خبرگزاری برنا ؛ گروه اجتماعی ؛ آزاده مختاری : گردشگری از منابع تغذیه اقتصاد یک کشور است و نقش مهمی در توسعه و کسب درآمد هر کشوری دارد. تولید ارز خارجی، ایجاد شغل جدید و فرصت های شغلی ، ایجاد تجارت ، درآمد و کارآفرینی مخصوصا در بخش کوچک کسب و کار ، ارائه زیر ساخت های جدید برای استفاده های غیر توریستی ، افزایش توسعه یک منطقه از تاثیرات مثبت اقتصادی گردشگری در یک کشور است.
امروزه گردشگری عامل مهمی برای توسعه اقتصادی به حساب می آید به شکلی که بسیاری از کشورهایی که بستر جذب گردشگری ندارند اقدام به ساخت مراکزی برای جذب توریست می کنند و اما ایران یکی از کشورهای غنی در داشتن بسترهای جذب توریست است ولی گردشگری آن هرروز بی رونق تر می شود .
رشد گردشگری با وجود بسترهای موجود در ایران حتی قادر است درآمدی بالاتری از درآمد نفتی را برای کشور حاصل کند .اینکه چرا با وجود بستر های لازم در کشور برای جذب توریست خارجی و گردشگر داخلی این سرمایه مورد بی توجهی ناآگاهانه قرار دارد و در شرایط اقتصادی فعلی چقدر به این سرمایه توجه بیشتری شده است مبحثی بود که با محمدحسین ایمانی خوشخو پژوهشگر اقتصاد گردشگری و رئیس پارک علم و فناوری نرم وصنایع فرهنگی به گفت و گو نشستیم که در ادامه می خوانید.
طبق تحقیقات جهانی، بسیاری از کارشناسان معتقدند تا 10 سال آینده اغلب شغل های جهان تحت شعاع گردشگری و رسانه قرار می گیرند ، کشور ایران بستر جذب گردشگر فراوانی دارد ولی متأسفانه گردشگری آن نتوانسته به درآمدزایی مناسبی برسد در حالی که کشورهای همسایه ایران، مانند ترکیه با داشتن یک صدم امکانات، با ایجاد فضاهای جذب توریست، اقتصاد کشورشان را با صنعت گردشگری می چرخانند، از اینکه در گذشته چه می شد انجام داد و انجام نگرفت که گذر کنیم به نظر شما چه عملکردی از همین روزها به بعد می تواند موجبات گردشگری ایران را رونق ببخشید تا حدی که حتی درآمد نفتی را تحت الشعاع قرار دهد؟
نکته ای که ابتدا در رابطه با مطالعات کارشناسان بیان کردید خیلی دور از ذهن نیست،ما اگر قبول کنیم که انسان به طور کلی روز به روز ساعت کاری اش کم می شود و فناوری های آی تی در حال جایگزین شدن نیروی انسانی است به این نتیجه خواهیم رسید که با زیاد شدن اوقات فراغت حتما می بایست به شکل صحیح برای همه مردم در خصوص این افزایش زمان، برنامه ریزی شود که یک بخشی از آن سرگرمی های خانگی مانند تلویزیون، رسانه و ... است که روح انسان را قانع نمی کند چرا که انسان به دنبال جا به جایی و حرکت است و خستگی روح او را به بیرون از خانه می کشاند،اینجاست که افراد وارد فضای گردشگری می شوند و همین گونه است که صنعت گردشگری هر روز ،رونق بیشتری خواهد گرفت .در این فضا به طور حتم کشورها برای روزی که گردشگری به عنوان یک بخش فعال تر در کشورها باید پاسخگوی نیازهای مردم باشد در حال اماده سازی هستند و این آمادگی طی برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت در حوزه گردشگری کاملا محسوس است.
حالا پاسخ به این سوال که سهم ما در بخش این آماده سازی چقدر است و تا چه میزان می تواند باشد بستگی به میزان منابعی دارد که از آن برخورداریم. بعضی ها در خصوص منابع و پتانسیل گردشگری ایران می گویند که ما جزء 10 کشور منابع تاریخی، فرهنگی و ... در جهان هستیم که حرف گزافی است پس آن چیزی که پله اول گردشگری است دارا هستیم فقط فرق ما با دیگر کشورها این است که از این منابع استفاده نمی کنیم. چاه های کشف نشده نفت در زیر زمین و معادن طلا در دل کوه ها، همه نوعش را خداوند به کشور ایران عنایت کرده اما ما آن عزم لازم برای تبدیل این منابع به محصولات گردشگری نداریم.
*وجود منابع نفتی و کسب درآمد کشور از این بخش تا چه میزان در فقیر و ضعیف ماندن صنعت توریسم کشور ما اثر گذار بود؟
بعضی از دانشمندان می گویند اگر ایران نفت نداشت این طور نبود که وضعش بد باشد البته تاریخ هم این موضوع را ثابت می کند چرا که ما در دوران صفویه نفت نداشته ایم در عوض آن تفکر و ایده داشتیم.با ظهور درآمدهای نفتی و صادرات نفت خام، فکرها تعطیل شده و همه به دنبال یک درامد بدون زحمت بودند که این یک علت از ماجراست، علت دیگر این است که هنوز اهمیت گردشگری در کشور جا نیافتاده است . اگر چه در صحبت ها و شعارها و گفتگوها اهمیت موضوع بیان می شود اما آن عزم جدی که باید کل مسئولان را پای کار بکشاند، دیده نمی شودک نگاه تخصصی به گردشگری در هیچ کدام از دولت ها وجود نداشته، نمونه اش این است که مدیرانی که در این حوزه منسوب شدند هیچ یک سابقه کار و تحصیل در این بخش را نداشته اند.
متاسفانه در بخش گردشگری هر کسی پای کار آمد و به هر دلیلی رئیس شد تیم هایش تخصصی نبودند چرا که اهمیت این موضوع که توجه جدی به گردشگری چقدر می تواند اقتصاد کشور را نجات دهد، آن طور که باید و شاید از سوی مسئولان ذیربط درک نشده است. بنابراین ما در جذب گردشگر جزء آخرین رده های لیست های جهانی هستیم که برای کشوری مانند ایران که سرشار از منابع طبیعی و پتانسیل گردشگری است، جای تعجب دارد. آنقدر وضعیت گردشگری کشورمان تعجب آور است که کشورهای دیگر از ما سوال می کنند شما که این همه منابع در اختیار دارید، چرا از آن استفاده نمی کنید؟ این در حالی است که کشورهای دیگر در قالب های مختلف با مکان های تصنعی و ساختگی جاذبه سازی می کند. کشور ایران که این منابع را به طور خدادادی در اختیار دارد، از آن استفاده نمی کند دلیلش این است که خود را نیازمند نمی بینیم.
خیلی از سازمان ها، ضعف مدیریت را با محدودیت ها توجیه می کنند و می گویند چون در کشور محدودیت داریم هر چقدر هم تلاش کنیم همین است. این دیدگاه غیر علمی و غلطی است چرا که ما بازار را تعیین می کنیم و باید بازار هدف داشته باشد. مگر نمی گویند بازار عمده هدفمان فرهنگی و مذهبی است. مگر نمی دانیم که حول و حوش 30 درصد بیشتر گردشگران دنیا فرهنگی هستند، ما اگر یک سهم سه چهار درصدی هم از بخش جذب کنیم چقدر می شود؟ پس ما بلد نبودیم و کار نکردیم و این ظرفیت بزرگ به تعبیر ها، بلا استفاده مانده است.
*تحریم کنونی همچنان که بر فروش نفت اثر گذار بوده است بر صنعت توریسم هم تاثیر داشت ، برای فروش برنامه ریزی می کنند، در بخش گردشگری چه برنامه ای داریم؟
اعتقاد دارم علی رغم بدی تحریم ها و این که آثار منفی آن در کشور است ولی از نگاهی دیگر می تواند فرصتی برای گردشگری باشد . اختلاف ارزش پولی مان بهترین شرایط را برای صنعت توریسم ایجاد کرده است. اگر برنامه ریزی درست داشته باشیم وقتی به طور مثال یه زوج خارجی با 700 ، 800 دلار می توانند یک هفته به ایران سفر و از قطب های گردشگری ما بازدید کنند چرا باید با سهل انگاری این فرصت را از دست بدهیم. در حال حاضر در تمام کوچه پس کوچه های کشورمان باید افراد و گردشگران خارجی باشند پس چرا خبری نیست؟ چون ما برنامه نداشتیم. چون بلد نیستیم تهدید ها را به فرصت تبدیل کنیم. مدام گفته می شود که برای گردشگری در حال برنامه ریزی هستیم ، تا چه زمانی این برنامه ریزی ها ادامه خواهد یافت ؟ کدام متخصصی شرایط کشور را دیده در بخش صنعت گردشگری می شناسید و برای آن مطابق با وضعیت موجود، برنامه نوشته است؟ گردشگری در ایران گرفتار نبود متخصص در عرصه خود است . برای رونق گردشگری کشور اول باید عزم ملی ایجاد شود . عزم ملی یعنی همان چیزی که در مقایسه با کشورهای دیگر، در مالزی اتفاق افتاد. آنهاتصمیم گرفتند تا گردشگری را از کف به سقف بکشند و در فرصت زمانی کوتاهی این اتفاق رخ داد . بطوری که وزیر گردشگری نقش معاون اول پیدا کرد و در جلسات او باید همه دستگاه ها در سطح وزیر باید شرکت می کردند. تصمیم گیری ها حتما به مرحله اجرا در می آمد و اینچنین شد که یک باره مالزی در حوزه گردشگری بسیار پیشرفت کرد. ما هر زمان چنین مدیریت، برنامه ریزی و عزم و اراده ملی را در کشور داشتیم، می توانیم بگوییم گردشگریمان می تواند رشد کند. کشورهای دیگر منابع ندارند اما بیشتر از ما در بخش گردشگری موفق هستند.
چرا حتی سعی در رونق گردشگری مذهبی نداشتیم در این بخش که محدودیت هایی که بعضی ها می گویند مانع نیست ؟
چندی پیش در همایشی در قم در همین خصوص صحبت کردم و تاکید بر گسترش فرهنگ «گردشگری در محرم» داشتم اما بعضی ها این موضوع را جدی نگرفتند. آنجا مجبور شدم توضیح دهم و گفتم عاشورا یک مراسم مذهبی و اربعین است و یک ابر رویداد مذهبی در دنیا محسوب می شود . یک سری افراد در برگزاری آن مداخله گر مستقیم هستند و عده ای دیگر طالب دیدن و می خواهند مشاهده گر باشند که حاضرند هزینه کنند تا مشاهده گر برگزاری این مراسم ها باشند . گفتم اگر شرایط را برای حضور این افراد مهیا کنیم بنده مسیر گردشگری محرمی خواهیم بود .در همان مراسم از امکاناتی که برای ایجاد این گردشگری نیاز است نیز صحبت کردم . اگر واقعا این فرصت را ایجاد کنیم در کنار شکل گیری یک مسیر گسترده گردشگری رسالتی بزرگ را هم انجام داده ایم و آن گفتن از محرم و واقعه کربلا . کشورهای همسایه از گردشگر مذهبی رشد بسیاری کرده اند و ما حرکتی چندانی در این بخش نداشته ایم که این باز به شناخت نداشتن مسئولان گردشگری از علم گردشگری و این صنعت بر می گردد .
یکی دو سالی است که استان یزد در بخش گردشگری محرمی سرمایه گذاری کرده است و موفق هم بوده است ، این نمونه مناسب گردشگری مذهبی و محرمی است که اگر با این شناخت در ابعاد دیگر گردشگری هم پیش برویم و نیاز های هر بخش گردشگری را بشناسیم و با توجه به فرهنگ و قانون برایش برنامه ریزی کنیم با بستر های موجود در کشور از قطب های صنعت توریسم خواهیم بود .
تا حرف از جاذبه می شود، اذهان عمومی به تخت جمشید و عالی قاپو و سلطانیه و... فکر می کنند در حالی که علاوه بر این اماکن، خیلی جاذبه های معنوی و غیر ملموس نیز در کشور داریم. مثل قالیشویان مشهد، اردهال کاشان. اگر یک بازاریابی خوب از این اماکن تاریخی شود، علاقه مندان زیادی در خارج از کشور هستند که حاضرند سه ؛چهار روز به ایران سفر کنند و این وقایع را از نزدیک ببیند متاسفانه هنوز آن طور که باید و شاید نمی توانیم از دستاوردهای این محصول استفاده کنیم.
* بحث وزارت گردشگری مطرح شده است آیا با این اتفاق شاهد تغییر و تحولات مثبت در این حوزه خواهیم بود؟
این گونه نیست که اگر سازمان وزارت شد، همه مسائل گردشگری حل شود. ما مشکلات زیربنایی داریم. البته این اتفاق می تواند از نگاه بنده یک فرصت باشد تا حداقل در سطح وزارت خانه های دیگر، طرح موضوع و مبحث کنیم و مجلس هم پیگیرتر به مباحث رسیدگی کند تا رونق سرعت بیشتری بگیرد . با توجه به تغییر سازمان به وزارتخانه مهم ترین بحث در این حوزه فرصتی ست که برای بهبود شرایط حاصل خواهد شد اما مغتنم شمردن فرصت و پای کار آمدن ناظران باید همراه با اتفاقات مثبت و برنامه عملیاتی باشد، در واقع اینجور نباشد که فقط عناوین تابلوها جا به جا شود.
مهم ترین نگاه تخصصی این است که وزارت خانه تخصصی و وزارت گردشگری دیده شوند. زمانی می گفتند متخصص کم داریم و حالا دانشگاهی نیست که رشته های گردشگری را در رشته های مختلف نداشته باشد؛ فارغ التحصیلان های این رشته همان متخصصان گردشگری هستند که می توانند با ایده های خلاقانه برای ارتقا سطح گردشگری با ما همراه باشند.
تحقیق کنید میانگین سطح تخصصی کل دست اندرکاران فعلی گردشگری چقدر است؟ به زور شاید به لیسانس برسد. آن هم لیسانسه های غیرمرتبط. ابتدا باید نگاه تخصصی به مرحله اجرا برسد تا امیدوار شد که مقدمه اتفاقات جدید در راه است ولی اگر صرفا فقط تابلو عوض شود خیلی نباید امیدواریم باشیم که با تأسیس وزارتخانه اتفاق جدیدی شکل بگیرد.
مقام معظم رهبری بر گسترش گردشگری تاکید دارند ؛رئیس جمهور نیز در سخنرانی های انتخاباتی خود مکررا بر تاکید داشتند که گردشگری باید توسعه یابد ، این دو تاکید ضمانت مناسبی برای رشد گردشگری است و می توانیم از آن استفاده کنیم .