به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ اولین اقدام در هر بحرانی، رفع نیاز به اسکان اضطراری، سپس اسکان موقت و دایمی است. در آخرین بحران روی داده در ایران در استان کرمانشاه، نیروهای مردمی و دولتی راهی مناطق زلزله‌زده شدند تا مساله اسکان اضطراری و موقت را برطرف کنند، درست مثل حوادث و بلایای طبیعی دیگر که بلافاصله سیل کمک‌های مردمی را به موازات اقدامات دولتی به مناطق آسیب دیده سرازیر می‌کند و بعد از مدتی هم همه از یاد می‌برند که محل‌های موقتی که در منطقه احداث شدند، پس از ساخت و سازهای دایمی چه سرنوشتی پیدا می‌کنند؟!
از سوی دیگر، بهداشت زلزله‌زدگان از نظر سوزاندن زباله‌ها یا دپوی آنها در کنار محله‌های اسکان اضطراری سلامت مردم را تهدید می‌کند. این زلزله به محل‌های کسب و کار آسیب جدی وارد کرده یا آنها را نابود کرده است. براین اساس، یکی از اولویت‌های جدی دعوت از کارآفرینان برای سرمایه‌گذاری در این منطقه در مرحله بازسازی و توسعه و ساماندهی کسب و کار است.
ویرانی و آوارگی چند دقیقه مانده به ده شب
دقیقاً ساعت 21 و 48 دقیقه روز یکشنبه مورخ 21 آبان 96 زمین‌لرزه‌ای را با بزرگی 3/7 ریشتر در استان کرمانشاه ثبت شد و شبکه‌های لرزه‌نگاری وابسته به مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران حوالی 10 کیلومتری جنوب منطقه «ازگله» واقع در 35 کیلومتری شهرهای سرپل‌ذهاب و قصرشیرین در زون «لرزه زمین‌ساختی زاگرس» اعلام کرد.
هم اکنون 57 هزار خانوار ساکن در زیر چادر هستند و این زمین لرزه بزرگ تاکنون 652 کشته و 14 هزار و 386 مصدوم داشته است. این زلزله به 11شهرستان و یک‌هزار و 930 روستای استان کرمانشاه خسارت وارد کرده و براساس ارزیابی‌های صورت گرفته 77هزار واحد مسکونی شهری و روستایی نیز آسیب کلی و جزئی دیده است.
همچنین تعداد پس لرزه‌های به وقوع پیوسته پس از زمین لرزه 7.3 ریشتری تا ساعت 12روز سه‌شنبه 25 دی، با 2552 پس‌لرزه همراه بوده است که تقریبا 66 روز از خانه خرابی اهالی دشت ذهاب، ازگله، ثلاث و باباجانی، دالاهو و ... می‌گذرد. هم‌اکنون و بعد از وقوع رخداد زلزله در کرمانشاه، ترکیبی از حضور مردم برای کمک‌رسانی و البته توزیع نامتوازن کمک‌ها مشاهده می‌شود این موضوع گزارش خبرگزاری برناست که با هم مرور می‌کنیم:
یکی از اعضای شورای شهر روستای پیران چنین می‌گوید: روستای زیبا پیران ویران شده و در این روستا 200 خانوار زندگی می‌کنند که 25 خانوار آن بیشتر فصل تابستان به روستا می‌آیند ولی سایر خانوار ساکن این روستا هستند.
او می‌افزاید: 60 درصد خانه‌ها 100درصد ویران شده و بقیه خانه‌ها نیز بالای 70 درصد خراب شده‌اند.
عضو شورای روستای پیران می‌گوید: این روستا یکی از روستاهای هدف گردشگری استان کرمانشاه است که امروزه ویران شده و زلزله به آبشار زیبای روستا هم خسارات وارد کرده است.
او می‌افزاید: هنوز کاملا اسکان موقت نیافته‌ایم و به علت این که روستا در دره پیران واقعه شده شب‌های سردی پشت سر می‌گذرانیم تنها 47 کانکس به این روستا اهدا شده است و بقیه اهالی در چادر و کپر (کلبه محلی) زندگی می‌کنند.
عضو شورای روستای پیران می‌گوید: در این مدت هر 60 تن از اهالی این روستا از یک چشمه سرویس بهداشتی و حمام استفاده می‌کنند و این مشکل ساز شده است.
صدای مردم
عثمان محمودی، دهیار روستای کوئیک محمود، نیز می‌گوید: مجموعه کوئیک 5 روستاست که 200 خانوار در روستای کوئیک محمود زندگی می‌کنند و اسکان موقت این روستا توسط سپاه پاسداران و مردم فهیم و دلسوز ایران فراهم شده است.
او می‌افزاید: به صاحبان خانه‌هایی که از سوی کارشناسان بنیاد مسکن روستایی مهر تخریب 100 درصدی خورده اند کانکس اهدا شده ولی تعدادی از روستایی ها هنوز کانکس ندارند و زیر چادر زندگی می‌کنند.
محمودی می‌گوید: سپاه پاسداران هم کانکس‌های 16متری 4 در 4 درست کرده‌اند.
او می‌افزاید: هر 5 خانوار در این روستا یک چشمه سرویس بهداشتی و حمام دارند ولی باز هم نیاز به سرویس بهداشتی و حمام داریم.
او می‌افزاید: من از همه ملت ایران و تمامی اقوام تشکر دارم که با همه گرفتاری خیلی زود کمک‌رسانی کرده اند و به فریادمان رسیده و با ما همدردی کرده اند و هنوز هم به ما سر می‌زنند.
سارا خسروی، معلول جسمی و اهل روستای کوئیک عزیز، نیز می‌گوید: سه روز بعد از حادثه توسط مدیرعامل بانک شهر یک کانکس به خانواده ما اهدا شد و بعدا هم سپاه پاسداران یک کانکس 16 متری برایمان ساخت.
او می‌افزاید: سرویس بهداشتی داریم ولی من چون معلول هستم نمی‌توانم استفاده کنم این واقعا به مشکل حادی برایم تبدیل شده چون من که از پا معلول هستم باید مدام مزاحم خانواده ام شوم.
سارا می‌گوید: به اهالی روستا هم کانکس اهدا شده ولی مشکل بهداشتی زیاد و نیاز به داروی فراوان و پزشک داریم.
او می‌افزاید: من چیزی لازم ندارم تنها محبت مردم عزیزم برایم کافی است هرچند دلم برای اشخاصی که در آن روز سخت به فریادمان رسیده‌اند و با ما همدردی و کمک کردند خیلی تنگ شده است. آن روزها خیلی‌ها به چادر ما سر می‌زدند ولی امروز خیلی چشم به انتظار نشسته‌ام هرچند می‌دانم از مسافت‌های دور آمدند و از نقاط مختلف و کار و گرفتاری هم مزید بر علت دیگر شده ولی چه کنم دست خودم نیست. به خدا خیلی دوست دارم آن یکرنگی و وحدت را، آن همه مهر و محبت را. آن همه صفا را. کاش می‌شد همه با هم بدون دیوار در یک جا زندگی کنند.
عباسی، اهل سرپل‌ذهاب، نیز می‌گوید: سپاه پاسداران بعد از اینکه روستاها را تجهیز کردند به شهرها از جماه به سر پل ذهاب آمدند و اکنون مشغول جاگذاری کانکس هستند.
خانم محمدی یکی دیگر از اهالی سرپل‌ذهاب و از ساکنان محله فولادی نیز می‌گوید: کمپ ارتش در بین محله فولادی و مسکن مهر شهید شیرودی درست شده و ارتشیان از روز اول خدمت‌رسانی کرده‌اند.
خانم کرمی یکی از اهالی کوئیک شکر از محله‌های سرپل‌ذهاب به شدت گله‌مند است و در این باره می‌گوید: صدای مرا به تمام مسئولان برسانید و بگویید تو را به خدا به داد محله کوئیک شکر که در حاشیه سرپل‌ذهاب و روبروی دانشگاه پیام نور قرار دارد، برسید.
او می‌افزاید: وقتی هم در فضای مجازی درخواست کمک از مردم عزیزمان کردیم خیلی کم کمک به این محله رسیده و بیشتر خیرین فکر می‌کنند این روستاست و جزو مجموعه روستاهای کوئیک است ولی این در حاشیه شهر سرپل‌ذهاب قرار گرفته و تنها نامش کوئیک شکر است.
کرمی می‌گوید: بیشتر مردم این محله در کوچه‌ها و روبروی منزل خراب شده‌شان چادر زده‌اند.
او می‌افزاید: هلال‌احمر در این محل چادر توزیع کرده و اما همچنان منتظر بسته های کمکی هستیم.
کاک حسین، از اهالی ازگله، نیز می‌گوید: کانکس گذاشته‌اند ولی هرشب پس لرزه بچه‌هایم را ترسانده و خواب راحتی نداریم. کابوس می‌بینند و من هم تا صبح بالای سرشان در این فضای کوچک بیدار می نشینم تا نترسند.
او می‌افزاید: چاره چیست؟ بلای طبیعی دیگر رهای‌مان نمی‌کند تا یک شب راحت سر روی بالش بگذاریم و بخوابیم.
کاک حسن می‌گوید: بیشتر مشکل مواد خوراکی از قبیل برنج، روغن، گوشت و ... داریم چون پولی نداریم تا بخریم.
وی افزود: بانک‌ها هم برای 5 میلیون وام بلاعوض سختگیری زیادی دارند.
کاک حسن ادامه داد: اصلا قید وام گرفتن را زدم هرچند بانک تجارت و بانک ملی برعکس سایر بانک‌ها عمل می‌کنند ولی گویا برخی از کارمندان بانک از سیاره دیگر به زمین آمده‌اند و احساس و عواطف ندارند برعکس سایر مسئولان و مردم کشور عزیزمان که همه با چشمان گریان و آن همه احساس پاک و عواطف زیبا کمک‌رسانی و همدردی کردند اما بانک‌ها روند دیگری طی کرده‌اند. حتی صدای مسئولان بنیاد مسکن و استان را هم درآورده‌اند. اگر خدای ناکرده این مشکل برای خانواده این بانکی‌ها پیش می‌آ‌مد چطور جوابگو بودند؟! ما هم انتظار داریم کارمندان بانک با سعه صدر رفتار کنند.
اسکان موقت همراه با مقاوم سازی سازه های بومی
وحیده سادات گرامیان، کارشناسی ارشد معماری پایدار از دانشگاه ونیز ایتالیا (IUAV) برای مقاوم سازی خانه های روستایی طرحی دارد که در حال اجرا است. اومی‌گوید: پس از حضور در منطقه و طراحی و اجرای نمونه‌هایی از سکونت‌گاه‌های موقت و آزمایش مقاومت آنها تصمیم گرفتیم پروژه را به بسیاری از افرادی که آنجا بودند و هر سابقه شغلی که داشتند، معرفی کنیم تا آنها هم در اجرا مشارکت داشته باشند. این یکی دیگر از ویژگی‌های پروژه ماست که اجرای آن تخصص پیچیده‌ای نیاز ندارد و اهالی همان مناطق به خوبی می‌توانند آن را عملی کنند.
گرامیان می‌افزاید: کار اسکان موقت با مقاوم‌سازی سازه‌های بومی را روستا به روستا اجرا کردیم، طوری که هم جلب توجه کرد هم مورد حمایت و استقبال اهالی قرار گرفت و این رمز موفقیت بزرگی برای ما شد. درواقع ما پیش از ورود به منطقه، طرح‌های مختلف اجرای مسکن موقت و مزایا و معایب آنها را مورد بررسی قراردادیم ولی برای این که بهترین انتخاب را داشته باشیم به مناطق زلزله‌زده رفتیم و دریافتیم بخش وسیعی از مردم منطقه از سازه‌های بومی به نام کپر یا زیج استفاده می‌کنند. حتی برخی‌ها، چادرهای هلال‌احمر را زیر این سازه‌های ساخته‌شده از نی قرار داده بودند. تعدادی از اهالی نیز خودشان از فردای زلزله شروع به ساخت کپر کرده بودند و منتظر چادرهای اسکان اضطراری نبودند.
او می‌افزاید: در فاز اول یک نمونه از از این کپرها در روستای دنگی کاک عبدالله ساخته شد تا مقاومت و پایداری کپرهای تقویت شده آزمایش شود. در این مرحله کار در فضای مجازی معرفی شد تا افرادی که دوست داشتند همکاری کنند به گروه ملحق شوند.
در فاز دوم یک کارگاه عملی در روستای کوییک عزیز که حدود ۱۰۰درصد تخریب شده بود برگزار شد و یک کمپ مقاوم شده برای گروه ساخته شد.
در فاز سوم قرار شد افراد آموزش دیده که اغلب با تحصیلات معماری و رشته‌های وابسته بودند به روستاها اعزام شوند تا کپرها را به صورت گروهی و در کنار اهالی بسازند و همزمان با آموزش به آنها، روستا را ارزیابی و شیوه توسعه طرح را بررسی کنند.
او می‌افزاید: نتیجه این اقدام بر اساس مطالعه و مشارکت مردمی همین شد که اقبال اهالی با دیدن مزایای طرح روز به روز زیادتر شده است و هر روستایی که کپری مقاوم دارد به دیگر اهالی آموزش می‌دهد و در کنار آنها نیروهای مردم نهاد آموزش دیده به تسهیل گری می‌پردازند.
گرامیان می‌گوید: در هر اقلیمی، مصالحی یافت می‌شود که ویژه آن آب و هوا است و جامعه محلی به خوبی آنها را می‌شناسد، در دسترس دارد و از زندگی در سازهای که از بافت همان تکه است، لذت می‌برد. ساخت اسکان موقت بر این اساس، الگوی صحیحی است که روش بسیار ساده‌ای دارد و نمونه موفق آن همین کپرهای ساخته شده از نی در مناطق زلزله زده سرپل ذهاب است. نی‌ها ابتدا از نیزارهای اطراف رودخانه چیده و به محل ساخت حمل می‌شوند. کشیدگى بنا با توجه به شرایط آب و هوایى، جهت باد غالب، زاویه خورشید، توپوگرافى و …. در نظر گرفته شده و کپر به شیوه سنتى اما با یک پى کم‌عمق احداث مى‌شود.
او می‌افزاید: یک خانواده روستایی این کار را درعرض یک ساعت انجام می‌دهد. پاى دیواره‌ها نیز با استفاده از سنگ و مصالح موجود در محل، کرسى‌چینى می‌شود. کف سازه به منظور جلوگیرى از ورود رطوبت و موش، تسطیح و یک لایه نازک ماسه سیمان روی آن ریخته می‌شود. برای استحکام بخشى به سازه ساخته شده از نى به فواصل مساوى روی نی‌ها تویزه‌هاى گچى با سطح مقطع مثلثى اجرا می‌شود. سپس براى اندود داخلى پس از رابیتس‌بندى یک لایه گچ و خاک اجرا شده و در لایه خارجی آن دوغاب ریخته و روى آن عایق رطوبتى اجرا مى‌شود. محل قرارگیرى در و پنجره و احتمالا خروجى لوله بخارى همزمان با اجراى رابیتس مشخص و آماده مى‌شود.
گرامیان ضمن بیان این توضیحات، می‌گوید: می‌بینید که همه جوانب به چه سادگی رعایت می‌شوند و چطور این کپرها ضمن این که مساله اسکان موقت را رفع می‌کنند، انطباق کامل با فرهنگ، سنت و شرایط مردم روستایی دارند. هزینه ساخت آنها نسبت به دیگر گزینه‌ها بسیار پایین‌تر و حداکثر 500هزار تومان است، در برابر آتش‌سوزی، طوفان، سرما، گرما، رطوبت و ورود حیوانات موذی مقاوم است، در صورت بروز دوباره زلزله، سازه جرم کمی دارد و سبک و ایمن است و درصورت آوارشدن، نخاله سنگین ندارد.
او تصریح کرد: پس از رفع بحران و در مرحله سکونت در محل دایمی، می‌توانند از این کپرها برای نگهداری علوفه دام و طیور استفاده کنند یا با طراحی زیبا براى اسکان و جذب گردشگر در آینده بهره‌برداری شوند.
گرامیان با اشاره به این که همین الان در مناطق زلزله زده استان کرمانشاه، کارهای مختلفی به طور همزمان در حال اجرا هستند که هرکدام مزایا و معایبی دارند، می‌گوید: اولین قدم درست در این کار این است که اقدامات انجام شده، کارشناسی باشد نه از سر شتاب که بیشتر مشکل درست کند. مثلا ما هم می توانستیم کانکس آماده ببریم در محل، اما دیدیم به ازای قیمت یک کانکس و هزینه حمل و نقل آن، می‌توانیم بین 8 تا10 کپر بسازیم. ضمن این که کانکس در زمستان، سرد و در تابستان داغ و سوزان است و نیاز گرمایشی و سرمایشی آنقدر به سیستم فشار می‌آورد که هم اکنون شب‌های بسیاری روستاها با قطعی برق مواجه‌اند و در سرمای زیاد شب را سر می‌کنند.
گرامیان می‌گوید: نزدیکی کمپ اصلی ما به پایگاه سپاه باعث توجه و کمک این عزیزان در حد تهیه ابزار و مصالح شد.
او می‌افزاید: ما به عنوان نیروی متخصص مردمی، بذر کار را ریختیم و آن را دنبال می‌کنیم و امیدواریم در آینده‌ای نه چندان دور شاهد بارورشدن آن باشیم.
اکنون که مسوولان به وعده های خود عمل کرده اند و به کمک مردم توانستند به صورت حداکثری مشکل اسکان موقت را برای زلزله‌زدگان رفع کنند باید همه دست به دست هم بدهند تا اسکان دائم و بازسازی زیرساخت های منطقه نیز به سرعت انجام شود. برای درست شدن مناطق زلزله‌زده قطعا کمک همه دستگاه ها در کنار مردم نیاز است.