به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ سورفتار با سالمندان یکی از پنهان‌ترین اشکال خشونت در خانواده است. بی توجهی به زنان و مردان پا به سن گذاشته روزهای تلخی را برای سالهای پایانی حیات سالمندان ساخته است و این نوع آزارها کمتر مورد توجه و نظر جامعه قرار می گیرند.
با توجه به حساسیت بالای انسان ها در دوران کهن سالی باید موارد متعددی را در برخورد با آنها لحاظ کرد. احترام، توجه و مراقبت شاید تنها خواسته‌هایی باشد که سالمندان از نزدیکان خود و جامعه انتظار دارند. دوران پیری نیز واقعیتی انکار ناپذیر است که همه انسان ها روزی به آن دچار خواهند شد. با این حال اما در خانه و در شهر، برای زندگی بهتر و شادتر سالمندان تدابیر لازم اندیشیده نشده است. همچنین با وجود تاکیدهای مکرری که در فرهنگ ما مبنی بر احترام به سالمندان وجود دارد اما در سطح شهر و در خانواده های بسیاری می توان بدرفتاری و بی احترامی به سالمندان را مشاهده کرد.
به گفته سازمان بهداشت جهانی، قریب به 10 درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند. با این حال کافی است یک روز در سطح شهر بگردید تا کمبودهای بی‌شمار شهری برای تسهیل زندگی سالمندان را مشاهده کنید.
آزار روانی، شایع ترین نوع سالمندآزاری
سلامت روانی سالمندان این روزها محلی برای انتقاد از مسئولین و جامعه است. یکی از پیامدهای پا به سن گذاشتن، بالارفتن حساسیت های روانی در انسان هاست. با این حال افراد خانواده با بی توجهی به سالمندان خود و مسئولین بدون توجه به بهداشت روانی سالمندان و برنامه ریزی در جهت بهبود آن، مردان و زنان مسن کشور را به سمت افسردگی های شدید و دیگر بیماری های روانی روانه می کنند.
گفتنی است که بر اساس تحقیقات صورت گرفته در این موضوع، شایعترین نوع سالمندآزاری، آزار روانی است.
ارتباط مستقیم نیازمالی و سالمندآزاری
فقر و مشکلات اقتصادی معضل بزرگی است که گریبان سالمندان جامعه را نیز گرفته است. مخارج بالای درمان و گرانی داروها با توجه به نیازهای بسیار سالمندان به این خدمات سلامت این افراد را به خطر می اندازد.
محدود کردن دسترسی سالمندان به اموال شخصی شان توسط افراد خانواده و یا عدم کمک رسانی مالی به سالمندانی که محتاج به پول هستند از دیگر موارد سالمندآزاری توسط نزدیکان سالمندان است.
همچنین فقدان بیمه برای سالمندان شرایط مالی کهن سالانی که بازنشسته و بیمه نیستند را با مشکل مواجه می کند و این مشکلات نتایج جبران ناپذیری مثل وخیم تر شدن بیماری و سوتغذیه را در پی خواهد داشت. لازم به ذکر است که بر اساس آمار گرفته شده از وضعیت سالمندان، دوازده درصد سالمندان ایران دچار سوء تغذیه هستند و ۴۵.۳ درصد آنها در خطر سوء تغذیه قرار دارند. این مشکل، در زنان، سالمندان مناطق روستایی و افراد با تحصیلات کم و فقرا بیشتر است.
زنان سالمند بیشتر مورد آزار قرار می گیرند
به گفته بسیاری از کارشناسان زنان در دوره پیری با خطرات بیشتری مواجه اند. وقتی سالمندآزاری به شکل آشکار و پنهان در یک جامعه وجود دارد، بدون شک زنان سالمند این جامعه نیز بیشتر از مردان مسن در خطر آزار هستند.
نیره توکلی، جامعه شناس در این باره با اشاره به اینکه اکثیرت جمعیت سالمندان کشور را زنان تشکیل می دهند به خبرنگار برنا گفت: در مورد زنان سالمند موضوع سالمندآزاری دوچندان و وخیم تر است.
وی ادامه داد: با توجه به نگاه قانون و فرهنگ‌ها و سنت‌های کهن ما، زنان در طول زندگی خود تنها ابزاری برای خدمت‌رسانی به مردان بوده‌اند. در کنار این، با مقدس جلوه دادن مفاهیمی مثل مادرانگی حقوق زنان نادیده گرفته شده است.
وی تصریح کرد: وقتی برنامه ای برای استقلال مالی و فکری، اشتغال و سلامت جسمی و روانی زنان در نظر گرفته نمی شود به تبع، آنها در دوره سالمندی با مشکلات بسیاری رو به رو می شوند که در نهایت به سالمندآزاری منجر می شود.
توکلی تاکید کرد: قوانینی برای الزام فرزندان در جهت کمک رسانی آنها به مادران بدون همسر وجود ندارد. در موارد متعددی دیده شده است که پسران با در اختیار داشتن ماترک پدر خود ؛ هیچ کمک مالی‌ای به مادران نمی کنند.
وی افزود: زنان کشور با این کمبودها پیر می شوند و به همین دلیل ضربه های بسیاری در دوران سالمندی متوجه آنها می شود.
تهران، شهری نامناسب برای سالمندان
در اغلب کشورهای توسعه یافته در برنامه ریزی های شهری، امکانات و شرایط بسیاری برای تسهیل زندگی سالمندان در نظر گرفته می شود. امکاناتی در فضاهای شهری، حمل و نقل و دیگر خدمات عمومی تا سالمندان برای عبور و مرور خود با مشکل مواجه نشوند. با این حال پایتخت کشور ما با وجود سالمندان بسیاری که در خود جای داده است امکانات چندانی برای زندگی روزمره افراد مسن ندارد.
نیره توکلی در این باره با تاکید بر اینکه تهران برای سالمندان اضطراب‌انگیز است به خبرنگار برنا گفت: در معماری شهری پایتخت، برنامه‌ای برای رعایت حال سالمندان وجود ندارد. نبود پیاده‌روهای کافی و مناسب، سروصدای زیاد، حمل و نقل نامناسب و فقدان فضای سبز از جمله مشکلاتی است که باعث آزار سالمندان در سطح شهر می شود.
وی ادامه داد: برای عبور و مرور راحت سالمندان در سطح شهر باید امکانات بسیاری مثل آسانسور، پله‌های برقی و سطوح شیب‌دار تعبیه شود.
توکلی افزود: از نظر بیمه نیز سالمندان با خطرات بسیاری مواجه اند. برای تسهیل زندگی زنان و مردان سالمندی که درآمد و شغل ندارند باید بصورت خودکار بیمه در نظر گرفته شود.
تناقض فرهنگ و عمل جامعه ایران در برخورد با سالمندان
احترام به سالمندان یکی از عناصر مهم فرهنگی جامعه ایران است. از سنین کم و در مدارس به کودکان و نوجوانان ضرورت احترام به سالمندان تاکید می شود. با این حال اما این روزها شاهد برخوردهای نامناسب با سالمندان و سورفتار جامعه با زنان و مردان سالمند هستیم. نیره توکلی با اشاره به اینکه در فرهنگ ما فقط صحبت از احترام به سالمندان شده است تاکید کرد: ما همیشه شاهد بدرفتاری جامعه با سالمندان بوده ایم. سالمندآزاری معضلی است که سالهای سال در کشور ما وجود داشته است اما حالا به دلیل وضعیت نامناسب اقتصاد این مسئله پررنگ تر شده است. در مقایسه با پنجاه سال قبل وضعیت سالمندان به هیچ وجه بهتر نشده است.
سالمندآزاری در خانه
بیشتر موارد سالمندآزاری در خانه و از طرف نزدیکان است، سالمندانی که با خویشاوندان خود زندگی می کنند بسیار بیشتر از سالمندانی که به تنهایی زندگی می کنند قربانی آزار می‌شوند. نیره توکلی در این باره به خبرنگار برنا گفت: رها کردن سالمندان در خانواده ها تنها با قرار دادن آن ها در خانه سالمندان اتفاق نمی افتد. گاهی اوقات خانواده ها با بی توجهی به وضعیت سلامت جسمی و روانی سالمندان موجب رهایی آنها می شوند.
این جامعه شناس همچنین تاکید کرد: بدون نگاه نوستالژیک به گذشته باید خلاهای موجود در وضعیت سالمندان را شناسایی و حل کنیم.
قانونگذاری و برنامه ریزی شهری، ضرورتی برای منع سالمندآزاری
گفتنی است، آمار افراد سالمند در جامعه ایران طی سالهای گذشته سیر صعودی داشته است. با توجه به این مهم بنظر لازم است که مسئولین ذی‌ربط در برنامه ریزی های شهری و با قانونگذاری شرایط بهتری برای زندگی سالمندان ایجاد کنند. شورای عالی سالمندان طرح مقابله با سالمندآزاری را تدوین کرده است و سه سند ملی سالمندان هم در ایران تهیه شده است با این حال پراکندگی سندها و ناهماهنگی نهادهای مربوطه، وزارت بهداشت، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سازمان بهزیستی مانع از بهبود قابل توجه در زمینه مسائل سالمندان شده است.