به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ نشست «زنان نمایشنامه نویس، چالش های تداوم حضور» در قالب سلسله نشست های نمایشنامه نویسی جشنواره‌ی سی و هفتم تئاتر فجر روز دوشنبه ١٨ دی در سالن کنفرانس مجموعه تئاتر شهر برگزار شد. در این نشست هاله مشتاقی نیا، محمد امیر یاراحمدی و سعیدی اسدی به عنوان سخنران و نوشین تبریزی به عنوان دبیر حضور داشتند.
نوشین تبریزی کارگردان و نمایشنامه نویس تئاتر و دبیر این جلسه در ابتدا درباره اهمیت برگزاری نشست های نمایشنامه نویسی بیان کرد: نمایشنامه مقوله ای است که در زمینه و پیرنگ اثری که روی صحنه می رود اهمیت قابل توجهی دارد. برگزاری چنین نشست هایی برای اولین بار در تئاتر و حوزه نمایشنامه نویسی اتفاق افتاده که امیدوارم تداوم داشته باشد تا اتفاق موثرتری را شکل دهد.
سعید اسدی نویسنده و مدرس تئاتر به عنوان اولین سخنران این نشست با اشاره به حضور پررنگ درام نویسان زن در سال های اخیر و رشد و ارتقای نمایشنامه نویسی بانوان به لحاظ کیفی و کمی گفت: وقتی صحبت از حضور زنان در عرصه هنر و به خصوص نمایشنامه نویسی می شود مباحث جامعه شناسی هنر و مطالعات فرهنگی را دربر می گیرد که در جامعه شناسی علمی تازه با عنوان جنس و جنسیت شناسی مطرح می شود.
وی در بیان تمایز جنس و جنسیت توضیح داد: جنس بر ویژگی های فیزیولوژی و تفاوت های آن اشاره دارد اما برای جنسیت در جامعه شناسی تعاریف تاریخی و اجتماعی در نظر گرفته می شود. در نظریه های مطالعات فرهنگی نمی توان از جنسیت واحد سخن گفت چرا که جوامع متفاوت، تعاریف متفاوت و نقش های متفاوتی را برای آن تعریف کرده اند.
این مدرس تئاتر مادرانگی را بر حسب ویژگی های فیزیولوژی جنس زن خاص جنسیتی بانوان معرفی و تاکید کرد که در سایر کنش ها جنبه های عمومی تری بیان می شود.
اسدی با طرح چند سوال به بیان گستردگی موضوع و جنبه های پژوهش در این زمینه پرداخت و گفت: آیا در کنش هنری ارتباطی از نظر جنسیت هنری وجود دارد؟ به کدام ویژگی بستگی دارد و آیا نقش متفاوتی است؟ اگر بتوان بر اساس جنسیت وجه تمایز قایل شد آیا نمایشنامه ها نیز نوشتار زنانه و مردانه دارند؟ آیا گسستی در این حضور وجود دارد که از تداوم آن صحبت کنیم؟ حضور و غیاب زن در متون نمایشی نیز باید در ادامه پاسخ به این پرسش ها بررسی شود.
وی مسأله‌ی شغل هنری را مورد توجه قرار داد و با تأکید بر اینکه تولید کننده و توزیع کننده در دایره‌ی شغل هنری قرار می گیرند، افزود: در تولید بحث جدی تر است و ویژگی های شخصی، استعداد، قابلیت و توانایی های نویسنده را شامل می شود. وجه دیگر نقش ویژه ای که یک فرد می تواند داشته باشد خواهد بود که در این بررسی اهمیت دارد.
این مدیر و هنرمند عرصه تئاتر شغل هنر را یک شغل گشوده معرفی کرد که بر اساس تعریف «منگر» شغل های گشوده درگاه ورودی ندارند، پر ریسک هستند و درآمد ناچیزی نیز دارند.
اسدی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: مولفه هایی نداریم که به واسطه‌ی آن در شغل هنری پذیرفته شویم. هر چه تلاش می کنیم آن را بوجود بیاوریم نیز ناموفق هستیم. حال چگونه می توان تفکیک جنسیت را در این ساختار گشوده بیان کرد؟ نقش جنسیت در فرصت های عمل تا کنون بررسی نشده و نیاز به پیمایش دارد.
در بخش دیگر این نشست محمد امیر یاراحمدی نمایشنامه نویس با سابقه‌ی تئاتر به بحث توسعه پرداخت و نقش زنان در این توسعه را مورد دقت قرار داد. وی تلاش انسان را در سه زمینه تلاش برای ارزش های بنیادی خودش، تلاش برای افزایش این ارزش‌های بنیادی و تلاش برای حفظ و پایداری این ارزش های بنیادی تعریف کرد و گفت: این ارزش ها همان نیازهایی است که از ابتدای خلقت با بشر بوده و به مرور زمان کیفیت آن افزایش داده شده است.
یاراحمدی با بیان این که اگر هر انسانی بخواهد به تنهایی این ها را تامین کند راه به جایی نمی برد، اظهار کرد: بنابراین شیوه و مدیریتی خاص برای توسعه ابداع شد تا پیشرفت عمومی و عادلانه باشد. اگر توسعه نامتوازن شد، ثروت درست توزیع نشد و بخش هایی جا ماند با مجموعه ای از بحران ها و نا هنجاری ها در جامعه مواجه می شویم.
وی با بیان اینکه آموزش یکی از ابزار توسعه است به آسیب های جامعه مردسالار که زن را به شکل برده جنسی می نگرد پرداخت و برخی از صفت های منفی در زنان را ناشی از این نگاه دانست که زنان مشارکت جدی در توسعه نداشته اند و ابزار توسعه مردانه بوده اند. به عقیده یاراحمدی این زنان ترس ها، دروغ ها، مصرفگرایی و ... را به نسل بعد می آموزند و در نتیجه علل فساد در جامعه ماحصل جامعه مادران بی عشق است.
هاله مشتاقی نیا نمایشنامه نویس تئاتر ایران نیز که دیگر سخنران این نشست بود، خود را زن نمایشنامه نویسی معرفی کرد که وارث رنج ها، تلاش ها و موفقیت های زنان نمایشنامه نویس پیش از خودش است. وی در ادامه به بررسی تاریخی حضور زنان در عرصه نمایشنامه نویسی ایران پرداخت.
مشتاقی نیا زنان را فراموش شدگان تاریخ معرفی کرد که بعد از مشروطه اولین خواست‌شان حق شهروندی و در زمان جنبش های فمینیستی حق تحصیل و بهداشت مد نظرشان بوده است.
وی با اشاره به مطالعه حضور زنان از مشروطه تا سال ٩٧ در سطح کلان سیاستگذاری گفت: این مطالعه نشان می دهد مطالبات بانوان از گذشته تا کنون در سطح کلان سیاستگذاری تغییر چندانی نداشته است. من نمایشنامه نویس هم در همین دایره قرار دارم.
این نمایشنامه نویس با اشاره به اولین نویسندگان و مترجمان زن در تاریخ، عمده بروز این چهره ها را از میان خانواده رجال و درباریان و برخی موارد اقشار فرهیخته و روشنفکر دانست.
مشتاقی نیا اولین پایان نامه های نمایشنامه نویسی را که در آرشیو دانشگاه ها باقی مانده اند متعلق به دهه ٤٠ به بعد دانست و در این زمینه از برخی نویسندگان زن تا زمان حال نیز نام برد.
محمد امیر یاراحمدی در بخش دیگر این نشست وظیفه و کارکرد تئاتر را نشان دادن بخش های ناکارآمد مسیر توسعه عنوان کرد و گفت: زنان یکی از کانون های دچار مشکل هستند که در ملیت نقشی ندارند، بنابراین آنچه گزارش می دهند ترس ها، بیم ها و کاستی ها است که در جامعه مردان شنیده نمی شود. توقع دارم در جامعه زنان این ترس ها را بشنوم و توسعه گوشی برای شنیدن آن داشته باشد. اگر مدیران مدعی هستند رشد متوازن است باید آن را بشنوند. توسعه چیزی است با آزمون و خطا و اگر این آسیب ها به گوش مسئولان نرسد چه کسی باید آن را گزارش بدهد؟
وی در بیان اهمیت گوشزد آسیب ها توسط تئاتر اظهار کرد: سانسور بیش از هر چیز به خودش آسیب می‌زند. وقتی چراغ تئاتر خاموش است توسعه مخدوش خواهد بود. اگر حق گزارش دادن را از تئاتر بگیرید باید در حسن نیت شما برای توسعه شک کرد.
سلما سلامتی نمایشنامه نویس و دبیر بخش مسابقه نمایشنامه نویسی جشنواره‌ی سی و هفتم تئاتر فجر نیز در بخشی از این نشست ضمن توضیح کوتاهی که درباره طراحی موضوعات نشست های نمایشنامه نویسی داد در باره سانسور گفت: آنچه در مسأله سانسور به وضوح دیده می شود پیش از سانسور اثر، سانسور هویت است. این سانسور که از دل جامعه هنری اتفاق می افتد مسیری بسیار زیرپوستی است که اصلا متوجه آن نمی شویم. همکاران جامعه هنری، بانوان را سانسور هنری می کنند و ما در حال بررسی این مسأله و مسیر ناآزموده هستیم.
سعید اسدی نیز در ادامه نشست تئاتر را یکی از رانشگران توسعه ایران و یکی از واحد های مقاومت معرفی کرد. وی کارکرد تئاتر در ایران را شکل دهی به انسان جدید و جامعه جدید دانست که با جلو آمدن در تاریخ به تدریخ نقش هنری آن افزوده شده است اما کارکرد و کنش سیاسی آن باقی مانده است. به گفته وی در این زمینه جنسیت در کشاکشی که برای عرصه عمومی و تبادل ارتباطی اتفاق افتاد، اهمیت دارد.
وی با اشاره به تفاوت عرصه خصوصی و عرصه عمومی گفت: وقتی عرصه یعنی فضای کنش بوجود می‌آید نیاز به کنشگر دارد زیرا این کنشگران هستند که عرصه را حفظ می کنند.
اسدی با پرداختن به برخی از شخصیت های بزرگ فرهنگی گفت: مدیرانی که نگاه توسعه قوی داشته اند اکنون قربانیان و قهرمانانی هستند که برای‌شان مرثیه سرایی می کنیم. وقتی از مرثیه سرایی در حوزه زنان خارج شویم موفق تر خواهیم بود.
وی با اشاره به حضور بانوان موفق در عرصه های رسانه و مدیریت گفت: در جامعه هنر میزان عرضه و تقاضا برابر نیست. فرصت های محدود عمل باعث می شود عرضه کنندگان بیشتر از تقاضا باشند. درکسب فرصت ها، نسبت های عمل به فرصت های عمل همواره نابرابر است. باید در بازه های زمانی مشخص آمار دقیق تولید و عرضه را استخراج کنیم آن وقت است که می‌شود درباره سیاست ها و مدیریت، مولدان و مصرف کنندگان صحبت کرد. این که به عنوان مخاطب چقدر جنسیت تولید کننده برایمان اهمیت دارد باید سنجیده شود. ما در عرصه بازنمایی ها زندگی می کنیم و عرصه طبیعت در آن نقشی ندارد، در این ساختار است که نقش ها را شکل می دهیم.
بخش دوم این نشست که به بیان نظرات حاضران در جلسه اختصاص داشت، مباحثی همچون تبعیض ها، سانسورها، مسائل و مشکلات حضور بانوان در عرصه های فرهنگی، تفاوت دیدگاه های نمایشنامه نویسان در خصوص تاثیر جنسیت ها بر موفقیت نمایشنامه نویسان و چگونگی بروز نمایشنامه نویسان جوان در پروسه تولید و اجرا را شامل شد.
هر یک از نمایشنامه نویسان از دیدگاه خود به نقد موضوع جلسه و مطالب مطرح شده پرداختند. اهمیت در گروه قرار گرفتن به عنوان یکی از راه های بروز و رشد نمایشنامه نویسان از دیگر مباحث مطرح شده در این بخش بود.
سومین نشست نمایشنامه نویسی با حضور هنرمندان و چهره‌هایی چون مریم معترف، رویا بختیاری، لیلی عاج، آزاده انصاری، دلارا نوشین، نادربرهانی مرند، شهرام کرمی، علی مرادخانی، مسعود دلخواه، مهدی شفیعی، فارس باقری، کورش سلیمانی، رحمت امینی، علی عابدی، امین عظیمی، مهدی نصیری و جمعی از بانوان نمایشنامه نویس و دانشجویان این حوزه برگزار شد.