به گزارش گروه روی خط رسانه‌های خبرگزاری برنا؛ بهنام ملکی شفاف‌سازی را از ملزومات بودجه دانسته و اظهار کرد: همیشه نباید با عینک بدبینی به مسائل نگاه کنیم. همین که لایحه بودجه شفاف شده و رئیس جمهور از مردم خواسته دیدگاه های خود درباره بودجه را بیان کنند، رویه بسیار خوبی است.
این اقتصاددان افزود: گاهی در بودجه عنوان شده به بخش های مشخصی یارانه داده می شود اما جزییات آن بیان نشده است. تمام بندهای بودجه باید پیوست ضد فساد داشته باشد در غیر این صورت با آنکه حتی ممکن است بودجه در بخش‌هایی برای اهدافی خوب و منطقی لحاظ شده باشد اما اگر چگونگی واگذاری بودجه به این اهداف شفاف بیان نشود، امکان دارد فرصت سوءاستفاده برای عده ای خاص فراهم شود.
بودجه‌های سالیانه، پاشنه آشیل اقتصاد
نویسنده کتاب «توسعه اقتصادی و برنامه ریزی» در ادامه با اشاره به برخی مسائلی که در تنظیم بودجه باید مورد توجه قرار بگیرد، توضیح داد: پاشنه آشیل نابسامانی های اقتصادی، بودجه های سالیانه است. بودجه های سالیانه باید برشی ۵ ساله از برنامه های بلندمدت باشد و یک پنجم برنامه ها را محقق کند.
وی اضافه کرد: به طور معمول، دولت ها چالش ها را به آینده موکول می کنند. از سوی دیگر، برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی هنگام بررسی بودجه به منافع بخشی و منطقه ای خود توجه دارند. این نمایندگان نگران انتخابات آینده هستند و می خواهند به مردم حوزه انتخابییه خود گزارش کار بدهند بنابراین منافع ملی را در نظر نمی گیرند.
به گفته ملکی برای تدوین بودجه به طور معمول بعضی از مسائل اساسی در نظر گرفته نمی شود مثلا اینکه در حال حاضر با چالش کلانشهرنشینی بسیار نابودکننده مواجه هستیم. حد مطلوب ساکنان یک شهر، ۲۰۰ هزار نفر است اما تهران و حواشی آن، جمعیتی نزدیک به ۲۰ میلیون نفر دارد. این موضوع در بودجه مورد توجه قرار نمی گیرد. از سوی دیگر گاهی شنیده می شود بالاترین رشد مترو در سطح جهان را داشته ایم. اکنون این سئوال مطرح است آیا این رشد برای کشور خوب بوده و بودجه آن از فروش نفت برداشت شده است؟ در برخی از موارد، تخصیص بودجه به بعضی از برنامه ها، سم مهلکی برای اقتصاد کشور بوده است.
بودجه به کمک جنگ اقتصادی بیاید
این اقتصاددان افزود: در حال حاضر، کشور درگیر یک جنگ اقتصادی بزرگ و نابرابر است. اگر بودجه به کمک این جنگ اقتصادی نیاید و ساختار بودجه شاهد اصلاح و تغییر نباشد، هرگز نمی توانیم امیدوار باشیم که بودجه‌های آینده، مسیر درست خود را پیدا کنند. علاوه بر آن، وابستگی بودجه به نفت باید کم شود؛ موضوعی که در برنامه های توسعه ای مختلف به آن اشاره شده اما در عمل اتفاق نیفتاده است.
این پژوهشگر اقتصادی با تاکید بر این که بودجه باید بهره وری را بالا برده و ساختار اقتصادی را شفاف کند، گفت:. بودجه بهره وری باید برای سازمان ها در نظر گرفته شود، یعنی اگر هر دولتمردی در سازمان خود بتواند نرخ فساد را کاهش دهد، بودجه بیشتری دریافت کند، واقعیت این است که فسادزدایی با افزایش بودجه محقق نمی شود برعکس حتی گاهی بودجه باعث نابرابری و تبعیض بین بخش های مختلف می شود. بودجه نهادها و مراکزی که کارآرایی ندارند باید قطع شود.
وی افزود: بودجه نباید مدت دار باشد و باید به پروژه ها تعلق بگیرد. به دیگر سخن اگر قرار است نهادی پروژه‌ای عمرانی انجام دهد، بر اساس برنامه ارائه شده بودجه بگیرد بنابراین بودجه باید پروژه محور باشد. البته باید به این نکته توجه شود که در حال حاضر هزاران پروژه ناتمام در کشور وجود دارد که وجود آنها و هزینه هایی که بر دوش دولت می گذارند، اقتصاد ملی را ضعیف می کند. اگر پروژه ای در زمان خود به بهره برداری نرسد، زیانده خواهد شد. برای مثال اگر ساختمانی دو ساله ساخته شود، بازدهی و توجیه اقتصادی دارد اما اگر به ۱۰ سال برسد، دیگر زیان ده خواهد بود. این رویه در پروژه های استانی بسیار دیده می شود. باید پروژه های ناتمام تعیین تکلیف و از سوی دیگر بخش خصوصی مولد نیز باید وارد عرصه شود.
مشوق برای دانش بنیان‌ها
به باور این اقتصاد دان، دولت باید برای نهادهای توسعه ای از جمله واحدهای دانش بنیان، مشوق در نظر بگیرد. برای نمونه اگر میزان آلایندگی کارخانه ای کاهش یافت و یا با شرکت دانش بنیان همکاری داشت، معافیت های مالیاتی برای آن در نظر بگیرد، به گفته وی، رویه دولت نباید این گونه باشد که از بعضی از واحدها پول بگیرد و دوباره به آن واحد پول تزریق کند.
گاهی یک واحد تولیدی به دلیل عدم پرداخت مالیات تعطیل می شود و دوباره برای آن که فعالیت خود را آغاز کند، از دولت کمک دریافت می کند. این رویه فساد آور است و نظام اداری در برابر هرگونه اصلاح گری مقاومت می کند. باید تمام دستگاه ها، اطلاعات خود را روی سامانه های الکترونیکی قرار دهند. هرگونه مزایده و یا مناقصه باید به صورت عمومی برگزار شود.
نمایندگان مجلس از اقتصاددانان مشاوره بگیرند
این اقتصاددان به نمایندگان مجلس پیشنهاد داد: نمایندگان در این چند روزی که برای مطالعه بودجه سال ۱۳۹۸ فرصت دارند باید از مشاوره صاحبنظران بودجه استفاده کنند اما به طور معمول از تخصص این افراد کمتر استفاده می شود. با توجه به تحریم های اقتصادی و کاهش قیمت نفت، برای افزایش بودجه باید مالیات بر بخش های غیرمولد افزایش پیدا کند و افرادی که در نتیجه تورم به شدت افزایش پیدا کرده با مالیات پرداخت کنند.
به گفته ملکی، متاسفانه بعضی از نهادها برای دریافت بودجه دست به اعمال نفوذ زده و برخی موارد فسادهایی اتفاق می افتد. در بسیاری از موارد ساختارها باید تغییر کنند و نه بودجه، اگر این موارد در بودجه سال آینده دیده شده باشد می توان امیدوار بود بودجه ۹۸ نقطه عطفی در اقتصاد کشور شود.