شایان ذکر است این مقاله جزه مقاله های منتخب در کتاب " چکیده مقاله های دومین همایش بین المللی باستان شناسی جنوب شرق ایران " منتشر گردیده است.
چکیده این مقاله به شرح ذیل می باشد :
جزیره قشم بزرگترین جزیره خلیج فارس با مساحتی حدود 1445 کیلومتر مربع در نزدیکی تنگه هرمز و جنوب بندرعباس قرار گرفته است . از لحاظ زمین شناسی این جزیره از تشکیلات جوان با سن دوران سوم شکل گرفته است . اما قدیمی ترین تشکیلات آن گنبدهای نمکی سری هرمز با سن کامبرین یا پری کامبرین می باشد.
این جزیره به دلیل فرسایش زیاد بادی و آبی ، شنی بودن و میزان کم بارندگی از لحاظ پوشش گیاهی فقیر است . اما درختچه حرا از ویژگی های اکوسیستم این جزیره می باشد که آب شور دریا را شیرین ساخته و از آن تغذیه می کنند.
پیشینه تاریخی قشم به هزاره سوم و یا هشتم قبل میلادی بر می گردد که کشور عیلام بر بخشی از باختر دجله و خاور پارس حکومت می کرد. تا اینکه هخامنشیان جزایری همچون بحرین ، قشم و کیش را به عنوان مراکز دریانوردی در سیطره خود داشتند . از لحاظ کشاورزی به علت نبود آب شیرین کافی ، این جزیره دارای توسعه فراوانی نیست ، اما محصولات کشاورزی همچون خرما ، صیفی و مرکبات در آن کشت می گردد.
هدف از نگارش این مقاله ، نگاهی به نگرش تاریخی مردم استان هرمزگان به ویژه جزیره قشم به موضوع آب ، روش های سنتی تامین آب و نحوه مدیریت آن در گذشته و حال می باشد. در واقع بررسی موضوع از عصر هخامنشیان و ساسانیان تا دوره معاصر را شامل می گردد.
چگونگی روش های دستیابی به آب شیرین و مدیریت توزیع جهت آب شرب و کشاورزی ، معرفی تاسیسات آبی قدیمی همچون برکه ، کولغ ، بندها و سدها از دیگر اهداف این مقاله می باشد.
در بخش پایانی این مقاله ، جهت حفظ و نگهداری تاسیسات آب سنتی ، مدیریت استفاده از این تاسیسات و استفاده بهینه از آب ذخیره شده در آنها و یا تغییر کاربری آنها از جنبه توریستی پیشنهادی ارائه شده است.