‌خواهند سیگار را ترک کنند، ممکن است با مشکلاتی چون تحریک‌پذیری، اشتهای زیاد و... مواجه شوند، به همین دلیل مصرف داروها می‌تواند در بهبود این عوارض موثر باشد. فرد ممکن است بعد از ترک هم دوباره سیگار کشیدن را شروع کند، چون تجربه مواجهه با سیگار و لذتی که برای فرد به وجود آورده، در خاطره فرد باقی می‌ماند ولی برای ترک سیگار هیچ‌وقت دیر نیست و فرد می‌تواند دوباره ترک سیگار را از اول شروع کند.
سیگار الکتریکی تاثیری دارد؟
در حال حاضر، سیگارهای الکتریکی برای ترک سیگار به بازار عرضه می‌شوند. این سیگارها در افرادی که وسوسه دست گرفتن سیگار را دارند، می‌تواند مفید باشد ولی به عنوان خط اول درمان محسوب نمی‌شوند و نمی‌توانند جایگزینی برای درمان‌های اصلی باشند. این سیگارهای الکتریکی، کم‌خطر بوده و مطالعات اولیه نشان می‌دهد خطرات جدی به‌دنبال ندارند، ولی از آنجا که از عمر تولید و فروش آنها در دنیا زیاد نمی‌گذرد، به مطالعات بیشتری نیاز است تا بتوان از عوارض قطعی آن مطمئن شد.
دودی که سرطان‌زاست
مهم‌ترین ماده در وابستگی به سیگار، نیکوتین است ولی خود ماده نیکوتین، عامل اصلی برای سرطان به حساب نمی‌آید و آن چیزی که سرطان‌زا به حساب می‌آید، دودی است که در اثر روشن شدن سیگار ایجاد می‌شود. برای کاهش وابستگی به نیکوتین، باید از چسب نیکوتین و آدامس‌های مخصوص کمک گرفت تا فرد کمتر اذیت شود و از طرفی تمایلش برای مصرف سیگار کاهش پیدا کند. شاید فرد مجبور باشد تا چندین سال از این محصولات برای ترک سیگار استفاده کند.
علاوه بر این، داروهای مختلفی در بازار وجود دارند که کم عارضه و کم‌خطر هستند و می‌توانند به ترک سیگار کمک کنند. البته این داروها زیرنظر روانپزشک باید مصرف شوند و هرگونه استفاده خودسرانه از داروها حتی داروهای موجود در عطاری‌ها ممنوع است و می‌تواند عوارضی را برای فرد ایجاد کند.
درمان شاید سخت‌تر باشد
برای ترک سیگار یا مواد مخدر در وهله اول باید خود فرد تمایل برای ترک داشته باشد و تا زمانی که فرد خودش نخواهد سیگار یا ماده مخدر را کنار بگذارد، درمان به تنهایی چندان تاثیری نخواهد داشت. به‌طور کلی، ممکن است ترک سیگار در خانم‌ها نسبتا سخت‌تر باشد به این دلیل که خانم‌ها اغلب به‌صورت تفریحی سراغ سیگار نمی‌روند و محدودیت‌هایی که برای مصرف سیگار دارند، نشان می‌دهد اگر فردی سراغ سیگار برود، احتمالا مشکلات و دلایلی فراتر از وسوسه شدن تفریحی برای مصرف سیگار دارد.
برای مثال، یک دانشجوی خانم که در خوابگاه زندگی می‌کند، بسیار سخت‌تر از یک دانشجوی پسر می‌تواند سیگار بکشد، در نتیجه شاید تحمل این سختی‌ها و محدودیت‌ها باعث شود سیگار را سخت‌تر ترک کند.