ضرورت ترویج زایمان طبیعی در بین بانوان / ارایه خدمات اصولی و متنوع به مادران به سهولت روند یک زایمان طبیعی کمک می کند / تاکید به رعایت بهداشت جنسی برای پیشگیری از بیماریهای خطرناک

به گزارش خبرگزاری برنا از گیلان ، بارداری جسم و روح زن را با خود درگیر می کند ، درگیری که حلاوت و شیرینی آن بیشتر از تحمل سختی هایی است که در طول این دوران متحمل می شود و سرانجام آن تولد نوزادی است که به زندگی خانواده استحکام می بخشد .

دوران بارداری برای زنان با چالش های زیادی همراه است ، تغییرات هورمونی در بدن زنان سبب می شود که خلقیات روحی و مشکلات جسمی برای مادر به وقوع بپیوندد . همه ی زنان بارداربه نوعی علاقه مند هستند که در طول این دوران از امکانات و توصیه های پزشکی مطلوب برخوردار شوند تا پروسه ی زایمان آنان در نهایت سهل تر انجام گیرد .

به بهانه ی فرا رسیدن پنجم می ، 15 اردیبهشت ، روز جهانی ماما ، گفتگویی داشتیم با " زینب مسرورچهر " موسس و مدیرمسئول مرکز مشاوره و خدمات مامایی "هادی مادر" و در مورد خدمات این مرکز به مادران باردار جویا شدیم . این گفتگو را در ادامه بخوانید :

لطفا خود را برای مخاطبان ما معرفی کنید

بنده  زینب مسرورچهر کارشناس مامایی هستم ، پس از فارغ التحصیلی در سال 85 وارد طرح شدم و به مدت دو سال ، طرح خود را  در مرکز بهداشت خشکبیجار شهرستان رشت به انجام رساندم . برای من تجربه ی بسیار خوبی بود و پس از آن نیز این روند ادامه دار بود ، در طرح  پزشک خانواده به صورت جانشین مامای خانواده فعالیت می کردم و می توان گفت که به صورت غیر مستمر 15 سال سابقه ی کار دارم و در مراکز مختلف از جمله مرکز 13 جانبازان ،مرکز بهداشت جعفر آباد و کوچصفهان رشت فعال بودم وهمچنین به مدت سه سال در بخش اورژانس فرودگاه سردار جنگل رشت فعالیت می کردم که آن نیز تجربه ی بسیار خوبی بود که به صورت یک تیم ورک و گروه شامل پزشک ، ماما و پرستار همکاری می کردیم .

ذهنیت ایجاد یک مرکز خدمات مامایی چگونه به وجود آمد ؟

در زمانی که به فعالیت در مراکز مختلف می پرداختم در ذهنم به دنبال ایجاد کاری برای خود بودم و دوره های مختلفی  را طی کردم منجمله دوره ی زایمان در آب در بیمارستان خاتم تهران را گذراندم و دوره ی بسیار خوبی بود دوره ی زایمان فیزیولوژیک که زایمان بدون مداخله است را نیز گذراندم و باید عرض کنم که این دوره یک دوره ی تاثیر گذار است . سالها به دنبال این مساله بودم که با دوره هایی که گذرانده ام مرکزی را ایجاد کنم که از حیث ارایه ی خدمات به مادران در دوران بارداری جامع و کامل باشد . در کشورهای دیگر ارایه خدمات پزشکی در دوران بارداری به مادران به صورت تیم ورک (Team work) صورت می گیرد ، یک متخصص زنان ، متخصص اطفال ، ماما ، روانشناس و کارشناس تغذیه در کنار هم ، یک باردار را ساپورت می کنند و بنده نیز تصمیم گرفتم که مرکزی را تحت عنوان مرکز مشاوره و خدمات بارداری ایجاد کنم البته کار آسانی نبود و نیاز به اخذ مدارک دوره های معتبر داشت و من با اینکه دارای فرزند خردسال بودم اما به جهت علاقه به کارم برای طی این مراحل اقدام کردم و روند اخذ مجوز یکسال به طول انجامید و در حال حاضر با بیمارستانهای رشت به جز دو بیمارستان خصوصی که در خصوص اعزام مامای همراه عدم همکاری دارند با بقیه ی بیمارستانها قرارداد داریم ، چندین ماما در این مرکز مشغول به فعالیت هستند که به عنوان مامای همراه در این مجموعه فعالیت می کنند و و خدا را شاکرم که توانستم این مرکز را تاسیس کنم که نوعی کارآفرینی محسوب می شود .

خدماتی که در مرکز " هادی مادر " ارایه می شود چیست ؟

در مرکز مشاوره و خدمات مامایی " هادی مادر" کلیه ی خدمات زنان و زایمان ، معاینات دوره ای پستان و ماموگرافی ، معاینات زنان ، تست سرطان دهانه رحم (پاپ اسمیر ) ، برگزاری کلاسهای آمادگی زایمان و ورزش های دوران بارداری ، مشاوره و آموزش قبل از ازدواج ، قبل بارداری ، مشاور و آموزش در زمینه ی بهداشت جنسی و ازدواج ، ارایه گواهی سلامت ازدواج و دوشیزگی ، آموزش مراقبت های دوران بارداری ، زایمان و پس از زایمان ، مشاوره و آموزش دوران بلوغ ، دوره میانسالی و یائسگی ، خوشایند سازی فرآیند زایمان با کمک مامای همراه یا همراه آموزش دیده ، درمان بیماریهای زنان ، آی یو دی گذاری و آموزش ، راهنمایی و مشاوره روش های مختلف تنظیم خانواده به مراجعین ارایه می شود.

مشاوره های سکسولوژی در این مرکز ارایه می شود چون بحث آموزش های پیش از ازدواج و زناشویی بسیار حایز اهمیت است و از این رو در این مرکز به بانوان در این زمینه مشاوره داده می شود .

مشاوره های پس از زایمان هم در این مرکز ارایه می شود.

زایمان فیزیولوژیک چیست و چه روشهایی برای سهولت این نوع زایمان وجود دارد ؟

زایمان فیزیولوژیک یعنی زایمان بدون مداخله ،بدون  هیچ دارویی خصوصا اکسی توسین که به آمپول فشار در عامه معروف است و آمپولی می باشد  که در قدیم زایمان های طبیعی با تزریق این دارو انجام می شد و همه ی این روشها در حال حاضر منسوخ است و  مادر در زمان نزدیک شدن به زایمان ، مادر در دو فاز قرار می گیرد یکی فاز نهفته (latent phase ) و دیگری فاز فعال ( active phase) ، که در فاز نهفته آنقدر دهانه ی رحم باز نشده و مادر به هر دلیلی در بیمارستان بستری میشود مانند پاره شدن کیسه آب و یا شروع انقباضات و شوی زایمانی (bloody show) یا ترشح خون آبه ای نشانه ی قریب الوقوع بودن زایمان ، البته  از 37 هفته تا 40 هفته و شش روز مادر برای زایمان طبیعی فرصت وجود دارد و ما در اینجا به مادر در صورت مثبت بودن همه موارد فرصت میدهیم تا بموقع زایمان طبیعی را انجام دهد.

در فاز نهفته از روش های مختلفی استفاده می شود نظیر آروما تراپی ،طب فشاری و انواع پوزیشن ها نظیر واکینگ walking و کت پوزیشن cat position و ...که به مادر برای انجام یک زایمان راحت کمک می کند .بالغ بر 20 متد وجود دارد که ما همه ی این روشها را در کلاسهای بارداری آموزش می دهیم و در زمان نزدیک شدن به زایمان این روش ها به مادر یادآوری می شود .انجام این متدها سبب می شود که دهانه ی رحم باز شده و مادر از فاز نهفته وارد فاز فعال شود و انقباضات و دردها بیشتر می شود و تکنیک های تنفسی و متدهای دیگر در این زمان توسط خود مادر اجرا می شود و زایمان سهل تری را برای وی رقم می زند . ما به عنوان مامای همراه به مادر این تکنیک ها را یادآوری می کنیم و باید عنوان کنم که مامای همراه در دنیا مرسوم است و زایمان فیزیولوژیک بدون هیچ گونه سرم تراپی ، تزریق اکسی توسین و بدون مداخله ای انجام می شود .مامای همراه که در دنیا به نام " دولا " شناخته می‌شود، فردی است که دوره‌های خاصی را گذرانده است تا بتواند کمک‌های لازم را به مادران باردار در دوران بارداری و همچنین هنگام زایمان ارائه دهد. مامای همراه اخیراً در ایران نیز توسط مراکز مشاوره و خدمات مامایی در اختیار مادران بارداری قرار می‌گیرد که علاقه‌مند به داشتن مامای همراه هستند، مامای همراه عموماً در دوران بارداری در دسترس مادر خواهد بود و مادران می‌توانند سوال‌ها و مشکلات خود را با او در میان بگذارند. همچنین مامای همراه می‌تواند با مادر در کلاس‌های آمادگی برای زایمان یا کلاس‌های ورزشی شرکت کند یا در صورت نیاز با مراجعه به منزل، به مادر در انجام حرکات ورزشی و آمادگی برای زایمان کمک کند  ، گفتنی است که در حال حاضر در کل دنیا زایمان در منزل نیز رواج دارد و قرار است که در ایران هم زایمان در منزل انجام شود و پروتکل آن نیز نوشته شده است .

عوارض تزریق اکسی توسین چیست ؟

اکسی توسین عوارض زیادی برای مادر و نوزاد دارد . در بدن مادر هورمونهای بسیاری از زمان شروع دوران بارداری فعال هستند و همینطور که به انتهای بارداری می رسد و به زایمان نزدیک می شود این هورمونها به اوج خود می رسد ، اکسی توسین به صورت طبیعی درجسم مادر وجود دارد و زمانی که این دارو به مادر تزریق می شود نوعی مداخله در هورمونها را سبب می شود .سیستم عصبی و سیستم هورمونی در فرآیند درد زایمان دخالت دارند. زایمان به عنوان یک پدیده طبیعی و فیزیولوژیک تحت تاثیر هورمونهای درون ریز بدن وظیفه خود را برای تولد کودک به عهده میگیرد. 

چهار هورمون اصلی که در زایمان نقش دارند عبارتند از: 

اکسی توسین  ،آندروفین ،   اپی نفرین، نوراپی نفرین     و پرولاکتین  که همه ی این هورمونها مادر را به سمت یک زایمان طبیعی راحت و با آرامش سوق می دهند . اکسی توسین از ابتدای بارداری در بدن تولید می شود و میزان آن در زمان زایمان به حداکثر می رسد. مهمترین عمل آن در فرآیند زایمان ایجاد انقباضات رحم (درد زایمان) است. این هورمون در زمان بارداری با انقباضات مناسب رحم باعث حفظ محصولات بارداری می گردد و به تدریج در اواخر بارداری با ایجاد دردهای زایمانی موجب خروج نوزاد و سپس خروج جفت می شود. به عنوان مامای همراه در اتاق زایمان ما با انجام تکنیک های تنفسی و ورزشی نظیر نشستن بر روی توپ و راه رفتن و آروما تراپی (رایحه درمانی ) توسط روغن هایی با رایحه ی اسطوخدوس و بابونه ، به مادر کمک می کنیم تا در فاز فعال زایمان و باز شدن قطر خروجی لگن قرار گیرد و در این حالت جنین به سمت دهانه رحم نزول پیدا کند و زمان سیر زایمان کوتاه تر می شود . در قدیم به زائو توصیه می کردند که استراحت کند و آشامیدنی ننوشد اما امروزه اینگونه نیست ، بلکه الان زائو خود در زایمان دخیل است و با انجام حرکت ها ، روند زایمان را برای خود آسان می کند . مادر ، خود با رضایت مندی زایمان طبیعی را انتخاب می کند و این مدت را با هماهنگی مدیریت می کند.

بحث تغذیه در دوران بارداری چقدر موثر است ؟

در کلاسهای آموزشی دوران بارداری که ما در مرکز " هادی مادر " برگزار می کنیم ، وزن مادر و BMI اندازه گیری می شود و مادر را به طور مداوم از نظر وزنی کنترل می کنیم . هر مادری از نظر تغذیه متفاوت است .

در خصوص کلاسهای آموزشی و ورزشی بارداری که در این مرکز برگزار می شود توضیح دهید

کلاسهای آموزشی ما در این مرکز شامل 8 جلسه ی 90 دقیقه ای است و تمامی مادران چه آنانی که زایمان طبیعی می خواهند انجام دهند و چه کسانی که زایمان به روش سزارین را انتخاب کرده اند در این کلاسها از 20 هفتگی جنین شرکت می کنند و البته برای شرکت در این کلاسها نحوه ی قرار گرفتن جفت در بدن مادر ، سابقه ی سقط جنین و ... در نظر گرفته می شود . در ورزشهای مختص بارداری وضعیت مادر سنجیده می شود و همه مادران باردار نمی توانند ورزش انجام دهند ، آنانی که  سابقه ی سقط جنین دارند و یا جایگاه جفت در رحم آنان پایین است در خصوص انجام ورزش ممنوع هستند .

 در این کلاسها ورزشهای مختص بارداری و یوگای بارداری آموزش داده می شود . همچنین کلاسهای آموزشی بارداری به صورت تئوری و عملی انجام می شود. هر مادری برای انجام ورزش یوگا سنجیده می شود ، از نظر میزان قدرت بدنی و هیجان برای انجام ورزش افراد متفاوت هستند . پیلاتس و یوگای بارداری و ورزش های هوازی در حدی که به مادر فشار وارد نکند برای آنان مفید است . جا دارد در اینجا از خانم " فرشته گلستانه " ماما ، مدرس دوره ی یوگای بارداری و مولف کتاب " یوگای بارداری و زایمان " تشکر کنم که بنده این دوره را با تدریس خوب ایشان در دانشگاه شهید بهشتی تهران فرا گرفتم . 

در کلاسها ورزشهای اصلاحی به مادران باردار آموزش داده می شود مثلا اینکه یک خانم باردار چگونه راه برود ، بخوابد و در حالت دراز کشیده چگونه از این پهلو به آن پهلو شود و چطور روی صندلی با انجام دم و بازدم بنشیند.همچنین درکلاسها ورزشهای درمانی و پیشگیری کننده مانند جلوگیری از کرامپ پا و کمردرد و سیاتیک ، پیشگیری از یبوست که خود 3 تکنیک دارد و پیشگیری از سوزش سر دل یا باصطلاح ترش کردن به باردار آموزش داده می شود.

جایگاه یک ماما و یک متخصص زنان و زایمان را در جامعه چگونه می بینید ؟

در همه جای دنیا این دو ، به صورت یک تیم کار می کنند . شرح وظایف متخصص زنان و زایمان و ماما مشخص است . گاهی اوقات زایمان روند طبیعی خود را طی نمی کند و مواردی وجود دارد که زایمان اورژانسی می شود به عنوان مثال در ایران زمانی که جنین در حالت وضعیت با پا قرار می گیرد به اصطلاح (Breech birth) و مشکلاتی نظیر تنگی لگن و ...  مادر به متخصص زنان ارجاع داده می شود . بیشتر مادران از روند زایمان ترس دارند در حالیکه این روند یک پروسه ی فیزیولوژیک است که خود مادر باید مدیریت کند و در کنار آن نیز نقش ماما و متخصص زنان و زایمان انکار ناپذیر است . مواردی وجود دارد که حتما باید جراحی صورت گیرد ودر این زمینه ها نباید جان مادر و کودک را به خطر انداخت . جا دارد که در اینجا یادآور شوم که متخصصانی در استان هستند نظیر خانم ها دکتر شیرین اصغرنیا ودکتر محمد تبار که در خصوص ترویج زایمان طبیعی بسیار فعال هستند و جای تقدیر و تشکر دارد .

جا دارد عنوان کنم  که متاسفانه پوشش بیمه ای ماماها ازنظر آزمایشات و بعضی اقلام دارویی و سونوگرافی ضعیف است  و با اینکه ویزیت ماماها کمتراز متخصصان زنان و زایمان است اما  سازمانهای بیمه گر با ماماها همکاری لازم را ندارند.

بحث زایمان طبیعی چند سالی است که در ایران عنوان می شود ، علت ترویج این روش و کاهش سزارین در کشور چیست ؟

روش سزارین عوارض زیادی دارد و وزارت بهداشت نیز بر طبق آمارها به این نتیجه رسید که باید زایمان طبیعی رواج یابد . ناگفته نماند که اکثر مادران در کشور ما به دلیل ترس از زایمان و احتمال وضعیت جنین از حالت سفالیک به حالت بریچ یا پا تمایل به سزارین دارند اما بر اساس تحقیقات روشهایی موجود است که حالت جنین را از وضعیت پا خارج می کند و زایمان طبیعی را سهولت می بخشد . این روشها ، تکنیک هایی ورزشی و یا موسیقی درمانی می باشد که ما در مرکز خدمات بارداری هادی مادر به مادران عزیز ارایه می دهیم و مواردی را داشته ایم که این تغییر حالت رخ داده است و مادر به صورت طبیعی زایمان کرده است .

با توجه به اینکه در مرکز " هادی مادر " دوره های مشاوره بهداشت جنسی نیز ارایه می شود ، توصیه شما در این خصوص به بانوان چیست ؟

به دلیل افزایش بیماریهای مقاربتی و عفونت های مختلف و حساس بودن زنان از نظر فیزیولوژیک ، بحث رعایت بهداشت جنسی بسیار حایز اهمیت است . حتما بانوان به صورت دوره ای باید معاینات مخصوص را انجام دهند . انجام تست پاپ اسمیر برای زنانی که فعالیت جنسی دارند بسیار ضروری است چون احتمال بروز سرطان دهانه ی رحم از این طریق کنترل می شود . بحث رعایت بهداشت جنسی موردی است که به آن تاکید می کنم چون بسیاری از بیماریهای منتقله ی جنسی نظیر ایدز ، زگیل تناسلی ، تبخال تناسلی و ... به دلیل رعایت نکردن روشهای بهداشتی و پیشگیری مناسب است و آگاهی لازم در این زمینه در جوانان وجود ندارد .

و اما کلام آخر شما ...

بنده عاشق رشته ی مامایی هستم و از اساتید خوب خود در دوران تحصیل تشکر می کنم که همواره به من انگیزه دادند . از خانمها دکتر طیبه رهبر و خانم دکتر شیرین اصغرنیا ، دکتر شیوا علیزاده و دکتر مسجودی و همچنین از خانم دکتر پور محسن که ریاست جمعیت مامایی رشت را بر عهده دارند تشکر و قدردانی می کنم و از دانشگاه علوم پزشکی گیلان خانمها پور عبدالله ، قریب و آزاده تشکر می کنم که در روند اخذ مجوز بسیار همکاری داشتند .

و در آخر از خانواده خودم خصوصا پدر و مادر عزیزم که فرصتی را در اختیار من و خواهرانم گذاشتند که بتوانیم فعالیت کنیم و با سرمایه گذاری خود توانستیم  بخشی از این مکان را که در حقیقت خانه ی پدری ماست به صورت یک مکان برای ارایه خدمات مامایی و ورزشی تبدیل کنیم قدردانی و تشکر می کنم و امیدوارم از ما راضی و دعای خیرشان را همواره بدرقه ی راهمان کنند .

همچنین انتظار من از نهادهای مختلف این است که کارآفرینان بخش خصوصی در هر بخشی که فعالیت می کنند را به نوعی حمایت کنند ،منظور از حمایت ، حمایت مالی نیست بلکه از نظر تسهیل روند فعالیت کارآفرینان تاثیر گذار باشند ، شاید کمترین تقاضا این است که شهرداری منطقه دو رشت  برای نصب یک تابلوی جهت نمای  نام مرکز مشاوره و خدمات مامایی هادی مادر  با ما همکاری و تعامل داشته باشد تا بتوانیم خدمات بهتری را به مراجعین ارایه دهیم و البته ما نیز به زیبا بودن شهر و محل از نظر محیطی علاقمند و پیرو قانون هستیم.

مرکز مشاوره و خدمات مامایی هادی مادر : رشت ، منظریه کوچه ایران پوپلین (میهن) کوچه هشتم پلاک 40