بجنورد ، شهر رنگین کمان اقوام

به گزارش خبرنگار خبرگزاری برنا ؛ شهرستان بجنورد به مرکزیت شهر بجنورد، بخش­های مرکزی و شمالی استان خراسان شمالی را به خود اختصاص داده و از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق به شهرستان شیروان، از غرب به شهرستان مانه و سملقان و از جنوب به شهرستان­های اسفراین و جاجرم محدود می­شود. این شهرستان با مساحت حدود 6563 کیلومتر مربع 3 شهر، 3 بخش، 8 دهستان و 232 آبادی دارد. جمعیت شهرستان بجنورد در سال 1390 بالغ بر 365896 نفر برآورد گردیده است.

جغرافیای طبیعی شهرستان بجنورد:

قسمت اعظم شهرستان بجنورد را مناطق کوهستانی و فلات ­های مرتفع در بر گرفته و از همین رو منطقه آب و هوای معتدل کوهستانی دارد. به ­طور کلی این منطقه زمستان­های سرد و مرطوب و تابستان ­های گرم و خشک دارد. بخش بزرگی از شهرستان بجنورد در درۀ رود اترک قرار گرفته و تحت تأثیر تودۀ هوایی دریای مازندران قرار دارد که به علت داشتن رطوبت موجب سرسبزی و خرمی گیاهان در بهار و تابستان می­شود. رشته کوه کپه­ داغ در شمال به عنوان مرزی طبیعی بین ترکمنستان و شهرستان بجنورد قرار گرفته و رشته کوه آلاداغ در جنوب غربی بجنورد قرار گرفته است. شهرستان بجنورد به دلیل واقع شدن بر روی گسل هایی با منشاء تکتونیکی از نواحی زلزله خیز استان به شمار می­رود.

پیشینه تاریخی بجنورد :

بر اساس پژوهش های مقدماتی باستان­ شناسی، شهرستان بجنورد از دورۀ پیش از تاریخ مسکونی بوده و به دلیل موقعیت راهبردی و منابع سرشار طبیعی اهمیت ویژه ­ای داشته است. وجود محوطه ­های استقراری پیش از تاریخ در حومۀ جنوبی بجنورد و تپه­ های مربوط به دوره تاریخی گواه سکونت مداوم بشر در پهنۀ این شهرستان در دوران مختلف تاریخ بشری است

امامزاده محمدرضا لنگر

شماره ثبت در فهرست آثار ملی: 5153

موقعیت: شهرستان بجنورد، 1 کیلومتری روستای لنگر

بنای امامزاده محمد رضا یکی از یادمان های مذهبی- تاریخی شهرستان بجنورد است که احتمالاً در دوره تیموری ساخته شده است. کتیبۀ بنا که اکنون مفقود شده تاریخ ساخت مقبره را 876 هـ .ذکر می­ کرده است. این بقعه بارها تعمیر شده و نمای خارجی آن در دوره قاجار کاملاً تجدید شده است. بنا از کف تا بالای گنبد دوپوش حدود 7 متر ارتفاع دارد. پیشانی ایوان­ ها، لچکی­ ها و تمام پوستۀ خارجی گنبد با کاشی­ های فیروزه ه­ای رنگ پوشش یافته است

بنای عمارت مفخم (موزه باستان شناسی و مردم شناسی)

شماره ثبت در فهرست آثار ملی : 952

موقعیت: بجنورد، خیابان شریعتی شمالی

عمارت مفخم بزرگترین و شاخص ­ترین اثر تاریخی دروۀ قاجار در استان خراسان شمالی است که در اوایل دهۀ 1300 هجری قمری بدستور یار محمدخان شادلو معروف به سردار مفخم، حاکم منطقه شمال خراسان، به عنوان محل سکونت وی و خانواده­اش ساخته شده است. این بنای مجلل 34 اتاق با دو تالار بزرگ دارد. نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب است که سراسر آن به زیباترین وجهی با انواع فنون کاشیکاری معرق، معقلی، هفت رنگ و با طرح­ها و نقوش انسانی، حیوانی، اسلیمی، ختایی و هندسی زینت یافته است. مصالح بکار رفته در بنا آجر با ملات گچ است و هر طبقه ساختمان دارای دو ایوان شمالی و جنوبی می باشد، سرتاسر بنا با کاشی های خشتی و هفت رنگ زیبا در اندازه و شکل های مختلف به رنگهای فیروزه ای، زرد، صورتی، بنفش، سفید، سبز، سرخ و سیاه کاشی کاری شده و هر ستون با طرح و نقش خاص خود زینت داده شده است. نمای بیرونی ساختمان تصاویری از دو فرشته بالدار، چهره های انسانی، نقاشی از گل و گیاه و پرنده، طبیعت و طرحهای هندسی سده 13 را به تماشا می گذارد. این بنای تاریخی با شماره 952 در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است. بنای عمارت مفخم پس از مرمت و احیا به موزه بزرگ باستان شناسی و مردم شناسی استان تبدیل شده است.

موزه های مردم شناسی از جمله موزه های تاریخی هستند که در آن گوشه ای از فرهنگ اقوام و ملل یک منطقه را در قالب های آداب و رسوم، مشاغل سنتی و صنایع دستی به نمایش گذاشته می شود. بخش مردم شناسی موزه از سه موضوع کلی اقوام، مشاغل و آئین ها تشکیل شده است. در ادامه محتوای هر یک از بخش های موزه مردم شناسی معرفی شده است.

زندگی روستایی

زندگی در هر منطقه ای با توجه به شرایط اقلیمی و باورها و اعتقادات از تنوع و تبلور خاص برخوردار است که در قالب زندگی عشایری، روستایی و شهری قرار می گیرد. در این غرفه سعی شده است که با توجه به شرایط فوق اشیاء و وسایل زندگی مرتبط با یک زندگی روستایی به نمایش درآید.

پوشاک

درآغاز شکل گیری اجتماعات بشری در جامعه های پیشین، پوشاک فقط جنبه حفاظتی داشته و برای حفظ نمودن بدن انسان در برابر عوامل طبیعی و اقلیمی به کار می رفته است با توسعه فعالیت های اجتماعی و فرهنگی و شکل گیری باورها و عقاید در جوامع، پوشاک ارزشهای نمادین به خود گرفته در نتیجه این ارزشها نقش مهم و برجسته ای در حفظ هویت اجتماعی و فرهنگی مردم جامعه ایفا کرده است. در این غرفه پوشاک اقوام محلی شامل فارس (تات)، کرمانج، ترک و ترکمن در قالب مجسمه های ساخته شده بر اساس مشخصات ظاهری همان قومیت به نمایش در آمده است.

موسیقی مقامی

موسیقی از آغاز پیدایش هر قومی، همراه آن قوم بوجود آمده است و بخش جدایی ناپذیری از هر فرهنگ راشکل می دهد که بر اساس باورها، اعتقادات و آداب و رسوم قومیت ها، متفاوت از یکدیگر است و در رنج و شادی ها همراه، همدل و همراز بوده است. آلات موسیقی در سطح استان ار تنوع چشمگیری برخوردار است و دراین غرفه نمونه هایی از انواع آلات موسیقی همچون دوتار، کمانچه، قوشمه، دهل، سرنا و دایره به نمایش درآمده است.

طب سنتی

طب سنتی با توجه به نقشی که در سلامتی جسم و روان انسان داشته، از دیرباز در زندگی بشر وجود داشته و تبلور و تکامل آن را در حرفه عطاری می توان مشاهده نمود. در واقع عطارها نقش طبیب و عطاری ها نقش داروخانه امروزین را داشتند. خراسان شمالی به دلیل قرار گرفتن در یک منطقه کوهستانی و منطقه بیابانی دارای پوشش گیاهی منحصر به فرد. این پوشش گیاهی باعث شده که یکی از غنی ترین مناطق در زمینه گیاهان داروئی باشد. همچنین این منطقه درساخت انواع شربت ها، ادویه جات و عرقیات توانایی بالایی دارد.

صنایع دستی

صنایع دستی روایتگر باورهای اقوام ساکن در خراسان شمالی است که در بافته های داری همچون گلیم، چاروق، البسه محلی، نمد مالی، نساجی سنتی و ... تبلور یافته و در حقیقت هویت تاریخی و فرهنگی ایشان را بیان می کند. در غرفه صنایع دستی نمونۀ هنرهای سنتی و صنایع دستی استان معرفی شده است.

چاروق دوزی

چاروق به نوعی پای افزار و کفش اطلاق می شود که از چرم ( معمولاً به رنگ قرمز) تهیه شده و پس از پوشیدن با ریسمان های ضخیم و بلندی به دور پا محکم می شود. چاروق دارای نوکی برگشته است که با نخ های الوان بر روی آن زینت می شود. در گروه پاپوش های سنتی این منطقه نوعی دمپایی زنانه به رنگ سبز فیروزه ای نیز وجود داشته که به نام «کُمُخت»(komokht) مشهور بوده است و نوع دیگری از دمپایی سنتی نیز که کاری تلفیقی از سنت و تکنیک امروزی است تحت عنوان«گرجی»(gorjee) تولید می شود

نساجی سنتی

چادرشب پارچه ای است با طرح ها و نقش هایی مختلف ( چهارخانه و راه دار) که بر روی دستگاه نساجی 2 ورودی و 4 ورودی بافته می شود و دارای عرض متغییر (40-50) سانتیمتر است که با حرکت وردها و جابه جایی پدال ها بوسیله پاها و ایجاد دهانه کار و عبور ماکو بافته می شود. خراسان شمالی به عنوان یکی از خاستگاه های این هنر و سایر تولیدات نساجی سنتی (حوله، دستمال و سفره) مطرح می باشد. چادرشب در کارگاه های خانگی تولید می شود و معمولاً این هنر در یک خانواده از مادر به دختر به ارث می رسد و دختران در کنار مادران پارچه بافی می کنند.

نمد مالی

نمد مالی از جمله مشاغل سنتی در تمام منطقه خراسان شمالی بوده است که با کاهش تقاضا در این رشته، از رونق آن کاسته شده و به صورت محدود و با هدف صنایع دستی تزیینی تولید می شود. مواد اولیه حرفۀ نمدمالی پشم حیوانات اهلی چهارپا (گوسفند و شتر) است که از متراکم نمودن توده های پشم و کرک در شرایط مناسب و با ورز دادن پشم ساخته می شود. از محصولات و فرآورده های نمدی می توان زیرانداز نمدی، کلاه نمدی و پوشش چوپانان موسوم به نمدچوخه که به صورت پالتو است را نام برد.

سفره های آیینی

در همه جشن ها و آیین ها، در جامعه ابتدائی یا متمدن، خوردن و آشامیدن بخشی از آداب و رسوم جمع را تشکیل می دهد که اغلب در قالب سفره های آیینی تبلور پیدا می کند. برخی از سفره های آیینی معمولاً جنبه رسمی داشته و در زمان های خاص و در اکثر نقاط ایران برپا می گردد. از مهمترین سفره های آیینی می توان به سفره های ملی ( هفت سین)، سفره های گذار( سفره آق قیون) و سفره های نذر اشاره کرد.

موزه باستان شناسی

موزه باستان شناسی خراسان شمالی که در طبقه فوقانی بنای عمارت مفخم قرار گرفته دارای 5 بخش اصلی می باشد که متناسب با تقسیم بندی ادوار فرهنگی و گاهنگاری معیار باستانشناختی تحت عنوان بخش پیش از تاریخ، بخش تاریخی، بخش اسلامی، بخش سکه و مهر و بخش مرکز سفال ساماندهی و معرفی شده است. همچنین تالار جنوبی بنا که بزرگترین و اصلی ترین اتاق عمارت مفخم است تحت عنوان تالار همایش جهت برپائی نشست ها، ویدئوکنفرانسها و گردهمائی ها تجهیز گردیده است. این موزه با دارا بودن شاخص ترین بقایا و آثار برجا مانده از دوره های مختلف باستانشناسی منطقه پذیرای بازدیدگنندگان و علاقمندان به فرهنگ غنی استان خراسان شمالی است.

آیینه خانه مفخم (موزه اسناد و نسخ خطی)

شماره ثبت در فهرست آثار ملی : 1167

موقعیت: بجنورد، خیابان شریعتی شمالی

بنای معروف به آیینه خانه یکی از یادمان های برجسته ی دوره قاجار خراسان شمالی است که در شمال شهر بجنورد، در منتهی الیه شمالی خیابان شریعتی قرار دارد. در دوره قاجار بنای آیینه خانه همراه با بناهای دیگری از جمله عمارت مفخم، کلاه فرنگی، حوض خانه و سردر، در باغ بزرگی قرار داشته و مجموعه دارالحکومه ی مفخم را تشکیل می داده است. این بنا در دهه 1300 هجری، همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمد خان شادلو، معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضای اداری و دیوانی، برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسائل سیاسی و اجتماعی با سران ایل شادلو و دیگر رجال سیاسی دوره قاجار مورد استفاده قرار می گرفته است.

معروف است که طراحی نقشه ساختمانی آیینه خانه به دست میرزا مهدی خانشقاقی ( ممتحن الدوله) اولین مهندس معمار ایرانی که از دانشکده معماری پاریس فارغ التحصیل شده بود، انجام شده است. ساختمان آیینه خانه در دو طبقه به ابعاد تقریبی11×18 متر و به ارتفاع حدود 10 متر ساخته شده که در مجموع 9 اتاق دارد. یکی از اتاق های طبقه فوقانی تالاری است به ابعاد 8×3 متر که تمام دیوارها و سقف آن با طرحهای زیبایی آیینه کاری شده و به خاطر وجود همین تالار است که این بنا را آیینه خانه نامیده اند. بنای آیینه خانه به شماره 1167در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و از سال 1379 تاکنون به عنوان موزه ی اسناد و نسخ خطی مورد استفاده قرار می گیرد.

ویژگیهای معماری بنا

بنای آیینه خانه یک ساختمان دو طبقه است که نمای اصلی آن در ضلع شمالی به طور کامل کاشی کاری شده و نمونه ی بارز هنر قاجاری است. این بنا سه در ورودی دارد: ورودی بزرگتر در ضلع شمالی و دو ورودی کوچکتر در ضلع های شرقی و غربی قرار دارند. هر سه ورودی به یک راهروی شرقی- غربی متصل می شود که در یک طرف آن 4 اتاق و در طرف دیگر چند حجره و نیز دو رشته پلکان در منتهی الیه شرقی و غربی وجود دارد که به طبقه فوقانی راه پیدا می کند. ورودی اصلی بنا در وسط ضلع شمالی حدود 220 سانتی متر عرض دارد و سقف آن با قوس کلیل پوشش یافته است. در دو سوی این ورودی چهار نیم ستون به قطر حدود 105 سانتی متر و ارتفاع بیش از 10 متر وجود دارد که تمام بدنه آنها با کاشی های فیروزه ای، لاجوردی و نیز کاشی های سیاه و سفید و زرد پوشیده شده است. دو نیم ستون وسطی که درست در طرفین ورودی قرا گرفته بلندترند و بر بدنه هر یک دوازده بار نام محمد(ص) به خط کوفی معقلی با کاشی های زرد و سیاه رنگ نقش شده است. نیم ستون های جانبی کوتاه ترند و تمام بدنه ی آنها با کاشی های موزاییک و طرح های هندسی زیبا آراسته شده است. در حد فاصل نیم ستون های طرفین ورودی، دو طاقنمای نسبتاً عمیق وجود دارد که با کاشی های هفت رنگ و موزاییک، نمای سازی شده است. بر قاب روی این طاق نماها نقوش اسلیمی و یک ترنج هندسی نقش شده که در وسط آن نقش شیری که گاوی را از پای در آورده تصویر شده است. در تمام نقوش مذکور که بر کاشی های هفت رنگ نقش شده و نیز نقوش بخش های دیگر، غلبه با رنگ زرد است. در دو سوی ورودی بنا در همین ضلع نقش دو سرباز مسلح قاجار دیده می شود که به طور نمادین همچون دو نگهبان همیشه بیدار با چشمانی گشاده پیوسته ورود و خروج به این ساختمان را کنترل می کنند و این سنتی است که از ایران باستان به دوره قاجار رسیده است. بر بالای ورودی اصلی پنجره بزرگ تالار آیینه قرار دارد که با قوس جناقی پوشش یافته و تمام بخش های آن با نقش ترنج ها و شمسه ها توام با نقوش گیاهی و پیچک ها زینت یافته است. بر بالای این پنجره یک شمسه بزرگ وجود دارد که زمانی نقش شیر و خورشید به عنوان نماد سلطنتی ایران بر آن نقش شده بود و پس از تخریب، جای خود را به نقوش اسلیمی بخشیده است. ظاهراً در بالای این بخش و در روی افریز کتیبه هایی وجود داشته که قلمرو زیر نفوذ سردار مفخم از منطقه استرآباد و نردین گرفته تا اسفراین، جوین، سبزوار، جاجرم و بجنورد را معرفی می کرده است. این کتیبه ها در دوره ی رضا شاه پهلوی تخریب شده و کاشی های فعلی به جای آن نصب شده است. در بالای افریز و در بین دو مناره بزرگ، یک قاب کاشی کاری شده نیم دایره ای وجود دارد که درآن نقش نبرد شیر و اژدها به عنوان نماد خیر و شر در داخل یک شمسه به چشم می خورد و در طرفین این صحنه دو سرباز مسلح، زانو زده و تفنگ خود را به سمت صحنه نبرد شیر و اژدها نشانه رفته اند. در حد فاصل ستون های بزرگ و کوچک نیز قاب نیم دایره کوچک تری وجود دارد که با نقوش اسلیمی و پیچک ها تزیین شده است. در مجموع پلان، نماسازی، جزئیات معماری و کاشی کاری بنای آیینه خانه نمونه ی بارز هنر معماری دوره قاجار قلمداد می شود. سقف آیینه خانه در اصل همانند بنای عمارت پوشش سفالی داشته که در تعمیرات دوره های بعد برداشته شده و با ورق گالوانیزه جایگزین شده است.

تالار آیینه

تالار آیینه که محور اصلی این ساختمان است در طبقه دوم قرار گرفته و از طریق دو رشته پلکان انتهای شرقی و غربی راهروی طبقه اول قابل دسترسی است. این اتاق، سه در از جنس چوب صندل دارد که با استخوان ترصیع شده اند. در ازاره ی تالار سنگ مرمر مرغوب بکار رفته و بلافاصله از بالای آن آیینه کاری شروع شده و تمام بدنه و سقف تالار را دربرگرفته است. در این آیینه کاری ها 17 طرح مختلف شامل طرح های زیبای هندسی و گیاهی، طرح چهل چراغی که در وسط تالار آویخته بوده و نیز نمای بیرونی آیینه خانه به طرز استادانه ای اجرا شده است. گرداگرد بخش فوقانی دیوارها، در قسمت قرنیز ردیفی از عکس های قدیمی شامل عکس 134 تن از رجال سیاسی و شخصیت های برجسته دوره صفوی و قاجار در زیر قاب های شیشه ای نصب شده است. علاوه بر اینها 13 قاب خوشنویسی شده به خط نستعلیق و شکسته نستعلیق به طرز مشابهی بر روی دیوار ضلع جنوبی تالار نصب شده بود که پس از انجام عملیات مرمت از جای خود برداشته شده و اکنون در گنجینه ی موزه نگهداری می شود. در این قاب ها آیاتی از قرآن کریم به طرز زیبایی نوشته و تذهیب شده که در یک نمونه امضای کاتب با عبارت «راقم عبدالعلی 1226 هجری قمری» قابل تشخیص است. نام ساختمان آیینه خانه برگرفته از همین تالار آیینه است .

بنای آرامگاهی بش قارداش

شماره ثبت در فهرست آثار ملی : 4575

موقعیت: 4 کیلومتری جنوب غرب بجنورد

بنای آرامگاه بش­قارداش از آثار برجستۀ  دورۀ قاجاری در شهرستان بجنورد است که طرح کلی پلان آن از یک گنبد خانه در وسط  و دو اتاق کوچک ­تر در طرفین تشکیل شده که  ورودی آنها در ضلع غربی است. در جلوی هر ورودی ایوانی با قوس جناقی وجود دارد که در طرفین آن مناره ه­ای ساخته اند. سراسر نمای غربی بنا، روی ستون­ ها و نیز گنبد با کاشی­ های فیروزه­ ای و هفت رنگ تزئین شده است. این بنا آرامگاه سردار مفخم، حاکم منطقه شمال خراسان در دوره قاجار است.

کوشک باغ علی آباد

شماره ثبت در فهرست آثار ملی : 4953

موقعیت: شهرستان بجنورد، روستای علی آباد

کوشک باغ علی­آ آباد بنایی است دو طبقه با پلان مستطیلی که در دورۀ قاجار در مرکز باغی ساخته شده است. این کوشک چهار ورودی در جهات اصلی دارد و طرح کلی آن در طبقه همکف شامل یک حوض خانه با سقف گنبدی در مرکز و دو اتاق در ضلع شرقی و غربی است. در زیر سقف حوض خانه رسمی بندی و کاربندی­ های زیبای گچی وجود دارد. برای رسیدن به طبقه دوم و پشت بام پلکان­ هایی در بنا تعبیه شده است. مجموعه باغ و کوشک علی آباد از نمونه های معماری باغ ایرانی در استان خراسان شمالی است.

حسینیه جاجرمی

شماره ثبت در فهرست آثار ملی: 1151

موقعیت: بجنورد، خیابان طالقانی شرقی

حسینیه جاجرمی از یادمان های اواخر دورۀ قاجار در شهر بجنورد است که به استناد کتیبه موجود در سال 1325 هجری قمری به  دست استاد غلامرضا بنا یزدی ساخته شده است. این بنا یک نمونه معماری سنتی از نوع حیاط  مرکزی است که نوعی معماری درونگرا قلمداد می شود و در آن تمام درب و پنجره ها و نورگیرهای رو به حیاط باز می شوند. طرح کلی پلان بنا مربع شکل است و در ضلع شرقی و غربی از دو طبقه تشکیل شده  که  در مجموع حدود 600 متر مربع مساحت دارد. ورودی حسینیه از طریق یک هشتی به حیاط  مرکزی متصل شده که با دو رشته  پلکان در گوشه های شمال شرقی جنوب غربی به مهتابی های طبقه فوقانی راه می یابد. سقف هشتی بنا در قسمت ورودی و تمام حجره های طبقه پایین با قوس کلیل پوشش یافته و طبقه بالا به صورت تیرپوش است. بخش ­های مختلف بنا با آرایه های معماری از قبیل آجرکاری، گچ بری، مقرنس ­کاری و کتیبه ­هایی تزئین شده است. قسمت بالایی دیوار ایوان شرقی یک افریز تزیینی با کتیبه به خط نستعلیق دارد که در آن گزیده ای از ترکیب بند مشهور محتشم  کاشانی در مرثیه  شهدای کربلا (باز این چه شورش است) گچ بری شده است. این اشعار متناسب کاربری اصلی این بنا به عنوان حسینیه  و محل عزاداری سوگواران سید الشهدا (ع) است.

بنای اولیه حسینیه به استناد قول مالک (مرحوم حاج علی اکبر جاجرمی) در ابتدا کاربری مسکونی داشته و بعدها وقف حسینیه شده و هر ساله ماه صفر در آن عزاداری می شود. به هر حال پس از آسیب دیدن و متروک شده بنا در دهه های بعد خانوادۀ واقف آنرا به شرط حفظ و احیا و رعایت مفاد وقف نامه در اختیار اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی قرار داده اند.

اداره کل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری استان با هدف احیا این بنای تاریخی، مطالعه، استحکام  بخشی و مرمت آن را از سال 1384 آغاز و در آبان ماه سال 1390 به پایان رساند. هم اکنون حسینه جاجرمی به عنوان موزه ، بازارچه صنایع دستی و سفره خانه سنتی مورد بهره برداری قرار گرفته  و در ایام محرم مراسم عزاداری در آن برگزار می گردد.

آرامگاه امامزاده محمد باقر اسفیدان

شماره ثبت در فهرست آثار ملی : 5942

موقعیت:شهرستان بجنورد، روستای اسفیدان

آرامگاه امامزاده محمد باقر اسفیدان از بقاع متبرکه  شهرستان بجنورد است  که  بنای آن احتمالاً در دورۀ صفوی یا قاجار ساخته شده است. پلان این آرامگاه مستطیلی است و گنبدی با ساقۀ بلند سقف آن را پوشش می دهد. این بنا دو ایوان دارد: ایوان شرقی با پوشش قوسی که با مقرنس ­کاری، گچ بری و آیینه کاری تزئین شده و ایوان جنوبی با پوشش مسطح که به روی برخی تخته ­های پرواز سقف  نام واقف و بانی خیر برای ساخت و مرمت بنا با مرکب خطاطی شده است. این بقعه به امامزاده محمد باقر، از اولاد امام سجاد (ع) نسبت داده می شود.

مقبـره شهدا

شماره ثبت در فهرست آثار ملی: 9241

موقعیت: بجنورد، خیابان 32 متری شهدا

مقبره شهدا نمونۀ برجسته ­ای از آثار معماری دوره ­ی پهلوی اول در بجنورد است که در مرکز باغی ساخته شده است. این بنای یادبود، مدفن تعدادی از افسران رضا شاه است که در واقعه­ ی سرکوب شورش لهاک­ خان که در سال 1304 در منطقه علم سرکشی برافراشته بود جان خود را از دست دادند. پلان مقبره شهدا متشکل از یک چهار ضلعی گنبد دار است که  در هر گوشه­ ی آن مناره­ ی کوچکی وجود دارد و بدنه ­ی آن با آجرهای تراش دار تزیین شده است. این بنا با الهام از معماری قرون اولیه اسلام ساخته شده است.

نام اثر: خانۀ بانک ملی

شماره ثبت در فهرست آثار ملی : 14150

موقعیت: بجنورد، خیابان امیریه جنوبی

خانۀ بانک ملی یکی از خانه­ های دورۀ پهلوی در شهر بجنورد است که با تلفیق معماری سنتی و اروپایی ساخته شده است. پنجره­ ها و برخی ورودی ­های بنا با قوس کمانی پوشش یافته و بر بالای آنها قاب ­های کاشی کاری شده­ ای ایجاد شده است. پلان بنا، سقف شیروانی معروف به کلاه فرنگی، سرستون­ ها کورنتی و بسیاری ویژگی های دیگر این بنا از معماری اروپایی در سده های 19- 18 میلادی اقتباس شده است .

آرامگاه امامزاده سلطان سید عباس(معصوم زاده)

موقعیت: بجنورد، میدان دفاع مقدس

آرامگاه امامزاده سلطان سید عباس که به معصوم زاده شهرت یافته در جنوب شهر بجنورد قرار گرفته و به دلیل نوسازی­ های مکرر، تاریخ ساخت آن دقیقاً معلوم نیست. این بقعه مدفن امامزاده سلطان سید عباس، فرزند امام موسی کاظم(ع) است که در دورۀ حکومت عباسی از مدینه وارد خراسان شده و در اواخر سدۀ دوم هجری وفات یافته است.