به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، «منوچهر متکی»، وزیر اسبق امور خارجه، در همایش واکاوی کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر که عصر امروز در خانه اندیشمندان علوم انسانی به همت انجمن اندیشه و قلم، انجمن حقوق‌شناسی و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، گفت: یکی از اهداف من برای حضور در این نشست، تقدیر و تشکر از تلاش‌های مستمر، فداکارانه و بی‌شائبه‌ای که در سه دهه گذشته دیده‌بانان و خط‌شکنان حوزه دیپلماسی در حوزه خزر داشته‌اند.
وی با بیان اینکه اگر در پروژه‌های ملی با اجماع ملی حرکت نکنیم قادر نخواهیم بود به منافع‌مان دست پیدا کنیم، اظهار داشت: هر وقت تصمیمات ما در پروژه‌های ملی همراه با اجماع ملی شد، حتما شکست نخورده‌ایم که نمونه آن را در دفاع مقدس دیده‌ایم. از سوی دیگر، باید میان منتقدان دلسوز با مخالفان لندنی و واشنگتنی تفکیک قائل شویم.
این دیپلمات ارشد کشورمان با اشاره به حقوق ایران در خزر در گذشته تصریح کرد: حقوق یا براساس عرف و قراردادها است یا براساس عرف است. البته شکل سومی هم دارد که تحمیلی و با هدف محدودسازی است. معاهدات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ چارچوبی را ایجاد کرد که اصلاحاتی در دو قرارداد نگین گلستان و ترکمنچای بود. آنچه در این سال‌های طولانی به آنها توجه شده است، در هیچ قراردادی هیچ سخنی از تقسیم خزر نشده است. در واقع، تنها کشتیرانی آزاد سخن گفته شده است.
متکی ادامه داد: آنچه در ۱۹۶۴ و قرارداد تعیین خطوط پروازی میان ایران و شوروی آمده، عباراتی آمده که وزارت جنگ انجام داده مبنی بر اینکه خط آف آی آر می‌گوید خط پرواز در منتهی علیه حدود مرزی ایران است. براساس این توافق، دستورالعملی تهیه شد و هیچ مخالفتی نشده است. یک ماه پیش یکی از سفرای ایران پیگیر وضعیت چهار ماهیگیر ایرانی بوده است که به خاطر آن خط موهوم دستگیر شده بودند پس آنچه میان ایران و شوروی در زمان پهلوی بود، براساس معاهدات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ هم نبوده است.
وی با بیان اینکه در ۱۹۷۴ وزارت صنعت نفت شوروی محدوده فعالیت‌های نفتی سه جمهوری قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان را تعریف می‌کند، خاطرنشان کرد: در زمان قبل فروپاشی، ادبیات آنها این است که درباره حق چهار کشور در قسمت شمالی دخالت نکنید و حق شما براساس همان خط موهومی ۱۹۶۴ است. البته در هیچ دوره‌ای ایران تقسیم دریای خزر را نپذیرفت و تنها اشتباه، همان اقدام وزارت جنگ آف آی آر ۱۹۶۴ است.
وزیر اسبق امور خارجه با تشریح اقدامات ایران برای دستیابی به کنوانسیون خزر ابراز داشت: اولین هدف، حذف عملی و تدریجی محدودیت‌های تحمیلی و زمینه‌سازی برای تدوین حقوق ایران و دوم، تلاش برای تامین حداکثر منافع بوده است. برای این کار قبل از فروپاشی شوروی، ایران اقداماتی را انجام داد. ما قبلا حق ماهیگیری در خزر داشتیم که برای آن، تعریف صنعتی انجام دادیم. اولین ورود کشتی تجاری به خزر و رفتن آن به بنادر شوروی در سال ۱۳۶۸ صورت گرفت. همچنین یکسال قبل از فروپاشی، چهار حلقه نفتی زده می‌شود که اولین اقدام نفتی ایران در حوزه نفتی خزر از سوی ایران است.
متکی با تاکید بر اینکه تلاش شد با ورود به بحث شیلات، کشتیرانی و نفت محدودیت‌های سابق حذف شود، بیان کرد: الان ناوچه‌های نظامی ما در خزر مستقر هستند. ما حفظ و گسترش روابط‌مان را با قزاقستان و روسیه به عنوان همسایه آبی دنبال کردیم. از ذهنیت خط موهوم ۱۹۶۴ عبور کردیم که ما را از کشتیرانی، شیلات و زیربستر محروم می‌کرد.
وی با بیان اینکه داشتن سهم مناسبی از نفت و گاز در خزر و تعیین محدوده بهره‌برداری از برنامه‌های جمهوری اسلامی است، یادآور شد: ما برای رسیدن به این برنامه از طریق مقررات موجود و تاکید بر حق انصاف برای جمهوری اسلامی با توجه به وضعیت ساحلی به دنبال رسیدن به اهداف‌مان هستیم زیرا براساس حق انصاف می‌توان به حق ۲۰ درصدی برسیم.