تئاتر حرکتی را بهتر بشناسید

به گزارش خبرگزاری برنا از تهران، تئاتر فیزیکال یا تئاتر حرکتی چیست؟/ تئاتر حرکتی را بهتر بشناسید/احساسات با استفاده از تکنیک، یک نمایشگر را به حرکت در می آورد/ تئاتر فیزیکال کلمات را با استفاده از بدن زندگی و زنده می کند/ حرکت و عمل یک انسان نسبت به کلماتش حقیقی تر است.

گونه ای از تئاتر است که بازیگر احساسات خود را به حرکت در می آورد و احساساتی که در قالب کلمات نمیگنجد و یا  قادر به بیانش نیستیم را با حرکات خود نمایش می دهد فعالان این سبک از تئاتر معتقد هستند که عمل تو نسبت کلمات تو حقیقی تر است.

برای اولین بار که با این اصطلاح  آشنا شدم این سئوال برای من مطرح شد که تئاتر فیزیکال چیست؟ در این نوع از تئاتر چه می کنند؟ چه تفاوتی با تئاتر امروزی و تعریفی که ما از تئاتر داریم، دارد؟ با یک جستجوی ساده در می یابیم که تئاتر فیزیکال گونه‌ای تازه از جهان تئاتر نیست، یک اتفاق تازه نیست. یک طراح حرکت و کارگردان این سبک از تئاتر می گوید در تئاتر حرکتی، با استفاده از بدن و حرکات به ابراز کلماتی که به هر دلیلی از بیانش سر باز میزنیم می پردازیم. تئاتر حرکتی پدیده ای عجیب و خارق العاده و خاص است که ریشه در جنبش بدن انسان دارد.

با یک طراح حرکت و کارگردان حرفه ای تئاتر فیزیکال و یا همان تئاتر حرکتی به صحبت نشستیم. نام او عاطفه تهرانی است. او در سال 1375 به عنوان بازیگر فیزیکال تئاتر فعالیت حرفه ای در عرصه فرهنگی کشور و خصوصا در سبک تئاتر حرکتی را در گروه نرگس سیاه به سرپرستی حامد محمد طاهری آغاز کرد و با منحل شدن این گروه با تاسیس " گروه تئاتر بخوان" فعالیت خود را در خصوص طراحی حرکت و کارگردانی ادامه داد.او که پس از ٥ سال دوری به صحنه تئاتر بازگشته، خاطرات تلخ آن دوران را کنار گذاشته و حالا بیش از پیش به بکارگیری تکنیکهای بدن برای فریاد کلماتی که نمی تواند بیان کند در تلاش است. او می گوید من با کلیشه و تکرار مخالفم و باید تکنیک با ذهن و بدن خلاق به خلق اثری پر از احساس منجر شود. او می گوید تئاتر حرکتی پدیده ای است عجیب ، خارق العاده و خاص که ریشه در جنبش بدن انسان دارد. انسان از لحاظ ذهنی و بدنی سرشار از حرکت است و این جنب و جوش ها ، بالا و پایین ها و حرکاتی  که حس های مختلفی در آن است را یک طراح حرکت با آگاهی تمام آنها را شکل می دهد و این چنین است که حرکت بوجود می آید. طراحی حرکت، از قواعد خاصی پیروی می کند. در طراحی حرکت تکنیک بسیار مهم است و جزئی جدا نشدنی از تئاتر فیزیکال به شمار می آید اما نکته مهم در حرکت حسی است که یک نمایشگر را به حرکت در می آورد.در حقیقت برای یک نمایشگر نباید مهم باشد که با چه تکنیکی حرکت میکند،برای او این باید مهم باشد که چه حسی او را به حرکت در می آورد. اطراف ما پر است از صدا ها، انسان ها ، فیزیک ها، شکل های حرکتی متفاوت در بدن، آواز ها، خصوصیات اخلاقی و تفاوت های مختلف و البته این تفاوت هاست که مهم است.

حرکت از زندگی خصوصی و شخصی انسان ها می آید وقتی که کاری در تئاتر حرکتی شروع می شود مهم این است که از زندگی روزمره ما حال و روز امروزی آدم ها بوجود آید.

زمانی است  که حرفی می خواهید بزنید که امکان و یا توان به زبان آوردنش را ندارید و یا آن حرف در قالب کلمات گنجانده نمی شود و این درحالی است که اگر این حرف ها را در درون خود نیز نگه دارید باعث بروز مشکلاتی از لحاظ بدنی و روانی در بدن می شود اینجاست که حرکت بهترین وسیله برای بازگو کردن آن کلمات است و تو می توانی کلمات را زندگی و زنده کنی.

حرکت نسبت به کلمات بسیار حقیقی تر است. انسان با کلمات ادعای چیزی را می کند ولی در عمل آن ادعا را نمی بینیم. ولی او می تواند از آن کلمات استفاده نکند و حرفی نزند ولی با حرکت و عملش آن حرف را نشان دهد.

تاریخچه ای از تئاتر فیزیکال

عاطفه تهرانی درباره تاریخچه تئاتر فیزیکال گفت: قبل از انقلاب چیزی به نام تئاتر فیزیکال وجود نداشته و فقط تئاتر تجربی بوده است که با ورود پیتر گروک به ایران در آن زمان ، این نوع تئاتر در ایران آغاز می شود. صدر الدین زاهد، پرویز پور حسینی ، فهیمه راستکار ، هوشنگ قبانلو و داریوش فرهنگ اولین تئاتر تجربی را در آن زمان انجام می دهند. بعد از انقلاب با حامد محمد طاهری و گروه نرگس سیاه این سبک تئاتر شروع می شود. تاسیس این گروه در سال 1375 بوده که در آن دوران سه الی چهار کار انجام شد و با رفتن حامد محمد طاهری این گروه نیز منحل می شود.

چه جوامعی به تئاتر فیزیکال توجه دارند

این بازیگر تئاتر افزود: در خارج از ایران امروزه بشدت به این نوع تئاتر می پردازند. حتی در کشورها مختلف دانشکده های مخصوص حرکت معاصر وجود دارد اما در ایران این گونه دانشکده ها وجود ندارد.

علت های پیشرفت در تئاتر حرکتی در دنیا چیست

این کارگردان با سابقه تئاتر در خصوص علت های پیشرفت در تئاتر فیزیکال در جهان اظهار کرد: آکادمیک بودن باعث پیشرفت تئاتر فیزیکال و حرکتی در دنیا است. قطعا آک

ادمیک بودن تئاتر فیزیکال و حرکت معاصر خیلی مهم است در ایران شما نمیتوانید دانشجوی فیزیکال تئاتر به شکل آکادمیک باشید.نهایت یک واحد مگر بگذرانید.مگر در کارگاه های آموزشی دوره ای شرکت کنید.

فراز و فرودهای فراوان در سبک تئاتر حرکتی چه بود؟

تهرانی با اشاره به فراز و فرود های سبک تئاتر حرکتی گفت: اولین مسئله این است که استاد این سبک کار را در ایران نداریم. همیشه کارهایمان دچار ضعف است و وقتی در خارج از کشور به اجرای کار دعوت می شویم متوجه قدرت فیزیکال تئاتر ویا حرکت معاصر در دیگر کشورها می شویم. مسئله بعدی که باعث ایجاد محدودیت و ضعف در ایران است نبود منش حرفه ای است در عین حال از بیرون کاملاً کمدی و خنده دار است و در عین حال تراژیک.در میان محدودیت تکنیک، ضعف بزرگ دیگر  وجود مدعی هاییست که ادعای بهترین بودن دارند. این مشکل بزرگ که نشانه ی ضعف و این حفره ی بزرگ که هر کسی سعی می کند آن را با فحش و ناسزا و کوبیدن دیگری پر کند به نظر من خیلی حرفه ای تر و جالب تر و زیباتر میتونه با کمک به همدیگر میتونیم این ضعف و فقدان رو تا حدالامکان بهبود ببخشیم.

نبود آموزش آکادمیک

این کارگردان افزود: به دلیل وجود محدودیت تکنیک من تلاش کردم از سبک خاصی پیروی نکنیم یعنی از فیزیکال تئاتر ، تکنیک های معاصر، و از هر آنچه که از گارگاهی های خارج از ایران آموزش دیدم کمک بگیرم و مهم این است که بتوانم آنچه که در ذهن و احساس درونم وجود دارد را به نمایش بگذارم.

این کارگردان تئاتر در پاسخ به این سئوال که آیا سبک جدیدی را بوجود آورده است؟ گفت: (این سبک تبدیل به هر چیزی که شده در هر صورت مورد قبول واقع شده است) می توان گفت که در ایران این سبکی جدید است اما در خارج از ایران طبیعتاً سبک جدیدی محسوب نمیشود و صرفاً نمایش متفاوتیست. آنچه که مهم است این است که با هر آنچه که یاد گرفتم و اندوخته داشتم کاری را می بندم،اجرا میکنم و زمانی که برای جشنواره های خارجی ارسال می کنم آنقدر از استاندارد معقولی برخوردار هست که مورد قبول واقع شود و در کنار کارهای حرفه ای دیگر به نمایش گذاشته شود.

این طراح و کارگران با پیشنهاد به ایجاد سیستم آکادمیک برای بهتر شدن این سبک از تئاتر تصریح کرد: برای حرفه ای تر شدن تئاتر، استادانی از خارج از کشور برای برگزاری کلاس هایی به صورت کوتاه مدت برای علاقه مندان دعوت می شوند این درحالی است که خیلی خوب می شد رشته ای در دانشگاه داشته باشیم و سازماندهی تر و حرفه ای تر به این سبک از تئاتر توجه می شد و هرچه علم در این کار بیشتر و بالا تر رود ضعف ها ، کمبود ها برطرف می شود.

این بازیگر حرفه ای تئاتر با اشاره به حرفه ای تر شدن علاقه مندان از لحاظ تکنیکی افزود: در ایران انجمن حرکت در ایران وجود دارد و دوستان در این انجمن ها در تلاش هستند تا این فعالیت شناخته تر شود.

وی در پاسخ به این سوال که نگاه مردم و درک از این سبک کار چیست؟ افزود:  نگاه مردم به دو بخش تقسیم می شود اول نگاه جوانان و دانشجویان است که بشدت علاقه مند به این سبک از تئاتر هستند و دسته دوم  قدیمی ترها هستند که شناختی نسبت به این سبک از تئاتر ندارند.

تهرانی در خصوص راهکارهای لازم برای علاقه مند کردن و شناختن این سبک از تئاتر به مردم گفت: باید برای جذب مردم  این کارها بیشتر اجرا و دیده شود تا مردم هم با این سبک کار آشنا می شود.

وضعیت امروز تئاتر حرکتی

وی همچنین در پاسخ به این سئوال که چه تعداد کار در این سبک کار تعریف و اجرا می شود گفت: دوستانی هستند که ورک شاپ های حرکت می گذارند اما به صورت رسمی فکر میکنم فقط گروه ما اجرا کند و اگر غیر از این باشد متاسفانه من سعادت نداشتم نمایششان را ببینم.

عاطفه تهرانی درباره سختی های فعالیت و اجرای تئاتر حرکتی می گوید: کلا این سبک کار بسیار سخت است برای اینکه کاری به اجرا برسد باید سختی های زیادی را به تن خرید و چه خوب می شد اگر گروه های دیگری هم که در حوزه ی فیزیکال تئاتر یا حرکت نو فعالیت می کنند،تلاش کنند کارشان اجرا شود تا کارهایشان دیده شود.

وی در خصوص جبهه گیری ها در خصوص این نوع از سبک تئاتر تصریح کرد: معمولا در مقابل  سبک و شیوه ای که به نظر دیگران جدید است و شناخته شده نیست همانند همین حرکت معاصر و فیزیکال تئاتر گارد و جبهه گرفته می شود و چون سبک کار ما جدید است مقابل آن هم گارد گرفته می شود. ولی  ما سعی کرده ایم که کار طبق قواعد و چارچوب های عرف موجود باشد و این و حتی پذیرش برخی محدودیت ها در کار باعث ایجاد خلاقیت هایی در کار می شود. برخی هم که کارشان دیده نمی شود و اجرا نمی برند نمی خواهند این محدودیت های در حال حاظر را بپذیرند و ترجیح می دهند که زیر زمینی کارشان را اجرا کنند. ولی من ترجیح می دهم کاری که می شود به شکل عمومی دیده شود را با رعایت یکسری موارد  برای عموم اجرا کنم. چون به نظرم چیزی که مهم است این است که این سبک جدیدتر دیده شود.

آینده تئاتر حرکتی

این بازیگر تئاتر در خصوص آینده تئاتر حرکتی گفت: آینده تئاتر فیزیکال در جهان به قدری سریع درحال درخشش است که قابل توصیف نیست و در ایران نیز در حال شکل گیری و پا گرفتن است چرا که دانشجویان زیادی در این زمینه داریم و علاقه مندان درحال پیگیری این سبک کار هستند و جذب این کار شده اند و این نشان از خوب پا گرفتن این کار دارد هرچند حرکت کند است و ما در ابتدای راه هستیم اما با این حال بسیار خوب به سمت جلو حرکت می کنیم.

تهرانی تصریح کرد: سعی می کنم در کارهایم تماشاگران عام را هم جذب کنم و نگاه آنها را به این سبک آشنا کنم . البته خوشبختانه درصد زیادی از تماشاگران در طی این سالها از کارهای من راضی بودند.

وی در پاسخ به این که چه راه کاری برای درک بهتر این سبک تئاتر برای مخاطبان دارید گفت: تمام تلاش خود را می کنم که تمام قشر ها کار ما را درک کنند اما نه آنقدر که کار فدای درک مخاطبان شود ولی تلاش خودم را برای درک کار توسط مخاطبان می کنم.

این بازیگر تئاتر در پاسخ به این سئوال که در چند سال اخیر برای ساده سازی تئاتر حرکتی و انتقال مفهوم چه اقداماتی صورت گرفته است گفت: به هر حال این شکل کار و منشاء حرکات ما از زندگی روزمره ی ما می آید و خوب طبیعتا من هم مثل هر طراح حرکت دیگری سعی میکنم از حرکاتی استفاده کنم که از زندگی روزمره آدم ها می آید که فکر می کنم همین موضوع به درک بهتر این اجرا ها توسط تماشگران کمک می کند.کلا عنصر روزمرگی درک بهتری در اجرا ها دارد.

این کارگردان در مورد اینکه چقدر سنت و فرهنگ ایرانی در این سبک تئاتر تاثیرگذار است تصریح کرد: برای من خیلی جذاب است که از سنت و فرهنگ خودمان در کارهایمان استفاده کنم و در تلاشم در کار بعدی از محتوای ایرانی اما معاصر استفاده کنم.

تهرانی با اشاره به بهترین آرزویش گفت: اینکه بتوانم حرکات  سنتی ایرانی را با حرکات و تکنیک های معاصر اجرا کنم یکی از آرزو های من است. اما به نظرم اصلا کار راحتی نیست و  باید تحقیق زیادی برای چنین اجرایی انجام شود.

سختی های کار در تئاتر حرکتی

وی در خصوص سختی های کار در تئاتر حرکتی گفت: در این سبک از تئاتر نمی توانم از بازیگر حرفه ای استفاده کنم چرا که از تکنیک ها  اطلاعی ندارند و فقط باید از دانشجوهای خودم که در حال یادگیری تکنیک هستند استفاده کنم. در اینجا دچار  سه مشکل می شویم یک اینکه وقت زیادی باید برای آموزش دانشجو صرف کنیم تا بتوانیم کاری را با آن ها اجرا کنیم و دوم اینکه انها را باید حرفه ای کنیم و تعداد کمی  آنها دارای اخلاق و تکنیک حرفه ای به طور همزمان می شوند  و سوم اینکه دانشجویی که نهایتا 23 سال دارد چقدر می تواند روحیه و احساس جا افتاده ای داشته باشد که بتواند خیلی از حس ها را درک و به اجرا بگذارد.

او در پاسخ به این که فاکتور های پیش نیاز در تئاتر حرکتی برای انتخاب دانشجویان چیست؟ گفت: در دانشجویان من افراد مختلفی از قد بلند یا کوتاه قد یا لاغر و پُر هستند تنها چیزی که در دانشجویان مهم است این است که چقدر می تواند تکنیک را بفهمد و تمرین های مرتب داشته باشد و اینکه چقدر وقت برای اینکار می گذارند. در خصوص تکنیک هم این توضیح را باید داد که تکنیک یعنی ابزار، زمانی که بخواهید رانندگی کنید نیاز به فراگرفتن تکنیک رانندگی دارید در تئاتر حرکتی نیز این موضوع خیلی مهم است. حرکت هم تکنیک های مخصوص به خود را دارد. تئاتر فیزیکال اصلا به سن و سال ربطی ندارد.

تهرانی در مورد توصیه به علاقه مندان برای دیدن این سبک کار گفت: من به علاقه مندان توصیه می کنم که تا می توانند نگاه گسترده تر و بازتری به سبک و تجربیات جدید داشته باشند شاید باعث تغییر مثبتی شوند.

این بازیگر تئاتر و نویسنده و کارگردان افزود: توصیه ام به دانشجویان برای این سبک تئاتر این است که با پشتکار فراوان ، حضور فعال و تمرین زیاد می توانند در این سبک تئاتر موفق شوند.

وضعیت فعلی در تئاتر ایران

وی همچنین با انتقاد از وضعیت فعلی در تئاتر ایران گفت: هر چیزی که قدیمی است و تاثیر خود را گذاشته.تمام شده و باید محرک انرژی جدیدی باشد برای اتفاقی جدیدتر.ولی متاسفانه هنوز ٩٠٪؜ تئاتریها در تکنیک شدیداً به شکل ابتدایی و کلاسیک ساکن مانده اند . تئاتر رئال در حال درجا زدن است و یا در نهایت از یک سری تئاتر غربی که اتفاقاً در چشم بعضی جستجوگر بسیار آشناست تقلید کند .امروز  یک طراحی صحنه و لباس خوب می بینیم ولی متوجه بازی تکراری میشویم و بعد متوجه نامتعادلی صحنه و بازیها و به این نتیجه میرسیم که یک چیزی منطقی نیست و در نهایت با یک جستجوی ساده می بینیم که تمام این اتفاق تقلید بوده است. چرا ما جهان بینی و تفکر وتعقل شخصی نداریم؟چرا خلاقیت ما نباید از درون خودمان زاده شود که تئاتر ایران را جلوتر ببریم؟

من تئاتر خارجی آنهم در سبک های مختلف خیلی میبینم.چون وظیفه خودم می دانم که بدانم در تئاتر کشورهای مختلف چه اتفاقی در حال وقوع هست،شاید حتی تصویر ایده ای در من بیدار کند اما در نهایت ذهن و خلاقیت و تفکر من باعث خلق یک اجرا میشود.

من تئاتری را می بینیم و تحسین میکنم که حرف و چیز جدیدی برای گفتن داشته باشد.

در پایان تهرانی با اشاره به وضعیت تئاتر ایران و تکراری که گریبان تئاتر کشور را گرفته است گفت: برای من سخت است که یک وضع تکراری و بیهوده ای که در تئاتر ایران رواج دارد را ببینم و یا تئاتر تقلید شده ای را ببینم که صرفا نشستن و دیدن آن توهین به تماشاگر محسوب شود.برای همین کمتر به سالن تئاتر میروم.