فشارهای تاثیرگذار بر نظارت در تئاتر

در ابتدای نشست مسعود دلخواه، رئیس هیات مدیره کانون کارگردانان خانه تئاتر، دلیل برگزاری این نشست‌ها را یافتن راه‌حل برای مشکلات تئاتر دانست و گفت: به طور کلی هدف رسیدن به یک سری راهکارهای مشترک و عملی و پیشنهاد آن به وزارت ارشاد، برای سیاست‌گذاری‌های مربوط به حوزه تئاتر است و جمع بندی این نشست‌ها به مرکز هنرهای نمایشی ارائه خواهد شد.

سپس سهراب سلیمی، نایب رئیس انجمن کارگردانان خانه تئاتر نیز به خلاء ارتباطی میان جامعه تئاتر و سیاست‌گذاران تئاتر اشاره کرد و افزود: اگر تا به حال سیاست‌ها یک طرفه بوده است، باور کانون بر این است که می‌توان این خلاء‌ها را از طریق گفت‌وگو و در نتیجه آن، پیشنهادهای عملی که نتیجه این نشست‌ها خواهد بود، پر کرد. امیدواریم جمع بندی این نشستها کتابی با عنوان تئاتر خصوصی و تئاتر دولتی پیش روی ما قرار دهد که نگاه خانواده تئاتر نسبت به جایگاه و نوع سیاست،در تئاتر خصوصی و دولتی باشد.

محسن حسینی، کارگردان تئاتر کشور هم موضوع نشست را بحث در خصوص تفاوت‌ها و مشترکات تئاتر خصوصی و تئاتر دولتی دانست که یکی از موضوعات مهم در تئاتر است.

وی گفت‌وگو را با تعریف تئاتر خصوصی و دولتی توسط کارشناسان این نشست آغاز و تاکید کرد: ما باید این دو مقوله را با توجه به امکانات کشور خودمان تعریف کنیم. از آنجایی که تئاتر خصوصی در کشور ما نوپاست یکی از مقوله‌های مهم در آن بحث جذب اسپانسر خواهد بود که در سال‌های آتی به طور جدی با آن مواجه خواهیم شد.

محمد رضا خاکی، استاد دانشگاه و کارگردان هم تعریف تئاتر خصوصی در ایران را با الگوهای جهانی متفاوت دانست و گفت: ما باید از الگوهای جهانی در تئاتر خصوصی استفاده کنیم. عمر تئاتر خصوصی به شکل امروزی آن، شاید قدمتی حدود 7 یا 8 سال دارد، اما سوال من این است که آیا شکل‌گیری آن با توجه به مدل‌های جهانی صورت گرفته است؟ و آیا تحقیق و مطالعه‌ای در خصوص آن انجام شده است؟ ما ابتدا باید ضعف‌های خود را بشناسیم. زمانی که می خواهیم در خصوص استانداردهای تئاتر حرف بزنیم اول باید بدانیم که چه می خواهیم و بعد با سیاست‌گذاران در خصوص خواسته‌هایمان گفت‌وگو کنیم.

تعریفی از نهادهای دولتی و حاکمیتی در تئاتر

سعید اسدی، مدیر امور بین‌الملل مرکز هنرهای نمایشی، سخنران دیگر این نشست در خصوص تعریف تئاتر خصوصی و دولتی بیان کرد: ما سالها در خصوص عقب ماندگی و ضعف های تئاتر ایران سخن گفته‌ایم و به نتیجه‌ای هم نرسیدهایم اما واقعیت این است که تئاتر جلوههای دلپذیری هم دارد و ما باید این را هم ببینیم. ترجیح من این است که به جای واژه تئاتر خصوصی و دولتی از تئاتر دولتی و غیر دولتی استفاده کنم. دو مبنا میتوان برای تئاتر ایران تعریف کرد: مبنای نهادی و مبنای اقتصادی.

وی ادامه داد: در ابتدا، تئاتر ایران به صورت خود جوش و بیشتر نهادی بوده است. اما رفته رفته دولت نیز وارد تئاتر شد. در تعریف نهادی، تئاتر دولتی برآمده از دولت است و همه ارکان آن شامل مولدین، توزیع و سرمایه آن متکی به دولت است. در واقع هدف تئاتر دولتی این است که آنچه می خواهد، در جامعه نهادینه شود. پس از انقلاب دو نوع تئاتر دولتی در ایران به وجود آمد نهادهای دولتی و نهادهای حاکمیتی. به عنوان مثال مرکز هنر های نمایشی یک نهاد دولتی است و انجمن دفاع مقدس یک نهاد حاکمیتی.  در خصوص شهرداریها هنوز این اجماع وجود ندارد که نهاد دولتی است یا حاکمیتی. در این بین تئاترهایی هم هستند که به جایی وابسته نیستند و از بودجههای حاکمیتی و دولتی استفاده نمیکنند و کاملا مستقل هستند و در واقع وقتی میگوییم تئاتر دولتی، باید تعریف مشخصی از آن داشته باشیم. چند پارگی در برنامه ریزی و بودجهریزی‌ها موجب تناقض در تعریف جامعه تئاتر از تئاتر دولتی و خصوصی شده است.

شاهین چگینی، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی تماشاخانه‌های کشور، بحث را با تفکیک تماشاخانه خصوصی از تئاتر خصوصی آغاز کرد و ادامه داد: تماشاخانهی خصوصی زیر مجموعهای از تئاتر خصوصی است و نباید کلیت نمایش را به فضای اجرای نمایش تعمیم دهیم.

انگیزه در بخش خصوصی، مالی است

او افزود: برای تعریف تئاتر خصوصی و دولتی باید یک قیاس بین این دو قائل شویم. میتوانیم این دو را در سه سطح با یکدیگر مقایسه کنیم: اول هدف از ایجاد یک نهاد، بعد انگیزه ایجاد آن و سوم چگونگی تامین مالی آن . هدف همه میتواند یکی باشد و آن ایجاد یک نهاد تئاتری و خدمت رسانی به آن نهاد باشد. اما این دو به طور قطع در انگیزه متفاوت هستند. در بخش دولتی حل یک معضل مسئله محور، انگیزه است اما در بخش خصوصی انگیزه صرفا مالی است. بخش تامین هزینه ها نیز در بخش خصوصی و دولتی کاملا با یکدیگر متفاوت هستند. در بخش خصوصی صاحبان سهام تامین کننده سرمایه هستند، اما در بخش دولتی، سرمایه از منابع دولتی تامین میشود. اینها تفاوت‌های تئاتر خصوصی و دولتی است اما در نهایت اشتراک این دو نهاد است که می تواند اشتغال زایی کند و مشکلات را کاهش داده و آن را مدیریت کند.

چگینی همچنین در خصوص مکانیزم ارتباط بین دولت و بخش خصوصی نیز گفت : وقتی از بخش خصوصی سخن میگوییم بازاری که شکل میگیرد، در سه سطح قابل بررسی است: تولید، توزیع و مصرف. تماشاخانه در نظام توزیع جای دارد. نظام تولید نیاز به مشتری دارد که ما به آن تماشاگر یا مخاطب تئاتر میگوییم. فراهم نمودن مخاطب را باید بخش دولتی انجام دهد. ما دو نوع تماشاگر بالفعل و بالقوه داریم که تماشاگر بالقوه را باید به کمک دولت جذب  تئاتر کرد.

وی همچنین بر لزوم تشکیل اصناف در بخش خصوصی تاکید کرد.

برخی فشارها نظارت را تحت تاثیر قرار می‌دهد

موضوع بعدی این نشست در خصوص کیفیت تئاتر و نظارت بر تئاترهای خصوصی و دولتی بود که خاکی در این‌باره گفت: نظارت کیفی بر عهده تماشاگر و منتقد است. تئاتر ما نیازمند یک چارچوب قانونمند است. تشکیل گروه‌ها و اصناف و گفت‌وگو بین آنها و دستگاههای نظارت دولتی می تواند کیفیت تئاتر را ارتقا بخشد.

چگینی نیز در خصوص بحث کیفیت، حمایت از تهیه‌کننده را حائز اهمیت دانست و گفت: زمانی که از تهیه‌کننده برای جذب مخاطب حمایت نشود، جنس خاصی از تئاتر بوجود می‌آید که با تعریف ما از کیفیت فرق دارد و در نتیجه، سالن‌دار هم تحت تاثیر همین اتفاق اثری را برای اجرا انتخاب می‌کند که برایش در آمدزا باشد. بحث کیفیت باید از ابتدای تولید صورت گیرد. در خصوص بازبینها نیز باید افرادی انتخاب شوند که صلاحیت بازبینی تئاتر را داشته باشند.

اسدی نیز درخصوص بحث کیفیت گفت: قبلا افرادی غیر کارشناس ارزیابی را انجام میدادند اما در حال حاضر طبق قانون شورای انقلاب فرهنگی، یک شورای ناظر مجوز اولیه را صادر کند اما همه می‌دانیم فشارهایی هم وجود دارد که نظارت را تحت تاثیر قرار میدهد.