به گزارش خبرگزاری برنا در هرمزگان امسال تنش کم آبی در هرمزگان و به ویژه بندرعباس بسیار جدی است! به‌رغم هشدارهای کم آبی، با کاهش بارندگی‌های سال زراعی و مصرف نادرست آب، سرانجام سد استقلال میناب به حجم غیرمفیدِ خود نزدیک شد، بسیاری از چاههای آب از مدار بهره‌برداری خارج شد و سال 97 را، سالی پرتنش و کم آب برای شهرهای بحرانی و در آستانه بحران از جمله بندرعباس، بندرخمیر و روستاهای حومه رقم زد، این درحالیست که همچنان روزهای سخت و طاقت فرسا و تب داغ تابستان را پیش رو داریم.
در حالیکه جیره‌بندی آب شرب همواره خط قرمز وزارت نیرو و شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بوده است، اما در تابستان 97، مسئولان آبفای هرمزگان ناگزیر به راهکارِ جیره بندی و یا نوبت بندی آب می اندیشند! راهکاری که به نظر می رسد به زودی محقق شود.
دغدغه ضرورت مدیریت تقاضا مسئله‌ای است که «امین قصمی» مدیرعامل آبفای هرمزگان بر آن تاکید دارد. به اعتقاد وی؛ گرچه با خشکسالی و کمبود آب مواجه ایم اما به آن معنی نیست که نتوان این تنش را مدیریت کرد و یا از آن گذر کرد. در این گفت و گو به بررسی و بیان چالش‌های پیش رو و راهکارهای گذر از تنش کم آبی در هرمزگان و به ویژه شهر بندرعباس می‌پردازیم.
* وضعیت کنونی منابع آبی شهرهای استان هرمزگان به چه صورت است؟
شرکت آب و فاضلاب شهری استان هرمزگان خدمات رسانی به جمعیتی بالغ بر 1.1 میلیون نفر در قالب 36 شهر و جزیره را به عهده دارد. از نگاه مطالعاتی نیاز آبی شهرهای استان در سال 97 با لحاظ اقلیم گرم و خشک، حدود 136 میلیون مترمکعب است.
و این در حالیست که با توجه به کاهش شدید بارندگی در حوزه آبریز منابع آبی استان در سال زراعی 97-96 (47 میلیمتر) و به تبع آن کاهش ذخایر آبی، میانگین میزان تولید فعلی آب به 103 میلیون مترمکعب کاهش یافته است و 11 شهر استان از جمله بندرعباس و بندر خمیر در شرایط بحرانی و 15 شهر دیگر در آستانه بحران قرار دارند.
در سال 96 با توجه به نیاز آبی 133 میلیون مترمکعب و با متوسط تولید 3500 لیتر بر ثانیه، کمبود آب معادل 900 لیتر بر ثانیه بود که انتظار می رود با کاهش چشمگیر سطج منابع تامین آب در تابستان امسال، آبفای هرمزگان با چالشی جدی تر از سال قبل مواجه شود.
* شهرهای بحرانی و در آستانه بحران استان کدامند؟
شهرهایی که در وضعیت فعلی با تنش آبی مواجه هستند به ترتیب شهرهای بندرعباس، خمیر، تازیان پایین، بستک، جناح، مجنمع روستایی فرامرزان، سردشت، گوهران، گروک، هشت بندی، رویدر و روستاهای تابعه می باشند و 15 شهر دیگر شامل شهرهای بیکا، زیارتعلی، فین، فارغان، بندر لنگه، کنگ، پارسیان، کوشکنار، تخت، قلعه قاضی، حاجی آباد، سیریک، درگهان، سوزا و چارک در آستانه بحران قرار دارند.
* وضعیت منابع آبی شهر بندرعباس با توجه به اهمیت آن به دلیل جمعیت بالای تحت پوشش به چه صورت است؟
آب مورد نیاز شهرهای بندرعباس، بندر خمیر و روستاهای حومه با جمعیت بالغ بر 670 هزار نفر و نیاز آبی مطالعاتی 2 هزار و 577 لیتر بر ثانیه، از منابع سد استقلال، چاههای دشت شمیل، دشت های نیان و میناب و زه آب سد شمیل تامین می شود که در حال حاضر از کل حجم مخزن 250 میلیون متر مکعبی سد استقلال (به عنوان تامین کننده 50 درصد از حجم آب مورد نیاز بندرعباس) تن‌ها 10 میلیون متر مکعب حجم مفید آن باقی مانده که به زودی به حجم غیرمفید خواهد رسید. درنتیجه به دلیل کمبود جدی منابع آبی، ناگزیر جیره بندی و نوبت بندی آب با آغاز فصل گرم دور از انتظار نخواهد بود.
* با وضعیت کنونی منابع آبی استان، آبفای هرمزگان چه تدابیری برای گذر از تنش آبی تابستان 97 اندیشده است؟
گرچه با خشکسالی و کمبود آب مواجه ایم اما به آن معنی نیست که نتوان این تنش را مدیریت کرد و یا از آن گذر کرد. امروزه در حوزه آب علاوه بر خشک سالی با مشکل اصلی دیگری نیز مواجه ایم و آن اینکه؛ اکثر فعالیت هایی که طی سال های اخیر در استان صورت گرفته در زمینه مدیریت تولید و عرضه آب بوده و توجه کمتری به مباحث مدیریت مصرف شده است.
حال نگرش ما از این این موضوع که چه مقدار آب مورد نیاز است به این سمت که چه فعالیت هایی را برای مصرف بهینه منابع آبی موجود باید انجام داد، تغییر یافته است. در واقع شرکت آب و فاضلاب هرمزگان در برنامه کاری خود، مدیریت تقاضا را به عنوان حلقه مکمل مدیریت تولید برای کمک به حل مشکلات موجود و گذر از این شرایط قرار داده است. به طوری که در سال گذشته مجموعه‌ای از اقدامات فنی و فرهنگی در زمینه مدیریت منابع آبی انجام داده است. از جمله چاپ بنرهای صرفه جویی و مدیریت مصرف، تهیه اقلام مصرفی دانش آموزان با محتوای مدیریت مصرف ، ایجاد وب سایت کمپین آقای شیر، برگزاری جلسات با گروه های سمن جهت ترویج مصرف بهیه آب در بین بانوان خانه دار، همکاری در برپایی نمایشگاه وضعیت قرمز با محتوای بحران آب، قرارداد تولید و پخش 111 برنامه تلویزیونی و 108 برنامه رادیویی و ساخت یک کلیپ با صدا و سیمای مرکز خلیج فارس، برگزاری جشنواره فراگیری نخستین واژه آب برای 4650 دانش آموز و توزیع 16300 بسته فرهنگی، نصب 6000 کاهنده مصرف آب در منازل مشترکین و اماکن عمومی، مراکز آموزشی و کارهای فرهنگی دیگر اشاره کرد.
* آبفا در بخش فنی و پروژه های مقابله با خشک سالی و تنش آبی تابستان 97 چه تمهیداتی اندیشیده است؟
در گذر از این تنش کم آبی شهرهای بحرانی و در آستانه بحران، علاوه بر برنامه‌های میان مدت، راهکارهای کوتاه مدت به عنوان منابع جایگزین و در قالب پروژه های مقابله با تنش آبی اندیشیده شده است از جمله؛ حفر و تجهیز 4 حلقه چاه، کف شکنی 5 حلقه چاه، اصلاح و بازسازی خطوط انتقال و شبکه‌ها با هدف کاهش هدررفت آب. البته برای اجرای کامل برنامه‌های کوتاه مدت و ضربتی به اعتباری معادل 230 میلیارد ریال نیاز داریم.
* این تمهیدات در شهر بندرعباس شامل چه پروژهایی است؟
در شهر بندرعباس، بندر خمیر و روستاهای حومه (که منابع آبی مشترک با شهر بندرعباس دارند)، پروژه هایی نظیر؛ حفر و تجهیز 4 حلقه چاه در حاشیه سد شمیل از سوی آب منطقه‌ای استان، بازسازی تاسیسات برای ارتقاء کیفیت در تصفیه خانه آب میناب و بندرعباس و خرید و نصب دیزل ژنراتور اضطراری جهت تامین آب پایدار شهر بندرعباس و تلاش بی وقفه مسئولان آبفا و بخش خصوصی به منظور تسریع در تکمیل فاز اول پروژه آبشیرین کن بندرعباس با ظرفیت 20 هزار متر مکعب در شبانه روز به عنوان منابع جایگزین در راستای افزایش ظرفیت منابع آبی این شهر، تعریف شده است که با آغاز فصل گرما وارد مدار بهره برداری می شود.
* برنامه‌های میان مدت آبفای هرمزگان در شهرهای مواجه با بحران و در آستانه بحران کدامند؟
در مرکز استان شامل شهرهای بندرعباس، بندر خمیر و روستاهای حومه، اجرای پروژه آبشیرین کن بندرعباس با ظرفیت کامل 100 هزار مترمکعب، اجرای خط انتقال آب به طول 33 کیلومتر از آب شیرین کن بندرعباس تا مخازن داماهی این شهر، حفر و تجهیز یک حلقه چاه دزک و کف شکنی دو حلقه چاه سرخون و بازسازی تاسیسات تصفیه خانه و در مدار آوردن مولد برق جدید تصفیه خانه در دست اجراست.
در غرب استان شامل شهرهای بستک و فرامرزان، پروژه هایی نظیر؛ اجرای فاز اول خط انتقال جناح تا چارک و خط انتقال فرامرزان تا گچوئیه در مجموع به طول 18 کیلومتر، تجهیز یک حلقه چاه در لاور میستان، احداث سه مخزن کهنوئیه، کمشک و هنگوئیه در مجموع به ظرفیت سه هزار و 500 متر مکعب با اعتبار مورد نیاز 50 میلیارد ریال در حال اجراست.
در شرق هرمزگان شامل شهرهای رویدر، سردشت و گوهران، سیریک و فارغان نیز پروژه های مقابله با تنش کم آبی در حال اجراست. از جمله؛ حفر و تجهیز یک حلقه چاه، تکمیل خط انتقال کهورستان به طول 30 کیلومتر و اخذ مجوز احداث آب شیرین کن جهت تامین آب شرب کهورستان و رویدر.
اجرای پروژه تامین آب بشاگرد (سردشت و بشاگرد) از سد جگین، حفر و تجهیز یک حلقه چاه و خط انتقال سردشت، اجاره و تجهیز یک حلقه چاه گوهران و خرید و به کارگیری دو دستگاه تانکر آبرسانی نیز از جمله اقدامات آبفا در شهرهای سردشت و گوهران بوده است.
همچنین تکمیل آب شیرین کن سیریک با ظرفیت نهایی 3 هزار و 750 متر مکعب در شبانه روز، در مدار آوردن مخازن سه گانه شهری و تکمیل خط انتقال آب سیریک-گروک و حفر و تجهیز یک حلقه چاه در شهر فازغان نیز در حال اجراست.