دولت و مدیریت شهری نباید در بازآفرینی شهری مداخله کنند

به گزارش گروه اجتماعی برنا؛ رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران درکنفرانس ملی بافت فرسوده و استارتاپ ویکند که با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره) و شهرداری منطقه 17  برگزار شد با بیان اینکه برگزاری چنین کنفرانس های مشترکی موجب قرارگیری مجموعه افراد دانشگاهی با دغدغه هایی از جنس آکادمیک علمی و تخصصی در کنار مدیران شهری و تشکل های مدنی و استارتاپ ها می شود گفت: من به عنوان نماینده مردم در شورای شهر تهران و مسئول کمیسیون تخصصی شهرسازی و شورا که یکی از ماموریت های بسیار مهم آن موضوع بافت های فرسوده است می گویم تا زمانی که تمام ذینفعان در این حوزه در کنار هم قرار نگیرند و با هم همکاری نکنند مشکلات گریبانگیر این حوزه خواهد بود و این یکی از دلایلی است که تاکنون در احیا و نوسازی بافت های فرسوده چندان موفق نبوده ایم و لذا دولت و مدیریت شهری باید زمینه هماهنگی بین ذینفعان با سایر کنشگران را فراهم کنند.

وی با بیان اینکه بافت فرسوده در سطح شهرها و کلانشهرها طی دهه های طولانی از گذشته تاکنون ایجاد شده است اظهار داشت:  از طرفی جمعیت زیادی طی دهه های اخیر بصورت گسترده به شهرها و بخصوص کلانشهرها مهاجرت کرده اند و علاوه بر حضور جمعیت متراکم در بافت های فرسوده شاهد شکل گیری حاشیه نشینی ها و پدیده بدمسکنی در کلانشهرها و شهرهای بزرگ هستیم.

19 میلیون نفر از جمعیت کشور بدمسکن هستند

این عضو شورای شهر تهران ادامه داد: اکنون 30 درصد از جمعیت کشور که معادل 19 میلیون نفر می شود بدمسکن هستند،‌ بخشی از این جمعیت در بافت های ناکارآمد میانی شهرها یعنی همان بافت فرسوده مجاور و پیرامون بافت های تاریخی زندگی می کنند که وسعت آن 55 هزار هکتار در کشور است و بخش دیگری از این جمعیت در بافت های تاریخی که معادل 24 هزار هکتار است زندگی می کنند و بخشی نیز در 61 هزار سکونتگاه غیررسمی شکل گرفته به اصطلاح بافت های خودرو زندگی می کنند.

وجود 1100 محله در سکونتگاه های غیر رسمی و حاشیه نشین

وی با اعلام آماری از بافت های فرسوده و حاشیه نشینی اظهار داشت: در سال 82  جمعیت حاشیه نشین در کل کشور 6 میلیون نفر بوده که این رقم در سال 95  به 11 میلیون نفر افزایش یافته است، همچنین  2700 محله در 546 شهر کشور دارای بافت فرسوده اند که  600 محله از این محلات دارای بافت تاریخی هستند و تعداد  1000محله از این محلات در بافت ناکارآمد و میانی شهرها (همان بافت فرسوده) است و 1100 محله در سکونتگاه های غیر رسمی و حاشیه نشین هستند که از این مجموعه به عنوان بافت ناکارآمد زندگی می کنند.

غفلت از تعاملات بین بخشی و فرابخشی

این عضو شورای شهر تهران در خصوص انواع مداخلات نظام برنامه ریزی کشور در حوزه بافت فرسوده گفت: اولین مواجهه با بافت های فرسوده در کشور ما به سال 1376 بر می گردد که برای اولین بار شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی در وزارت راه ایجاد شد، تشکیل این شرکت یک نگاه نسبتا تخصصی و کارشناسی به موضوع بافت فرسوده را ایجاد کرد البته اشکالاتی نیز داشت که یکی از اشکالات اساسی آن غفلت از تعاملات بین بخشی و فرابخشی بود و در این روند به موضوع جلوگیری از توسعه افقی شهرها نیز توجه شد.

ضرورت مشارکت مردم و ذینفعان در توانمندسازی بافت های فرسوده

سالاری با اشاره به تفاهم ایران با بانک جهانی در مورد نحوه مداخله در سال 82  بیان کرد: این موضوع یک رخداد مهم بودکه نوع مداخله و نحوه مواجهه با بافت فرسوده را در ارتقاء کارآمدی بافت ها قرار داد و موجب یک تغییر رویکرد به سمت توانمندسازی بافت ها شد تا حدی که همکاری های بین بخشی در آن دوره افزایش پیدا کرد و موضوع مشارکت مردمی و ذینفعان در این حوزه آغاز شد و رویکرد هم راستا شدن کاهش فقر با توسعه جوامع محلی دنبال شد.

اجتناب از مداخله مستقیم دولت

وی ادامه داد: در سال 88 این رویکرد افزایش پیدا کرد و بسته های تشویقی و تسهیلگری هم به رویکرد قبلی اضافه شد و تصمیم گیران کشور به این نتیجه رسیدند که هزینه احیا، نوسازی و بهسازی بافت ها به میزانی است که باید بخشی از اعتبارات و منابع درآمدی کشور تحت عنوان بسته های تشویقی و هدفمند به بافت های فرسوده داده شود و اینگونه مداخله مستقیم دولت به سمت ارائه بسته های تشویقی رفت و قرار شد از مداخله مستقیم اجتناب شود.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران  افزود: آخرین مواجهه در سال 92 اتفاق افتاد که در این دوره از سه شاخصی که در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور برای بافت فرسوده (نفوذناپذیر، ناپایدار و ریزدانه) تعریف شده بود عبور کردند و مسئولین مربوطه با توجه به مجموعه پژوهش های انجام شده در این حوزه به این نتیجه رسیدند که بافت فرسوده صرفا در این سه شاخص تعریف نمی شود بلکه ابعاد دیگری مانند اجتماعی، هویتی، شهرسازی، ترافیکی و تقویت جایگاه و منزلت مکانی نیز  باید مورد توجه قرار گیرد و بدین ترتیب از رویکردی که نوسازی بافت فرسوده را صرفا در تخریب و ساختن یک بنای جدید میدانست عبور کردند .

نوسازی 40 درصد از بافت فرسوده تهران

سالاری با بیان اینکه اکنون از مجموعه 3268 هکتار بافت فرسوده کلانشهر تهران، حدود 40 درصد آن صرفا نوسازی به مفهوم تخریب و نوسازی بنا بوده گفت: در این مدل به ابعاد دیگر احیاء، نوسازی و بهسازی رسیدگی نشده است و ما همچنان به آن ها بافت فرسوده می گوییم  لذا قرار شد در این دوره موضوع بازآفرینی به عنوان پارادایم جدید نظام برنامه ریزی ایران سرلوحه شهرداری ها شود.

وی تصریح کرد: در سند ملی بازآفرینی کشور برای رفع مشکل مذکور، ستاد بازآفرینی کشور تشکیل شد که در این ستاد حدود 21 دستگاه و نهاد مربوطه در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و در شهر تهران، شهردار تهران رییس این ستاد است.

عضو شورای شهر تهران با اشاره به اهداف طرح بازآفرینی گفت: یکی از این اهداف کاهش فقر شهری مربوط به کمبود سرانه های خدماتی در محلات دارای بافت فرسوده است، ارتقاء تاب آوری و ایمنی به عنوان یکی از مهم ترین چالش های کشور هدف دیگر این سند است. سومین هدف، ارتقا هویت و منزلت مکانی است، تحقق حکمروایی شهری هدف دیگری است.

وی افزود: البته در سطح کلان کشور تا زمانی که سیستم تصمیم گیری و تصمیم سازی به سمت حکمروایی شهری نرود و مجموعه تولی گری ها و تصدی گری ها به مجموعه تشکل های مردم نهاد برون سپاری نشود مشکلات کشور حل نخواهد شد.در اصل می توان گفت در موضوع بافت های فرسوده در ستاد بازآفرینی و سند ملی بازآفرینی سعی شده مساله حکمروایی را به صورت رسمی با حضور 21 دستگاه  راهبری شود.

رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران در خصوص اصول حاکم بر برنامه اقدام سند بازآفرینی شهری اظهار داشت: توزیع متوازن جمعیت، پاسداری از ارزش های موجود، رفع موانع سرمایه گذاری، برقراری انگیزش مالی، ‌بهره گیری از ظرفیت شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها مبتنی بر خلاقیت ها که در دنیا وجود دارد و پروژه های محرک توسعه و بخصوص حضور حداکثری مردم و حفظ هویت شهرها  از جمله اصول مهم این سند است.

پروژه های محرک توسعه یکی از مهم ترین اولویت های شهر تهران 

سالاری ادامه داد: در این دوره مدیریت شهری وکمیسیون شهرسازی و معماری شورا سعی کرده اند، یکی از اولویت های جدی مدیریت شهری را به سمت بازآفرینی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهر تهران مبتنی بر اصول سند ملی بازآفرینی ببرد و در این راستا هم در برنامه 5 ساله سوم و هم در برنامه های سالانه، شهرداری تهران را ملزم به انجام وظایف خود در این خصوص نماید.

وی با بیان اینکه توجه به بافت های فرسوده با ایجاد پروژه های محرک توسعه و ساماندهی محلات دارای بافت فرسوده و بازگشایی معابر و ایجاد پلازاهای کوچک و متوسط مقیاس در این محلات در حال تبدیل شدن به یک جنبش همگانی در سطح مناطق 22 گانه شهری شده است اظهار داشت:  امیدواریم با ارتقاء منزلت مکانی این محلات و با انجام وعده های نهادهای دولتی در ستاد بازآفرینی در خصوص کمک به ایجاد زیرساخت ها وسرانه های خدماتی و ارائه سیستم های تشویقی، شاهد وام های طولانی مدت کم بهره و حضور سرمایه گذاران توسعه گر در این محلات به منظور مشارکت ساکنین برای بازآفرینی در سطح گسترده باشیم.

این عضو شورای شهر تهران افزود: بزودی بزرگترین پروژه محرک توسعه تحت عنوان طرح نیلوفری در محدوده خط راه آهن تهران – تبریز که به فراخوان بین المللی گذاشته شده است نهایی و عملیات اجرایی آن آغاز خواهد شد.

نقش موثر استارتاپ ها در موفقیت احیاء بافت فرسوده

وی با تاکید بر اینکه ما به عنوان مدیریت شهری و دولت به عنوان حاکمیت باید زمینه حضور مردم، بخش خصوصی، توسعه گرها و استارتاپ ها و شرکت های دانش بینان در این حوزه را فراهم کنیم باین کرد: رویکرد مداخله مستقیم دولت ها یک رویکرد باطل است که در دنیا هم نتیجه نداشته و برای اینکه بتوانیم احیا و نوسازی بافت های فرسوده را به یک جنبش همگانی وتحقق پذیر تبدیل کنیم باید همه ذینفعان در آن مشارکت داشته باشند و در اینجا استارتاپ ها و دانشگاه ها نقش موثری را ایفا می کنند.از آنجاییکه از جمله ارکان اصلی بازآفرینی شهری جریان سازی، نهادسازی و ابزار سازی است، استارتاپ ها نقش اساسی را می توانند در این رویکرد ایفا کنند تا بتوانیم بازآفرینی شهری را به اولویت همگانی در شهرها تبدیل کنیم.