به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ اختتامیه سی‌وششمین دوره جایزه کتاب‌سال جمهوری اسلامی ایران عصر امروز سه‌شنبه(۱۶ بهمن‌ماه)با حضور حسن روحانی؛ رئیس‌جمهوری، سیدعباس صالحی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معصومه ابتکار؛ معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، سیدرضا صالحی امیری؛ رئیس کمیته ملی المپیک، محسن جوادی؛ معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدعلی مهدوی‌راد؛ دبیرعلمی جایزه کتاب‌سال، احمدعلی حیدری؛ دبیر علمی جایزه جهانی کتاب‌سال، نیکنام حسینی‌پور؛ مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب، محمود واعظی؛ رئیس‌دفتر ریاست جمهور در تالار وحدت برگزار شد.
رئیس جمهوری در این آیین گفت: انقلاب ما بی‌تردید قبل از سیاسی‌بودن فرهنگی و اجتماعی بود؛ انقلابی که حتما از کتاب آغاز شد. اگر آغاز نهضت اسلامی را بررسی کنیم با اعلامیه مراجع و علمای بزرگ و به‌ویژه امام راحل شروع شد.
وی افزود: انقلاب اعلامیه، انقلاب نوشتار، کلام و انقلاب کتاب و فرهنگ بود. با یک نوار کاست ما به جنگ همه رسانه‌های قدرتمند شاه رفتیم. امام بود که از نجف یا از پاریس ملتی را به حرکت درمی‌آورد.
رئیس‌جمهور در ادامه بیان کرد: فکر نمی‌کنم در تاریخ نهضت‌ها و انقلاب‌ها رهبری تا این حد محبوب سراغ داشته باشیم. با یک فرمان، سخنرانی و دعوت همه ملت را به خیابان می‌کشید این چه قدرت عظیم و بزرگی بود که ۳۶ میلیون نفر در ایران با یک سخن، فریاد و ندا به خیابان‌ها می‌آمدند.
رئیس‌جمهور دولت تدبیر و امید گفت: مردم از رژیم تا دندان مسلح هیچ هراسی نداشتند؛ رژیمی که از نظر قدرت مادی و ظاهری بسیار برتر و غیرقابل مقایسه بود.
روحانی ادامه داد: همه قدرت‌های سیاسی دنیا تقریبا بدون استثنا پشت‌سر رژیم دیکتاتور گذشته بودند و این ملت بدون سلاح و با دست خالی اما با روحی بلند و امیدوار به پایان راه پیروزمندانه خود در برابر همه قدرت‌ها ایستاد و مقاومت کرد.
رئیس قوه مجریه گفت: آنچه ملت ما را پیروز کرد پیروزی نور بر ظلمت بود. آن وصفی که قرآن راجع‌به خود دارد و می‌گوید کتابی که با تابش نور، ظلمت‌ها را کنار می‌زند و این وصف کتاب واقعی مفید در جامعه است.
روحانی افزود: این نور است که طریق واقعی را نشان می‌دهد و خطرات را بازگو می‌کند. مسیری کوتاه، بی‌خطر و این معنی کتاب است.
وی بیان کرد: نویسندگان، اندیشمندان و فرهیختگان در برابر همه مردم و همه آن‌هایی که از اندیشه و کتاب آن‌ها استفاده می‌کنند یک وام بزرگ بر دوش دارند. کتاب چیزی جز بازگوکننده اندیشه نیست. اندیشه‌ای که با کتاب است جاودانه می‌شود. مسیر اندیشه و تمدن تقریبا منحصر به کتاب است. آثار شعرا، نویسندگان و محققین در طول هزاران سال در سراسر جهان از طریق کتاب منتقل شده است و از مسیر کتاب می‌توانیم ببینیم چگونه اندیشه، تاریخ و تمدن جریان پیدا کرده است.
روحانی افزود: امروز در عصر و زمانی هستیم که کتاب به سوال‌ها پاسخ می‌دهد. شاید این پرسش‌ها مربوط به جغرافیا، شیوه زندگی، اخلاق، دین و عرفان باشد. امروز راهی نداریم که شبهات ایجاد نشوند. اگر همه قلم‌ها شکسته شود و زبان‌ها بریده شود، همچنان می‌توان با زبان اشاره شبهه ایجاد کرد. با هیچ سانسوری و فیلتری نمی‌توان جلوی انتشار شبهه را گرفت.
وی ادامه داد: در برابر سوال باید پاسخ بگوییم. با امر و نهی، سوال مردم پاسخ داده نمی‌شود و شبهه آن‌ها برطرف نخواهد شد. دوران انسداد گذشته است و باید با کتاب، عقل، دانش، گفت‌وگو و بیان، خرد، درایت، حکمت، دلسوزی، موعظه و نصیحت صحبت کنیم.
رئیس دولت تدبیر و امید بیان کرد: حتی سخن گفتن با سایر ادیان و سایر اعتقادات باید با جدال احسن باشد. خداوند از همه ادیان ابراهیمی به‌عنوان اهل کتاب یاد می‌کند و این افتخار است که همه این ادیان دارای کتاب هستند. بنابراین باید با آن‌ها به بهترین شیوه و زبان، قلم صحبت و مفاهمه کنیم. راه این است که با بیان احسن و زیباترین شیوه به سوال و شبهه مردم پاسخ دهیم. ما اهل جدال احسن هستیم و با رقیب با این زبان سخن می‌گوییم نه زبان جنگ. اهل نزاع نیستیم اهل رویارویی ناصحیح و غیراخلاقی با دیگران نیستیم.
وی گفت: بعد از ۴۰ سال که از انقلاب گذشته است، این دوران نشانه پختگی، آبدیدگی و تجربه فراز و نشیب‌هاست. چرا گاهی با زبان بد با هم حرف می‌زنیم. اختلاف سلیقه اشکالی ندارد، پیام کتاب نیز همین است که با یکدیگر با استدلال و دلیل و برهان سخن بگوییم.
رئیس دولت تدبیر و امید ادامه داد: کتاب باید محتوا و پیام نو داشته باشد. تنها فهم و اندیشه درست کافی نیست بلکه محتوا باید با زبان و در قالب درست بیان شود. باید درست بیندیشیم و در قالب درست برای نسل امروز بیان کنیم. امروز روزی است که ما بیشتر از گذشته به اندیشمندان، صاحبان قلم و کتاب نیاز داریم. انقلاب را با کتاب و فرهنگ به پیروزی رساندیم و با فرهنگ و کتاب نیز حفظ خواهیم کرد.
روحانی گفت: آن‌هایی که می‌خواهند با جنگ اقتصادی ما را زمین بزنند نهایتا می‌خواهند ما را از نظر فرهنگی به عقب برانند. اگر روحیه و انگیزه را حفظ کنیم همان‌طور که در هشت سال دفاع‌مقدس تجربه کردیم نمی‌توانند پشت فرهنگ ما را به خاک بمالند.
وی با اشاره به تصمیم دولت آمریکا مبنی بر ایجاد مانع برای سفر نویسندگان برگزیده جایزه کتاب سال به ایران بیان کرد: در جایزه کتاب‌سال این پیام را خوب دریافت کردید که امریکا چه رفتاری در مقابل ایران دارد و هرچند که می‌گوید قصد سویی به مردم ایران ندارد اما باید پرسید که چرا مانع از سفر نویسندگان به ایران شد. آن‌ها می‌خواهند دانش و قلم را بشکنند و تحریم کنند. آمریکا با زبان سخیف و غیردیپلماتیک حرف می‌زند. ما با قلم پاسخ می‌دهیم و انقلاب خود را اینگونه تضمین می‌کنیم. بازگشت ایران به ۴۰ سال قبل امکان‌پذیر نیست؛ بازگشت ایران به سلطه امریکا امکان‌پذیر نیست آن دوران سپری شده است. ملت ایران از شما اجازه نخواهد گرفت. ملت ایران در مسیر پیشرو حرکت می‌کند همه آمار و ارقام طی ۴۰ سال گذشته نشان از حرکت درست ملت ایران دارد.
وی با اشاره به رشد جمعیت زنان نویسنده و دانشجو طی ۴۰ سال گذشته بیان کرد: پیش از انقلاب سهم زنان از فضای نویسندگی ۴درصد بود اما امروز براساس اعلام وزیر فرهیخته فرهنگ و ارشاد اسلامی این میزان به ۳۲ درصد رسیده است و این نشان از رشد ۸برابری دارد. با وجود همه مشکلات عملکرد ۴۰ ساله گذشته نشان از حرکت درست ملت ایران دارد.
روحانی بیان کرد: امریکا می‌خواست که چهل‌سالگی انقلاب را نبینیم اما ایران بانشاط در سراسر کشور شاهد افتتاح صدها و هزاران پروژه بزرگ و کوچک است که طی دو سه سال گذشته آغاز شده بود.
وی ادامه داد: کتاب و نوشتار راه پیشرفت را نشان می‌دهد. مهم نیست که محتوا در کاغذ و یا فضای دیجیتال تولید شود؛ اگر به محتوای فضای مجازی شک کردیم باز به کتاب مراجعه می‌کنیم. کتاب کاغذی سند اصلی است. کتاب، اندیشه و قلم جایگاه خود را حفظ کرده است تعالی اندیشه خود را ادامه خواهیم داد و پیروزی نهایی از آنِ ما خواهد بود. انقلاب ایران نه انقلاب گلوله بلکه انقلاب کلمه بود
در ادامه، سیدعباس صالحی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تبریک ایام دهه فجر و چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران گفت: این انقلاب برخلاف سایر انقلاب‌ها، انقلاب گلوله نبود؛ بلکه انقلاب کلمه بود و این موضوع را می‌توان در متون منبرها، خطابه‌ها، شعرها، سروده‌ها و نوشته‌های به‌جا مانده از آن دوران مشاهده کرد. همین موضوع انقلاب اسلامی ایران را متمایز و ممتاز می‌کند.
وی افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران اتفاقات قابل‌توجهی در حوزه نشر و کتاب رخ داد؛ به‌طوری که تا قبل از پیروزی انقلاب در فاصله سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ تنها حدود ۵۰هزار عنوان کتاب تولید شده بود.
صالحی با بیان اینکه در فاصله سال‌های۱۳۵۷ تا ۱۳۹۶ حدود یک‌میلیون و ۲۳۰هزار کتاب چاپ اول و مجدد منتشر شده است ادامه داد: مسیر نشر کتاب در این سالها پرجهش بوده است؛ به طوری که در دهه اول انقلاب ۳۵هزار کتاب تولید شده بود و در دهه چهارم این عدد به ۷۲۶هزار کتاب رسید.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور شد: اگر به این جهش طی چهاردهه اخیر افتخار می‌کنیم، این جهش مدیون مولفان و ناشران، همچنین کسانی است که با تولید کتاب فرصت علم‌اندوزی را فراهم کردند.
وی با اشاره به آمار کتاب‌های کاربردی و علمی نیز گفت: حدود ۱۴۳هزار عنوان کتاب طی ۴۰ سال در این حوزه منتشر شده است که در دهه اول انقلاب مجموع کتاب‌ها حدود ۴هزار عنوان و در دهه چهارم به ۸۸هزار عنوان رسید که این آمار نشان می‌دهد جریان علمی کشور در مسیر توسعه و پیشرفت به نحو قابل توجهی با کتاب و دانش همراه بوده است.
صالحی همچنین به انتشار کتاب در حوزه علوم انسانی و اسلامی اشاره و تاکید کرد: در این حوزه‌ها نیز مسیر پرجهشی در بخش تولید داشتیم. در آمایش آماری طی ۴۰ سال گذشته می‌توانیم ردپای پیشرفت علوم را در حوزه‌های مختلف شاهد باشیم که یکی از این حوزه‌ها به تغییر آمار جنسیت در حوزه کتاب مربوط است.
وی گفت: براساس این آمار در سال ۵۷، ۹۶درصد مولفان مرد و تنها ۴درصد زن بودند، در دهه اول انقلاب نیز ۹۲درصد مولفان مرد و ۸ درصد زن بودند اما اکنون در چهارمین دهه انقلاب اسلامی ایران ۷۱ درصد مولفان مرد و ۲۹درصد زن هستند. همچنین در سال ۹۶، ۶۸درصد مولفان مرد و ۳۲ درصد زن بودند.
صالحی درباره حوزه داستان‌نویسی نیز عنوان کرد: در این حوزه آمار نشان می‌دهد فاصله بین مردان و زنان کمتر شده و تقریبا به فضای برابر رسیده است.
وی همچنین به تقسیم‌بندی آمار موسسه خانه‌کتاب از ناشران نیز اشاره کرد و افزود: ناشران پرکار یعنی ناشرانی که سالانه حدود ۲۰ تا ۵۰ اثر تولید می‌کنند در دهه اول انقلاب تنها ۱۷ ناشر پرکار بودند اما در دهه چهارم انقلاب تعداد آن‌ها به ۶۰۰ ناشر رسید.
صالحی درباره ناشران حرفه‌ای نیز گفت: ناشر حرفه‌ای ناشری است که سالانه بیش از ۵۰ عنوان کتاب تولید می‌کند. در این زمینه در دهه اول انقلاب ما تنها ۵ ناشر حرفه‌ای داشتیم و اکنون در دهه چهارم انقلاب بیش از ۲۸۶ ناشر حرفه‌ای داریم.
صالحی در پایان خاطرنشان کرد: تمام این موضوعات نشان می‌دهد کاروان فکر، اندیشه، فرهنگ در ایران که از کهن‌بوم دیرینگی داشته است موفق بوده و آینده ایران نیز درخشان خواهد بود.
روند داوری‌ها از زبان دبیرعلمی جشنواره
مهدوی‌راد در این آئین، با گرامیداشت فرارسیدن چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران گفت: فرارسیدن سال‌روز انقلاب اسلامی، انقلاب آگاهی، قلم، کتاب، درایت و آزادی را تبریک می‌گویم.
وی در تشریح گزارش برگزاری سی‌وششمین دوره جایزه کتاب سال ادامه داد: مجموعه آثار مکتوب که از راه‌های مختلف در دبیرخانه جایزه کتاب‌سال بررسی شدند ۵۲ هزار و ۸۰ عنوان چاپ نخست بود که در سال ۹۶ منتشر شده بود و در مقایسه با سال گذشته اندکی افزایش داشت. در ارزیابی نخست ۱۰هزار و ۳۶۸ عنوان کتاب شناسایی و در مرحله دوم ۲۷۲ عنوان کتاب شامل ترجمه، تألیف و تحقیق بررسی شدند.
مهدوی‌راد افزود: امتیازدهی به آثار به این صورت بود که داوران آثار تقدیری را از ۸۵ تا ۹۵ و آثار برگزیده را از ۹۵ تا ۱۰۰ امتیاز پیش‌بینی کرده بودند.
دبیرعلمی سی‌وششمین دوره جایزه کتاب‌سال با اشاره به بیست‌وششمین دوره جایزه جهانی بیان کرد: در این جایزه ۲۴۴ عنوان کتاب به مرحله نهایی راه پیدا کرد و از بین ۲۸ عنوان کتاب ۱۰ عنوان برگزیده منتخب شد. علاوه‌بر این ۱۰ عنوان اثر برگزیده و ۴۲ عنوان تقدیری امروز معرفی خواهند شد.
مهدوی‌راد با اشاره به تاثیر شگرف انقلاب اسلامی بر دانش‌گستری و گسترش ابعاد تمدن اسلامی‌ـ‌انسانی و تحول میراث مکتوب گفت: حرکت در حوزه میراث مکتوب هرچند مقبول نیست اما مطلوب است.
وی افزود: نعمت انقلاب، نعمت بزرگی است که با آگاهی، آزادی، فرهیختگی و فرزانگی همراه است بنابراین پیشگیری از تحریف آن بسیار مهم است.
مهدوی راد درباره جریان داوری آثار این دوره جایزه کتاب‌سال بیان کرد: اطمینان می‌دهم که داوران عزیز هرچه را که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی اجازه چاپ داده بود و ما مطلع شدیم، بدون سوگیری ارزیابی شدند.