دین از منظر شهید بهشتی

به گزارش خبرگزاری برنا از اصفهان، دومین نشست از مجموعه نشست های سه روزه «من بهشتی هستم» با محوریت بررسی دین از نگاه شهید آیت اله دکتر سیدمحمدحسین بهشتی ظهر روز 22 آبان ماه در دانشگاه اصفهان برگزار شد.

در این نشست محمدرضا بهشتی، دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران و فرزند شهید بهشتی در کنار حجت الاسلام احمد عابدینی، مدرس حوزه و دانشگاه و صدیقه قاسمی، پژوهشگر حوزه خانواده و اسلام به ایراد سخن درخصوص تعریف دین از نگاه شهید بهشتی پرداختند.

محمدرضا بهشتی سخنان خود را پیرامون کتاب «محیط پیدایش اسلام» از آثار مرحوم بهشتی قرار داد و گفت: این کتاب حاصل گفتگوهای شهید بهشتی در سالهای 45  در جمع دانشجویان مرکز اسلامی هامبورگ است و در نوع خود رویکرد جدیدی را درخصوص موضوع محیط پیدایش دین اسلام مطرح کرده است.

او اضافه کرد: شهید بهشتی در این کتاب ابتدا به سراغ وصف وضعیت شبه جزیره عربستان در زمان ظهور اسلام رفته و سپس حکومت های ساسانی، روم، مصر و حبشه را که هم دوره با ظهور اسلام بوده اند در مرتبه بررسی قرار می دهد. ایشان نه به عنوان یک مسلمان، بلکه به عنوان یک محقق در پی کشف عوامل موفقیت این نهضت است.

این استاد دانشگاه با اشاره به عوامل موفقیت نهضت اسلام از نگاه شهید بهشتی، اظهار کرد: ایشان عواملی همچون ایمان قاطع پیامبر اسلام به رسالت خود، لیاقت و کاردانی ایشان، عدم درماندگی پیامبر در مواجه با فراز و نشیب های دوران رسالت و شرایط و بستری را که مهیای رشد اسلام بوده است، چهار عامل موثر در موفقیت این نهضت الهی می داند.

بهشتی تاکید کرد: ایشان به ویژه در خصوص شخصیت پیامبر گرامی اسلام و ویژگی های بارز آن تاکید بسیاری داشته و معتقد است پیامبر به جز آنکه از ویژگی های نبوت و پیامبری برخوردار بود، انسانی بسیار کاردان، لایق، حکیم و دانا بود و قادر بود تا دین و جامعه را در مواجه با تنگناهای مختلف از خطر برهاند.

او در بخش دیگری از سخنان خود به ضرورت حضور دین در جامعه و تاکید بر وجه اجتماعی بودن آن اشاره و تصریح کرد: برخی دین را امری فردی دانسته و وجهی برای حضور آن در جامعه قائل نیستند. این موضوع از منظر یورگن هابرماس، از فیلسوفان و نظریه‌پردازان اجتماعی معاصر بررسی مفصلی شده و منتج به این مسئله شده است که دین نمی تواند صرفا در حوزه فردی و شخصی مطرح شود و هیچ ورودی به جامعه و بُعد اجتماعی زندگی انسان نداشته باشد.

محمدرضا بهشتی در ادامه از توانمندی فراوان پدرش در اقناع با مخالفان و صبر و سعه صدر بسیار زیاد او سخن گفت و افزود: به یاد دارم که روزی ایشان به دعوت جمعی از مارکسیست های باسابقه در جلسه ای برای مباحثه در اتریش حضور یافت. فضای جلسه از موارد عجیبی همچون پوشش نامناسب خانم ها، دود فراوان سیگار و حتی در چند مورد استفاده از مشروبات الکلی همراه بود. شهید بهشتی چون فرصتی برای ادای نماز نیافته بود، در ابتدای ورود به جلسه در گوشه ای نماز خود را خواندند و سپس به گفتگو با حاضران نشستند. در پایان هم با گشاده رویی و صبر فراوان به برخی از سوالات بیشمار و از پیش تعیین شده ای که ازسوی آنها مطرح شد، پاسخ گفتند.

صدیقه قاسمی، پژوهشگر خانواده و اسلام دیگر سخنران این مراسم بود. او از دوران 12 ساله تحقیقات خود درباره بررسی دین از منظر شهید بهشتی سخن گفت و تصریح کرد: در زمانی که موفق به انتشار مجموعه تحقیقاتم از اندیشه های والای این شهید بزرگوار شدم، 12 مشخصه اصلی برای دین را طبقه بندی و ارائه کردم که البته بعدا چهار مورد دیگر به آنها افزوده شد.

او ادامه داد: از منظر شهید بهشتی دین اسلام دین انسان سازی، آزادی، جامعه سازی، پویایی، نشاط، ترقی، آیین حق، سیاست، ، قسط و عدل، انصاف، مروت و خداجویی است.

این پژوهشگر، آزادی را از ارکان مهم اندیشه دینی شهید بهشتی دانست و تاکید کرد: از نگاه ایشان، انسان موجودی مختار و آزاد است و همین اختیار حلقه ای است که آزادی و انسان سازی را به یکدیگر متصل می کند. انسان باید از هوی و هوس، تعلقات نامطلوب و هرچه که دست و پای او را در رسیدن به تعالی می بندد، آزاد شده و به اختیار ذاتی خود برسد.

او با بیان اینکه حکومت ها باید قدرت اختیار انسان را به رسمیت بشناسند، اظهار کرد: از منظر شهید بهشتی حکومت باید هزینه، برنامه ریزی و مدیریت درستی برای قوه آزادی در انسان داشته باشد تا مردم از این حق طبیعی خود استفاده کنند.