به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا، متن گفتگو «رحمان قهرمانپور»، کارشناس مسائل بین‌الملل، در گفت و گو با خبرگزاری برنا به شرح زیر است:
اروپا اراده ای برای ایستادگی در مقابل آمریکا ندارد
*چرا اروپایی ها بر پیوستن ایران به FATF اصرار دارند؟
در واقع یکی از نگرانی ها و دل مشغولی های جدی اتحادیه اروپا همانند آمریکا به ویژه پس از 11 سپتامبر، مسئله مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم است. تامین مالی تروریسم پس از 11 سپتامبر تحت فشار آمریکایی ها به دلیل رژیم مبارزه با تروریسم به FATF اضافه شده است. اساسا ستون اصلی شکل گیری FATF، مسئله مبارزه با پولشویی است اما در واقع پس از 11 سپتامبر، آمریکایی ها به این دلیل که متوجه شدند القاعده از شبکه مالی درون آمریکا برای تامین مالی تروریسم استفاده کرده است، بنابراین تامین مالی تروریسم را نیز به آن اضافه کردند. مجددا پس از سال 2008، مسئله تامین مالی اشاعه هسته ای اتفاق افتاد که بحث ابتکار عمل اشاعه هسته ای دولت جرج بوش بود. مجددا ستون سومی به آن اضافه شده بود بحث تامین اشاعه هسته ای است. علاوه بر این سه ستون، بحث کنوانسیون مبارزه با فساد و دادن رشوه به مقامات نیز جزو FATF است. بنابراین برای اروپایی ها، هم رژیم مبارزه با پولشویی و هم رژیم مبارزه با تروریسم اهمیت دارد و این دو در واقع دو پایه اصلی FATF هستند. اروپایی ها به ویژه پس از سال 2010 الی 2012 به بعد درباره مسئله مبارزه با پولشویی بسیار حساس هستند. مبارزه با پولشویی در نظام بین الملل به FATF یا کارگروه ویژه اقدام مالی سپرده شده است. بنابراین اروپایی ها در مناسبات تجاری خود در مورد مسئله مبارزه با پولشویی و همچنین تا حدودی کمتر در مورد مبارزه با تامین مالی تروریسم حساس هستند.
*آیا این حساسیت اتحادیه اروپا فقط در مورد ایران است؟
در مورد ایران نیز باید گفت که اروپایی ها این حساسیت ها را فقط در مورد ایران ندارند. اخیرا شنیده شد که بحث قرار دادن عربستان در لیست سیاه پولشویی از سوی اتحادیه اروپا مطرح است که در نهایت رای نیاورد. یعنی اروپا یک دغدغه کلی دارد و آن دغدغه این است که براساس تعهد خود، حفاظت از نظام مالی جهانی در برابر استفاده پولشویان یا استفاده تروریسم از این نظام مالی جهانی را برعهده بگیرد. بحث هایی که در مورد ایران داشتند به این مسئله اضافه شده است لذا اروپایی ها در اینستکس، این شرط را مطرح کردند که البته در داخل ایران بازتاب خوبی نداشت زیرا چنین چیزی قبلا مطرح نشده بود.
*چرا اروپایی ها در زمان مذاکرات برجام دغدغه پیوستن ایران به FATF را نداشتند؟
بحث اینستکس، بحث برجام و حفظ برجام بود یعنی زمانی که برجام منعقد شد و توافق هسته ای به نتیجه رسید همان زمان نیز این دغدغه وجود داشت و اروپایی ها پس از خروج ترامپ از برجام ، هیچ گاه نگفته بودند که برای مثال حفظ برجام از سوی ایران به شرط پیوستن به FATF است بنابراین این شرط خلاف وعده های قبلی اتحادیه اروپا بود. بنابراین به همین دلیل در ایران حتی میانه روها واکنش منفی نسبت به این قضیه نشان دادند به عبارت ساده تر، پیام اروپا از سوی ایران اینگونه تفسیر شد که اروپا حفظ برجام را مشروط به پیوستن ایران به FATF کرده است. در حالی که اساسا چنین شرطی پیش تر مطرح نشده بود. اروپایی ها پس از خروج ترامپ از برجام گفته بودند که برجام را حفظ می کنند اما نه به صورت مشروط.
*آیا اینستکس به گفته اروپایی ها یک گام برای انجام تعهد از سوی اروپایی ها است یا اینکه می‌توان به عنوان گروکشی اروپا برای پیوستن ایران به FATF دانست؟
سوال خوبی است اما پاسخ آن تا حدود زیادی تکنیکال و فنی است. افرادی که با ساختار داخلی اروپا آشنا هستند می دانند که اساسا سیستم تصمیم گیری در اتحادیه اروپا کند بوده و به تعبیر برخی ها بسیار کند است. دلیل آن نیز ایجاد انواع نهادها از سوی اتحادیه اروپا است. نهادهایی که با یکدیگر تداخل وظایف هم دارند. برای مثال خروج انگلیس از اتحادیه اروپا به یک مسئله جدی تبدیل شده است. اتحادیه اروپا متشکل از 28 کشور بوده و نظام تصمیم گیری آن، نظام مبتنی بر اجماع است. انبوه نهادهای مالی و حقوق بشری و غیره در ان وجود دارد. بنابراین اتحادیه اروپا کشور نیست که اراده ملی بر آن حاکم باشد. بنابراین نه تنها در ارتباط با ایران بلکه در سایر موارد نیز بسیار کند عمل می کند. لذا این کندی عملکرد اتحادیه اروپا نمی تواند به تنهایی مبنایی برای قضاوت در مورد اروپا باشد. نکته دوم نیز این است حتی زمانی که ایران مذاکراتی با اروپا داشت علی رغم کندی عمل اروپایی ها، در نهایت نتوانستند در مقابل آمریکا یک حرکت مستقلی انجام دهند و به یک توافق هسته‌ای با ایران برسند، بنابراین این مسئله بنا به اقرار اروپایی ها و کارشناسان اروپایی، یک اشتباه استراتژیک برای اتحادیه اروپا بود.
اتحادیه اروپا در 2005-2004 فرصت بسیار خوبی داشت که در دوران خاتمی به یک توافقی دست پیدا کند اما در نهایت آنها اعلام کردند که نمی توانند بدون آمریکا توافقی انجام دهند. این مسئله در حافظه تاریخی ایرانیان باقی مانده و امتیازی منفی برای اتحادیه اروپا است.
*آیا این روند کند تصمیم گیری اروپایی ها در قبال ایران می تواند دلیلی بر عدم اراده آنها بر حل مسائل در ارتباط با ایران بدون حضور آمریکا باشد؟
حتی اگر بپذیریم که سرعت تصمیم گیری در اتحادیه اروپا بسیار کند است اما تضمینی وجود ندارد که اتحادیه اروپا بتواند مستقل از آمریکا تصمیمی را اتخاذ کند و هزینه آن را نیز بپردازد. این عدم استقلال خود را در اینستکس نشان داده است وقتی آمریکا تهدید می کند که اینستکس نمی تواند شامل فروش و مبادله کالاهای تحریم شده از سوی آمریکا باشد اروپایی ها عقب نشینی کردند. به این بهانه که قرار است اینستکس در مراحل بعدی، کالاهای بشردوستانه را شامل شود و اگر قرار است هند و چین حضور داشته باشند شامل آنها می شود اما همگان می دانند که در سیاست، اینها احاله به آینده محتمل است. آن چیزی که در اینستکس به عنوان نقد وارد است این بوده که کالاهای بشردوستانه از سوی خود آمریکا از تحریم معاف شده است. بنابراین به همین دلیل بوده که ایران بی اعتماد است. بنابراین اراده اروپا در گذشته بر این نبوده است که مقابل آمریکا ایستادگی کند و هزینه بپردازد و هنوز این اراده وجود ندارد.